Βαλσαμόχορτο: Σε ποιες παθήσεις χρησιμοποιείται
Πού χρησιμοποιείται το βότανο St. John’s wort; Τι λένε πρόσφατες έρευνες και ποιες είναι οι παρενέργειές του.
Το βαλσαμόχορτο είναι φυτό του γένους Υπερικόν. Στην αρχαία Ελλάδα ήταν γνωστό ως υπερικό, ενώ στην ξένη βιβλιογραφία αναφέρεται ως St. John’s wort. Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι Hypericum perforatum.
Το είδος είναι γηγενές θαμνώδες φυτό της Ευρώπης, αλλά έχει εξαπλωθεί σε εύκρατες περιοχές στην Ασία, την Αφρική, την Αυστραλία, και τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική. Οι μίσχοι και κλάδοι καλύπτονται από πυκνά επιμήκη, λεία φύλλα και έχει κίτρινα λουλούδια με μαύρες κουκίδες. Αναπτύσσεται σε φτωχά εδάφη, και βρίσκεται συνήθως σε λιβάδια, αγρούς, δρόμους.
Η χρήση του βοτάνου στην ιατρική χρονολογείται από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων. Το βαλσαμόχορτο έχει θεωρηθεί ως ένα ιατρικώς πολύτιμο φυτό για πάνω από 2.000 χρόνια. Οι αρχαίοι πίστευαν πως το φυτό είχε τη δύναμη να απομακρύνει τα κακά πνεύματα. Εξάλλου η επιστημονική ονομασία Hypericum προέρχεται από την λέξη υπερ και εικόνα και αντανακλά τη μυστικιστική και υπερβατική φύση του φυτού στην αρχαία Ελλάδα. Έλληνες ιατροί, όπως ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός, ο Διοσκουρίδης, ο Πλίνιος χρησιμοποίησαν ευρέως το βότανο ως διουρητικό, αντιφλεγμονώδες, για διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, για πληγές και εγκαύματα, για περιστατικά άγχους, πόνου, κατάθλιψης.
Ο μυστικιστικός χαρακτήρας του φυτού διατηρήθηκε και από τους χριστιανούς με ποικίλες δοξασίες να συνοδεύουν τη χρήση του (βότανο του Αγίου Ιωάννη). Η χρήση του φυτού συνεχίστηκε στην Ευρώπη, εξαπλώθηκε ευρέως και έως τον δέκατο ένατο αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως για προβλήματα άγχους και κατάθλιψης.
Σήμερα οι πωλήσεις των προϊόντων που περιέχουν το βότανο αυτό μόνο στην Ευρώπη υπερβαίνουν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ετήσιες πωλήσεις έφθασαν τα 315 εκατομμύρια δολάρια το 1998, μειώθηκαν ωστόσο σε 60 εκατομμύρια έως το 2006.
Το υπερικό αποτελεί ένα από τα πιο μελετημένα βότανα. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν την αποτελεσματικότητα του βοτάνου σε περιπτώσεις άγχους, κατάθλιψης και σε ασθένειες στις οποίες μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά, όπως σε καρκινώματα, φλεγμονές, νευρολογικά νοσήματα, άνοια. Η ιατρική αποτελεσματικότητα του βοτάνου οφείλεται σε πολλές βιολογικά ενεργείς ουσίες, όπως είναι η υπερικίνη (α naphthodianthrone), η υπερφορίνη, η ρουτίνη, τα φλαβονοειδή, η κερκετίνη, το kaempferol.
Η υπερικίνη αναστέλλει ισχυρά τα ένζυμα ΜΑΟ-Α και –Β που εμπλέκονται στην κατάθλιψη. Είναι ισχυρός αναστολέας της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, ντοπαμίνης, νοραδρεναλίνης, GABA, και L-γλουταμικού από τη συναπτική σχισμή. Ο αποκλεισμός αυτός ανακουφίζει από τα συμπτώματα της κατάθλιψης, επιτρέποντας στη σεροτονίνη να δεσμεύεται σε υποδοχείς 5-ΗΤ, τον αριθμό των οποίων αυξάνει. Η υπερφορίνη και η υπερικίνη, σύμφωνα με μελέτες, αναστέλλουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων in vitro.
Ο μηχανισμός περιλαμβάνει επαγωγή της απόπτωσης (προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος) μέσω της ενεργοποίησης των κασπασών. Μελέτες επίσης δείχνουν ότι η υπερφορίνη αναστέλλει την ανάπτυξη ορισμένων τύπων παθογόνων μικροοργανισμών παρέχοντας αντιική και ανιβακτηριακή προστασία. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα εκχυλίσματα του Η. Perforatum μειώνουν το οξειδωτικό stress και έχουν προστατευτική δράση στον βλεννογόνο του γαστρεντερικού συστήματος και στο νευρικό σύστημα. Οι βιολογικά ενεργείς ουσίες που βρίσκονται στα εκχυλίσματα του Η. Perforatum μπορεί να συντελέσουν στην καταπολέμηση της νόσου Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον.
Όπως και με κάθε βότανο που χρησιμοποιείται για ιατρική χρήση, είναι σημαντικό το βότανο να είναι καθαρό, χωρίς προσμίξεις ή να χορηγείται σε σκευάσματα τιτλοδοτημένα και ελεύθερα από βαρέα μέταλλα και προσμίξεις. Όταν χορηγείται συστηματικά σε δραστικές δοσολογίες πρέπει πάντοτε να προηγείται ιατρική εξέταση από έμπειρο ιατρό με ανάλογη γνώση, προς αποφυγή παρενεργειών.
Παρενέργειες
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι γαστρεντερικά συμπτώματα, αλλεργικές αντιδράσεις, ζάλη, σύγχυση, ανησυχία, λήθαργος, ξηρότητα στόματος, φωτοδερματίτιδα, επίταση της φωτοτοξικής δράσης του φωτός, ιδιαίτερα στους οφθαλμούς. Μεμονωμένες περιπτώσεις οξείας τοξικής νευροπάθειας με μανία έχουν αναφερθεί. Τα άτομα που λαμβάνουν το βότανο πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεχτικά από την υπερβολική έκθεση στο φως του ήλιου.
Σημαντικά προβλήματα προκύπτουν κατά την παράλληλη χορήγηση του βαλσαμόχορτου με άλλα φάρμακα ή βότανα, διότι το βαλσαμόχορτο αλληλεπιδρά σημαντικά με το μεταβολισμό βοτάνων και φαρμάκων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα φαρμάκων και ουσιών είναι:
Αντικαταθλιπτικά
Αντισυλληπτικά χάπια
Κυκλοσπορίνη,
Διγοξίνη,
Ινδιναβίρη και φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της μόλυνσης από τον HIV
Η ιρινοτεκάνη και φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου
Φαινυτοίνη
Φαινοβαρβιτάλη
Βαρφαρίνη και συναφή αντιπηκτικά
Φάρμακα που μεταβολίζονται από το κυτόχρωμα P450.
Πηγές:
Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects. 2nd edition. Chapter 11Medical Attributes of St. John’s Wort (Hypericum perforatum)
Kenneth M. Klemow, Andrew Bartlow, Justin Crawford, Neil Kocher, Jay Shah, and Michael Ritsick.
https://nccih.nih.gov/health/stjohnswort/ataglance.htm
