Αγία Βαρβάρα: Ο Βίος, τα Ιερά Λείψανα, τα Έθιμα και η συνταγή ΒΑΡΒΑΡΑ
ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ: 4 Δεκεμβρίου η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη της Αγίας Βαρβάρας της Μεγαλομάρτυρος.
Ξεκινά ο Δεκέμβρης, ξεκινούν και οι γιορτές. Μεγάλης σημασίας είναι η εορτή της Αγίας Βαρβάρας που τιμάται, μεταξύ άλλων, με πάμπολα έθιμα σε όλη την Ελλάδα αλλά κυρίως στη βόρεια και πιο συγκεκριμένα στο νομό Δράμας.
Η Αγία Βαρβάρα έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορος Μαξιμιανού (286 – 305 μ.Χ.). Ήταν κόρη του ειδωλολάτρη Διοσκόρου ο οποίος ήταν από τους πιο πλούσιους ειδωλολάτρες της Ηλιουπόλεως.
Αγία Βαρβάρα – Βίος
Ο πατέρας της λόγω της σωματικής ωραιότητας της Αγίας, την φύλαγε κλεισμένη εντός πύργου. Δεν γνωρίζουμε που διδάχθηκε τις χριστιανικές αλήθειες, καθώς ο πατέρας της ήταν φανατικός ειδωλολάτρης. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο άλλωστε προσπάθησε να κρατήσει κρυφή την πίστη της στον Τριαδικό Θεό. Ένα τυχαίο περιστατικό, όμως, την πρόδωσε.
Ο πατέρας της πληροφορήθηκε από τεχνίτες ότι η Αγία ζήτησε να τις ανοίξουν τρία παράθυρα στον πύργο όπου ήταν έγκλειστη, στο όνομα της Αγίας Τριάδος και έτσι, βεβαιώθηκε ότι η κόρη του είχε γίνει Χριστιανή.
Εξοργίσθηκε τόσο που την κυνήγησε εντός του πύργου με το ξίφος του για να την φονεύσει. Η Αγία Βαρβάρα κατέφυγε στα όρη, αλλά ο πατέρας της την συνέλαβε και την παρέδωσε στον τοπικό άρχοντα, Μαρκιανό, κατηγορώντας την για την πίστη της.
Όταν ανακρίθηκε, ομολόγησε με παρρησία την πίστη της στον Χριστό και καθύβρισε τα είδωλα. Μετά από φρικτά βασανιστήρια, διεπομπέφθη γυμνή στην πόλη και τέλος σφαγιάσθηκε από τον ίδιο τον πατέρα της. Την στιγμή όμως που είχε αποτελειώσει το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη.
Η σύναξη της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας ετελείτο στο μαρτύριο αυτής, στον Βασιλίσκο πλησίον της αγίας Ζηναΐδος.
Αγία Βαρβάρα – Ιερά Λείψανα
Το Ιερό Λείψανο της Αγίας Βαρβάρας έφθασε στη Βενετία την περίοδο εξουσίας του Δόγη Πέτρου Β’ Orseolo (991-1009).
Το μετέφερε στη Βενετία η Μαρία Αργυροπούλα -θεωρούμενη απ’ τον Ιωάννη Διάκονο και τον Ανδρέα Δάνδολο- κόρη της αδελφής ή ακόμη και η ίδια αδελφή των αυτοκρατόρων Βασιλείου Β’ και Κωνσταντίνου Η’, αλλά κυρίως, όπως συμπεραίνεται απ’ το επίθετο, μια απ’ τις αδελφές του μελλοντικού αυτοκράτορα Ρωμανού Γ’, που είχε παντρευτεί το γιο του Δόγη, Ιωάννη. Ο γάμος τελέσθηκε στην Κωνσταντινούπολη «in capela imperiali» απ’ τον Πατριάρχη. Οι ίδιοι οι αυτοκράτορες υπήρξαν παράνυμφοι (κουμπάροι), κρατώντας τις νυφικές κορώνες.
Ο Ιωάννης -που συνοδευόταν απ’ τον αδελφό Όθωνα- έλαβε τον τίτλο του Πατρικίου. Η σύζυγός του κατάφερε να λάβει απ’ τον ηγεμόνα το προνόμιο να μεταφέρει μαζί της τα Ιερά Λείψανα της Αγίας μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας. Στη Βενετία τοποθετήθηκε «in capella ducalin» (δηλαδή στον γιο Μάρκο). Η παραμονή του Ιωάννη Orseolo στο Βόσπορο ήταν για αρκετό χρόνο και εκεί το συζυγικό ζεύγος απέκτησε το μοναδικό παιδί του μεταξύ των ετών 1002 και 1004.
Ο Ιωάννης πέθανε από πανώλη το 1007. Στη συνέχεια το 1009, την περίοδο εξουσίας του Δόγη Όθωνα Orseolo, δύο άλλα παιδιά του Πέτρου Orseolo, ο Orso, επίσκοπος του Torcello και η Felicita, ηγουμένη της μονής του Αγίου Ιωάννου του Ευαγγελιστού στο Torcello, κατάφεραν να μετακομισθεί το ιερό λείψανο της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας στο ναό αυτής της μονής, όπου ακόμη μαρτυρείται, το 18ο αι., από τον Corner. Την εποχή των Ναπολεόντειων καταστροφών το ιερό λείψανο μετεκομίσθη στο ναό του Αγίου Μαρτίνου στη νήσο του Burano.
Αγία Βαρβάρα: Ο Βίος, τα Ιερά Λείψανα, τα Έθιμα και η συνταγή ΒΑΡΒΑΡΑ
Την Κυριακή 1 Ιουνίου 2003, αντιπροσωπεία της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος μετέβη, με στρατιωτικό αεροπλάνο που διέθεσε η Ελληνική Κυβέρνηση, στην πόλη Βενετία της Ιταλίας, και παρέλαβε τμήμα εκ του ιερού λειψάνου της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας που φυλάσσεται εκεί, μετά την ευγενή ανταπόκριση του Ρωμαιοκαθολικού Επισκόπου της Βενετίας κ. Angelo Scola στο ευλαβές αίτημα της Εκκλησίας μας. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας, ως εκπρόσωπος του Μακαριωτάτου (Μακαριστού πλέον) Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστοδούλου, ήταν ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Φαναρίου κ. Αγαθάγγελος, Γενικός Διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Η τελετή παραλαβής του ιερού λειψάνου έγινε το απόγευμα, ώρα 16.30, στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Μάρκου Βενετίας. Το ιερό λείψανο παρέδωσε στον Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Φαναρίου κ. Αγαθάγγελο ο Πατριαρχικός εκπρόσωπος του Επισκόπου Βενετίας κ. Don Orlando Barbaro, ο οποίος μίλησε για τη συνεργασία των Χριστιανών και τη σημασία της ορθοδόξου πνευματικότητος της κατ’ Ανατολάς Εκκλησίας.
Αποτμήματα Ιερών Λειψάνων Αγίας Βαρβάρας
Η Τιμία Κάρα της Αγίας Βαρβάρας βρίσκεται στο ρωμαιοκαθολικό Ναό του Montecotini Ιταλίας.
Μέρος της Κάρας της Αγίας βρίσκεται στη Μονή Μεγίστου Σπηλαίου Καλαβρύτων.
Μέρος των Λειψάνων της Αγίας βρίσκεται στη ρωμαικοκαθολική Βασιλική του Αγίου Μάρκου Βενετίας. Στη ρωμαιοκαθολική Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Τορτσέλλο Βενετίας και στο ρωμαιοκαθολικό Κάθεδρικό Ναό του Ριέτι Ιταλίας.
Μέρος της δεξιάς της Αγίας και ένας βραχίονας βρίσκεται στη Μονή Σίμωνος Πέτρας Αγίου Όρους.
Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου της Αγίας βρίσκονται στις Μονές Χιλανδαρίου, Καρακάλου και Κουτλουμουσίου Αγίου Όρους, Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων, Προυσού Ευρυτανίας, στο ομώνυμο Προσκύνημα Δήμου Αγίας Βαρβάρας Αττικής, στον Καθεδρικό Ναό Αγίου Βλαδιμήρου Κιέβου και στη Λαύρα Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκι Αγίας Πετρουπόλεως.
Αγία Βαρβάρα – Προστάτιδα
Η Αγία Βαρβάρα θεωρούνταν από τους κατοίκους της Θράκης προστάτιδα των παιδιών από τις κακές παιδικές ασθένειες και ιδιαίτερα της ευλογιάς, που προκαλούσε πολλούς θανάτους στον παιδικό πληθυσμό.
Η πολιούχος του νομού Δράμας, Αγία Μεγαλομάρτυς Βαρβάρα, είναι προστάτιδα του Πυροβολικού και θεωρείται επίσης προστάτιδα ενάντια στο αιφνίδιο θάνατο. Για αυτό στη Ορθόδοξη εικονογραφία μας, η Αγία Βαρβάρα ζωγραφίζεται πολλές φορές με ένα ποτήρι στο χέρι μη θέλοντας να στερηθούν οι ετοιμοθάνατοι την Θεία Κοινωνία. Στην εικονογραφία τη συναντούμε, επίσης, κοντά σε έναν πύργο (με τρία παράθυρα). Επίσης κρατώντας ένα βιβλίο -για τους ετοιμοθάνατους- ή ένα κλαδί φοίνικα.
Αγίας Βαρβάρας – Έθιμα
Σήμα κατατεθέν της Δράμας, οι πηγές της Αγίας Βαρβάρας είναι ανάμεσα στα 60 καλύτερα πάρκα της Ευρώπης. Πρόκειται για ένα μαγικό υδροβιότοπο, έναν πανέμορφο χώρο αναψυχής περίπου 60 στρεμμάτων στην καρδιά της πόλης. Εκεί οι κάτοικοι ρίχνουν καραβάκια στολισμένα με κεριά στη λιμνούλα παραμονές της γιορτής.
Εκεί συχνά οι Δραμινοί απολαμβάνουν τον περίπατο τους στα εξαίσια διαμορφωμένα μονοπάτια, που περνούν από ξύλινα γεφυράκια.
Το κυρίαρχο στοιχείο του είναι το νερό. Λίμνες, ποτάμια και καταρράκτες δημιουργούν το ιδανικό περιβάλλον αλλά και το καλύτερο «σπίτι» για ψάρια, πάπιες, χήνες και κύκνους. Πλατάνια χαρίζουν πυκνό ίσκιο αλλά και φωλιά σε σπάνια πουλιά.
Εκτός από τη δεδομένη φυσική ομορφιά τους, ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μύθος που συνοδεύει τις πηγές. Στην εποχή της Τουρκοκρατίας, λοιπόν, οι κατακτητές θέλησαν να κατεδαφίσουν τον παλαιό ναό της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας και στη θέση του να φτιάξουν ένα τζαμί. Η εκκλησία, όμως, την επόμενη μέρα σκεπάστηκε από νερά και δεν μπορούσαν να την πλησιάσουν, ούτε καν να τη δουν.
Οι κάτοικοι το θεώρησαν θαύμα της Αγίας -την οποία και ανακήρυξαν Πολιούχο της πόλης- καθιερώνοντας από τότε κάθε παραμονή της γιορτής της, στις 4 Δεκεμβρίου, το εξής έθιμο:
Πολλά νεαρά κορίτσια της πόλης πήγαιναν την παραμονή της γιορτής στον εσπερινό που τελούνταν και αφού έπεφτε το σούρουπο, άναβαν κεριά στον ανατολικό τοίχο της λίμνης.
Όση ώρα καίγονταν τα κεριά, οι νεαρές κοπέλες προσεύχονταν για υγεία και ένα καλό «τυχερό», αφού η Αγία Βαρβάρα, εκτός από προστάτιδα του Πυροβολικού, ήταν και προστάτιδα των κοριτσιών που τις προφύλαγε από γλωσσοφαγιά και βοηθούσε τα τυχερά του γάμου τους. Πολλά μάλιστα από τα νεαρά κορίτσια τοποθετούσαν αναμμένα κεριά σε μικρές ξύλινες σανίδες και τα έριχναν στην λίμνη.
Τότε εκφράζανε τις ευχές τους και, ανάλογα με την πορεία που θα είχε η σανίδα με τα κεριά, έβγαιναν αληθινές. Θεωρούσαν αποτυχία αν έσβηναν τα κεριά, αλλά αυτό δεν τις πτοούσε τόσο, αφού έτρεφαν την ελπίδα ότι εκείνο το βράδυ θα εμφανιζόταν η Αγία Βαρβάρα στον ύπνο τους και θα εκπλήρωνε τις ευχές τους.
Την άλλη μέρα, ανήμερα της γιορτής και κοντά στο χάραμα, μαζεύονταν πάλι τα νεαρά κορίτσια στην λίμνη και αφού πλένονταν με τα νερά που θεωρούσαν ότι είχε αγιάσει η Αγία από το προηγούμενο βράδυ, καλημερίζονταν μεταξύ τους και έδιναν ευχές η μία στην άλλη. Έπειτα παρακολουθούσαν τη Θεία Λειτουργία και φεύγοντας έπαιρναν μαζί τους σε ειδικό σκεύος, λίγο από το αγιασμένο νερό της λίμνης.
Σήμερα, το έθιμο αυτό συνεχίζεται από δεκάδες παιδιά της πόλης. Την παραμονή της γιορτής τα μικρά παιδιά ρίχνουν καραβάκια στολισμένα με κεριά στη λιμνούλα. Γίνεται μάλιστα και διαγωνισμός και βραβεύεται το καλύτερο από αυτά.
Βαρβάρα
Στη συνέχεια προσφέρεται η παραδοσιακή «βαρβάρα» (γλυκιά σούπα που μαγειρεύουν οι νοικοκυρές της Δράμας κάθε χρόνο) από την Ένωση Κυριών Δράμας και όλοι κατευθύνονται στη λίμνη, για να ρίξουν τα παιδιά τα καραβάκια τους.
Η «Βαρβάρα» πιθανόν αντικατέστησε το Εκαταίο Δείπνο, που προσέφεραν στη θεά ζητώντας να προστατεύει τους ίδιους κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά και το σιτάρι που είχαν σπείρει λίγο πριν στο τέλος του φθινοπώρου.
Μέχρι και σήμερα στο μικρό εκκλησάκι στην ομώνυμη περιοχή, δίπλα στη λίμνη όπου στον πυθμένα της ακόμη και σήμερα διασώζονται τα ερείπια της πρώτης εκκλησίας, συρρέουν χιλιάδες πιστοί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας.
