Γιατί βάφουμε κόκκινα αυγά το Πάσχα και γιατί τα τσουγκρίζουμε;
Τι συμβολίζουν τα κόκκινα αυγά και πώς ξεκίνησε το τελετουργικό της μεγάλης γιορτής, αλλά και άλλες ιστορίες σχετικά με το τσούγκρισμα το βράδυ της Ανάστασης.
Πολλά και ωραία είναι τα τελετουργικά του Μεγαλοβδόμαδου και του Πάσχα που συμπίπτουν με τον ερχομό της άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης. Διαφοροποιούνται από περιοχή σε περιοχή της Ελλάδας όμως κάποια από αυτά παραμένουν σταθερά, όπως τα κόκκινα αυγά που συμβολίζουν το αίμα και την θυσία του Χριστού.
Το ίδιο το αυγό αποτελεί εδώ και αιώνες σύμβολο της αναγέννησης της ζωής που κρυμμένη μέσα στο αυγό μεγαλώνει σιγά σιγά. Το βάψιμο είναι μια τελετουργική χρήση των άφθονων αυτή την εποχή αυγών ενώ υπάρχουν διάφοροι θρύλοι σχετικά με το πως συνδέθηκε με τη χριστιανική παράδοση.
Μια εκδοχή εντοπίζει την αφετηρία της παράδοσης των κόκκινων αυγών στο πρόσωπο της Μαρίας Μαγδαληνής: μετά την ανάσταση του Χριστού, η Μαρία Μαγδαληνή επισκέφτηκε τον αυτοκράτορα της Ρώμης και τον χαιρέτησε λέγοντας «Χριστός Ανέστη».
Ο αυτοκράτορας λέγεται ότι απάντησε «ο Χριστός Ανέστη, όπως αυτό το αυγό είναι κόκκινο» δείχνοντας ένα αυγό που βρισκόταν πάνω στο τραπέζι. Προς μεγάλη έκπληξη όλων, το αυγό έγινε μπροστά στα μάτια τους κατακόκκινο και η Μαρία Μαγδαληνή βρήκε ευκαιρία να κατηχήσει τον αυτοκράτορα στον χριστιανισμό.
Γιατί βάφουμε κόκκινα αυγά το Πάσχα και γιατί τα τσουγκρίζουμε;
Μια άλλη ερμηνεία λέει πως η Παναγία πήρε ένα καλάθι αυγά και τα πρόσφερε στους φρουρούς του Ιησού, ικετεύοντάς τους να μην τον βασανίσουν. Όταν τα δάκρυά της έπεσαν πάνω στα αυγά, τότε αυτά βάφτηκαν κόκκινα.
Ως σύμβολο της γέννησης πάντως τα αυγά είχαν συνδυαστεί ακόμα νωρίτερα με παγανιστικές παραδόσεις και γιορτές της άνοιξης, που σχετίζονταν με την αναγέννηση της ζωής μετά το χειμώνα. Κάποιοι λαογράφοι εκτιμούν ότι το έθιμο του αυγού έχει τις ρίζες του στην αρχαία Αίγυπτο και την Περσία, όπου φίλοι και συγγενείς αντάλλαζαν αυγά κάθε εαρινή ισημερία.
Και γιατί τα βάφουμε τη Μεγάλη Πέμπτη;
Είθισται να βάφουμε πάντα τα αυγά τη Μεγάλη Πέμπτη, για να τιμήσουμε τη σταύρωση και τα πάθη του Χριστού. Μάλιστα παλιά τα έβαφαν αργά τη νύχτα και ήταν πάντα κόκκινα, συμβολίζοντας το αίμα Του, γι΄αυτό και η Μεγάλη Πέμπτη λεγόταν και Κοκκινοπέφτη.
Σε κάποιες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας μάλιστα την ίδια μέρα κρεμούσαν και κόκκινα πανιά στα παράθυρα μετά το βάψιμο των αυγών για να ξορκίσουν το κακό μάτι. Σε όλη την Ελλάδα έχουν και κάποιες δικές τους παραδόσεις.
Στην Κέρκυρα για παράδειγμα, βάφουν 12 αυγά για κάθε Ευαγγέλιο ή τόσα, όσα τα μέλη της κάθε οικογένειας. Μόνο που τ’ αυγά στην Κέρκυρα βάφονταν πάντα «φυσικά», μέσα σε νερό που προηγουμένως είχαν βραστεί για ώρα παντζάρια ή φλούδια κρεμμυδιών ή ρίζες που οι ντόπιοι έβγαζαν από το όρος του Παντοκράτορα. Θρυλείται επίσης πως παλιά, στις νότιες περιοχές του νησιού, έβαφαν τα αυγά με φύκια της θάλασσας.
Πώς προέκυψε το τσούγκρισμα
Το τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών, που μοιάζει με παιχνίδι, λέγεται ότι ξεκίνησε όντως σαν παιχνίδι από τη Βόρεια Αγγλία, αν και πολλοί υποστηρίζουν πως οι ρίζες του είναι βυζαντινές. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, το έθιμο του τσουγκρίσματος καθιερώθηκε στη βυζαντινή αυλή από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο και τη μητέρα του Αγία Ελένη σε τελετή που λάμβανε χώρα το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Οι καλεσμένοι τσούγκριζαν με τον αυτοκράτορα και τη βασιλομήτορα τα αυγά και στη συνέχεια ακολουθούσε γεύμα στο πασχαλινό τραπέζι. Εκτός του ότι συμβολίζει την Aνάσταση του Xριστού, το αυγό συμβολίζει τη ζωή και τη δημιουργία που κλείνει μέσα του τη ζωή. Όπως, λοιπόν, το κλωσσόπουλο σπάει το κέλυφος του αυγού και βγαίνει στο φως της ζωής, έτσι κομματιάζονται τα δεσμά του θανάτου και βγαίνει ξανά η ζωή από τα βάθη του τάφου.
Παλιά, στις αγροτικές κοινωνίες, το πρώτο αυγό που έβαφαν στα σπίτια το κρατούσαν μέχρι το επόμενο Πάσχα και δεν το τσούγκριζαν, καθώς ήταν της Παναγίας. Τη Μεγάλη Πέμπτη της επόμενης χρονιάς το φυτεύαν στα χωράφια για να έχουν καλή σοδειά.
