Αρτηριακή πίεση και υπέρταση
Η αρτηριακή πίεση είναι η δύναμη που ασκείται εντός των αρτηριών όταν η καρδιά συσπάται και όταν βρίσκεται σε ηρεμία.
Τόσο οι μεγάλες όσο και οι μικρές αρτηρίες του σώματος μας υπόκεινται σταδιακή φθορά με την πάροδο του χρόνου. Η φθορά αυτή επιταχύνεται σε σημαντικό βαθμό εφόσον τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης είναι υψηλότερα του φυσιολογικού.
Θεωρούμε υψηλά επίπεδα τα επίπεδα που έχει η αρτηριακή πίεση όταν υπερβαίνουν το 135/85 mmHg (ή το 130/80 mmHg σε όσους πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη).
Τα επίπεδα αυτά αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφράγματος ή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Ειδικά σε ανθρώπους που έχουν και άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως κάπνισμα, παχυσαρκία, διαβήτη, δυσλιπιδαιμία κ.λπ., καθώς και για καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια ή ακόμα και τύφλωση.
Η αρτηριακή πίεση αποτελεί τον πρώτο σε συχνότητα και βαρύτητα παράγοντα κινδύνου για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
Υψηλά επίπεδα αρτηριακής πίεσης μπορεί να βρεθούν και σε παιδιά ή νεαρούς ενήλικες.
Συνηθέστερα τα συναντάμε σε ανθρώπους άνω των 35 ετών, ιδιαίτερα, εάν είναι παχύσαρκοι, καπνίζουν ή δεν αθλούνται συστηματικά. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι σε ενήλικους ηλικίας 40-89 ετών, ο κίνδυνος θανάτου από στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο, αρχίζει να αυξάνεται από επίπεδα πιέσεων της τάξης του 115/75 mmHg.
Ο κίνδυνος διπλασιάζεται για κάθε αύξηση της συστολικής 20 mmHg ή 10 mmHg της διαστολικής πίεσης. Τα αυξημένα επίπεδα συστολικής αρτηριακής πίεσης φαίνεται να παίζουν σημαντικότερο ρόλο αυτών της διαστολικής σε ασθενείς άνω των 50 ετών.
Η συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων που έχει η αρτηριακή πίεση και του καρδιαγγειακού κινδύνου, είναι συνεχής, σταθερή και ανεξάρτητη από τους άλλους παράγοντες κινδύνου. Σε μεγάλες κλινικές μελέτες είδαμε ότι η επιτυχής μείωση της αρτηριακής υπέρτασης φαρμακευτικά μειώνει την:
επίπτωση εγκεφαλικών κατά 35-40%
εμφραγμάτων κατά 20-25%
καρδιακής ανεπάρκειας κατά 50%
Γιατί αυξάνεται η αρτηριακή πίεση;
Η συχνότερη ερώτηση των ασθενών με υπέρταση είναι «ποια είναι η αιτία; Πώς θα τη βρούμε;».
Δυστυχώς η απάντηση είναι πως δεν υπάρχει αιτία στο 95% των περιπτώσεων, όπου η υψηλή αρτηριακή πίεση ονομάζεται ιδιοπαθής. Η αιτιολογία αναζητείται ακόμη, αλλά δεν έχει βρεθεί απάντηση. Το άλλο 5% οφείλεται σε διάφορες αιτίες, από συγγενείς νόσους μέχρι καλοήθεις όγκους που παράγουν ορμόνες.
Μολονότι δεν γνωρίζουμε την αιτία της υπέρτασης γνωρίζουμε ότι πρέπει να την αντιμετωπίσουμε συστηματικά και επιτυχώς. Όλη η προσπάθεια εντοπίζεται στο σημείο αυτό.
Την περασμένη δεκαετία μάθαμε ότι στην υψηλή αρτηριακή πίεση ισχύει ο κανόνας του τρία. Δηλαδή, ένας στους τρεις είναι υπερτασικός, εξ αυτών ένας στους τρεις δεν το ξέρει, και από όσους το ξέρουν ένας στους τρεις μόνο ρυθμίζεται ικανοποιητικά.
Ο μύθος που συσχετίζει την υπέρταση με κεφαλαλγία ή ρινορραγία είναι ίσως από τους βλαπτικότερους στην ιστορία της ιατρικής. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι επειδή δεν νοιώθουν συμπτώματα αποκλείεται να είναι υπερτασικοί. Η αλήθεια είναι ότι η κεφαλαλγία και η ρινορραγία διεγείρουν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ενός υπερτασικού, όπως κάνει και ένα χτύπημα στο πόδι που προκαλεί πόνο, και αυτό προκαλεί ή απορυθμίζει την πίεση.
Ένας σιωπηλός φονιάς
Σήμερα η υψλή αρτηριακή πίεση ή αλλιώς υπέρταση αποκαλείται ο σιωπηλός φονιάς, ακριβώς διότι δεν δίνει συμπτώματα μέχρι την τελευταία στιγμή. Όταν δώσει, συνήθως εμφανίζεται με έμφραγμα, εγκεφαλικό ή κατεστραμμένα αγγεία.
Μόνο ο προληπτικός έλεγχος μπορεί να δώσει αποτελέσματα, κάνοντας έγκαιρα τη διάγνωση και φροντίζοντας να δοθεί η σωστή αντιμετώπιση. Στα αρχικά στάδια της υπέρτασης τα υγιεινοδιαιτητικά μέτρα μπορούν να αποδειχθούν αρκετά για να ρυθμίσουν την αρτηριακή πίεση. Η διακοπή του καπνίσματος, η μείωση της πρόσληψης αλατιού με την τροφή, η τακτική σωματική άσκηση και η απώλεια βάρους είναι οι άμεσες συστάσεις που δίνονται.
Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, τα μέτρα αυτά δεν είναι αρκετά και η φαρμακευτική αγωγή είναι απαραίτητη.
Η σχέση γιατρού & ασθενή
Στο σημείο αυτό βρίσκεται μία μεγάλη δυσκολία στη σχέση γιατρού και ασθενούς με υψηλή αρτηριακή πίεση. Πολλοί ασθενείς αρνούνται να πάρουν αγωγή θεωρώντας ότι από τη στιγμή που θα την ξεκινήσουν δεν θα μπορούν να τη διακόψουν ποτέ.
Η παρανόηση στο σημείο αυτό οφείλεται στο ότι η βλάβη στα αγγεία συνεχίζει να υφίσταται για όσο διάστημα ο ασθενής καθυστερεί να λάβει αγωγή και να ρυθμίσει την αρτηριακή πίεση του και ο φαύλος κύκλος της υπέρτασης συνεχίζει να αυτοτροφοδοτείται συνεχώς. Το πρόβλημα δεν είναι τα φάρμακα αλλά η πίεση.
Η λήψη φαρμακευτικής αγωγής δεν αποκλείει, εφόσον διορθωθούν άλλα προβλήματα, τη διακοπή της, αν και αυτό είναι ιδιαίτερα σπάνιο. Ένας παχύσαρκος καπνιστής, ο οποίος δεν κατάφερε να χάσει βάρος και αναγκάστηκε να λάβει φάρμακα για να ρυθμιστεί, εάν χάσει τα παραπάνω κιλά που έχει, διακόψει το κάπνισμα και ασκείται συστηματικά, αρκετές φορές μπορεί να μην χρειάζεται πλέον τη φαρμακευτική αγωγή.
Συνήθως όμως, τέτοιες θεαματικές αλλαγές δεν τις βλέπουμε συχνά. Ως εκ τούτου η φαρμακευτική αντιμετώπιση στην υπέρταση είναι αναγκαία σε μόνιμη βάση.
Φάρμακα για την υψηλή αρτηριακή πίεση
Σήμερα έχουμε πολλές οικογένειες αντιυπερτασικών φαρμάκων, με μηδαμινές παρενέργειες. Τα φάρμακα αυτά μπορούν να ρυθμίσουν τη συντριπτική πλειοψηφία των υπερτάσεων σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Η αποτυχία που υπάρχει παγκοσμίως στη ρύθμιση της υπέρτασης οφείλεται αφενός στην απροθυμία του ασθενούς να επισκέπτεται τακτικά τον ιατρό του, θεωρώντας ότι αφού λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή προστατεύεται και δεν υπάρχει λόγος να ελέγχεται τακτικά, και αφετέρου στο ότι οι ιατροί δεν είναι συνήθως αρκετά επιθετικοί και επίμονοι στην αντιμετώπιση της υπέρτασης.
Ένας άλλος μύθος που συνοδεύει την υψηλή αρτηριακή πίεση είναι η συσχέτιση των επιπέδων της με την ηλικία. Οι περισσότεροι 65ρηδες σήμερα αναφέρουν: «το 150/90 είναι καλό για την ηλικία μου, δεν είναι;». Το ότι τα επίπεδα αυτά είναι συνήθη στην ηλικία αυτή δε σημαίνει πως δεν είναι βλαβερά.
Ο σημερινός τρόπος ζωής, όπου το προσδόκιμο ηλικίας αυξάνεται συνεχώς λόγω φαρμακευτικών παρεμβάσεων, αλλά η νοσηρότητα των καρδιαγγειακών νοσημάτων δεν μειώνεται αντίστοιχα αφού τρώμε πολύ περισσότερο από όσο χρειαζόμαστε, η καή ποιότητα τροφών και η έλλειψη άσκησης, σημαίνει πως όλο και περισσότεροι εμφανίζουν υψηλή αρτηριακή πίεση και αυτό που είναι σύνηθες δεν είναι υποχρεωτικά και υγιεινό.
Στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα, η δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε αυτό τον ύπουλο εχθρό της δημόσιας υγείας που ονομάζεται υψηλή αρτηριακή πίεση υπάρχει. Είναι ευθύνη όλων να συνεργαστούμε όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα για να κερδίσουμε χρόνια υγιούς ζωής.
