Ο «καλός άνθρωπος» είναι ταυτόχρονα και «καλός χριστιανός»;
Του Δημητρίου Λυκούδη, θεολόγου
Εκ προοιμίου, οι όροι φαντάζουν λαθεμένοι.
Τι θα πει «καλός άνθρωπος:» και καλός χριστιανός!». Με ποια κριτήρια τελούν στη βάσανο των κριτών αυτές οι κατηγορίες και, σε κάθε περίπτωση, ποιος, αλήθεια, έχει το χρόνο, κυρίως δε την πνευματική σταθερά ώστε να τολμά να κρίνει τους άλλους ανθρώπους; Φθάσαμε στο σημείο να χαρακτηρίζουμε κάθε άνθρωπο γύρω μας, να κρίνουμε, να θέτουμε και να φορτώνουμε «κοσμητικά» επίθετα σε όλους, σχεδόν, ανεξαιρέτως.
«Καλός» χριστιανός, ο ένας, «καλός» άνθρωπος, ο άλλος, «έτοιμος» για τον Παράδεισο, κάποιος άλλος! Αλήθεια, από πότε «διανέμουμε» θέσεις στον Παράδεισο; Ταυτόχρονα, δε, έχοντας, βέβαια, ως πεποίθηση, αγκαλιάσει την ιδέα ότι και εμείς ανήκουμε εκεί, άσχετα, εάν κάποιες φορές, δήθεν από περίσσευμα ταπεινώσεως, κλαψουρίζουμε πως είμαστε «ανάξιοι», πως είμαστε «ουτιδανοί» και «ταλαίπωροι» για μια τέτοια δόξα και τιμή!
Είναι, όμως, ακόμη χειρότερο και οξύμωρο να χαρακτηρίζουμε ανθρώπους, την ίδια στιγμή, που αμφότεροι αγωνιζόμαστε, καθένας για τον δικό του σκοπό και στόχο, καθένας για τον δικό του Ουρανό. Αυτή, δε, η συνήθεια των «χαρακτηρισμών», της κατακρίσεως και της καταλαλιάς, είναι αλήθεια, έχει την «τιμητική» της σ᾿εμάς τους χριστιανούς, τουλάχιστον, στους περισσότερους.
Παρά ταύτα, πέρα από οποιαδήποτε, όμως, διάθεση κατακρίσεως, κάθε άνθρωπος καταθέτει την ταυτότητά του βιωματικά και διά βίου. Σε αυτή την περίπτωση, «καλός» άνθρωπος σημαίνει στοργικός άνθρωπος, ευαίσθητος και όχι ανάλγητος, διαλλακτικός και όχι αδέκαστος, ταπεινός και όχι φίλαυτος, φιλέρημος και όχι «φασαριόζος». Καλά, όμως, ένας τέτοιος «καλός» άνθρωπος μπορεί να είναι, ταυτόχρονα, και «καλός» χριστιανός; Και αν όχι, τελικά, σώζεται ένας τέτοιος άνθρωπος;
Η εκπεφρασμένη βιωματική εμπειρία των Πατέρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, διδάσκει πως δεν υπάρχει «καλός» χριστιανός. Είναι λαθεμένος, κίβδηλος, επιδερμικός όρος και χαρακτηρισμός. Εάν είσαι χριστιανός, εάν είσαι, βέβαια, πάντοτε αυτοθελήτως και εκουσίως, είσαι αγωνιστής, αγώνισμα κάνεις, σε στίβο μάχεσαι, εγρήγορση και μετάνοια αδιαλείπτως βιώνεις. Δεν υπάρχει, λοιπόν, «καλός» χριστιανός, παρά, τρόπον τινά, ενεργός χριστιανός και, στον αντίποδα, «κοιμισμένος», παραδομένος, αποχαυνωμένος σε αυτόν τον αιώνα, τον «απατεώνα».
Ο άγιος Εφραίμ ο Κατουνακιώτης, αναφερόμενος σε αυτή την κατηγορία των «καλών ανθρώπων», έλεγε: «Έρχονται εδώ, πω πω! Κάτι ψυχές, διαμάντια, αθώοι έως τα βάθη της καρδιάς τους, απονήρευτοι. Μα, όταν μιλάμε, αφήνουν και εξέρχεται όλη η άρνηση, η αδιαφορία τους για τα ζητήματα της Πίστεως, για την ίδια την Ορθοδοξία. Και αν τους πεις για Χριστό, αδιαφορούν και αντιμάχονται ωσάν να είναι εχθρός τους. Τι να κάνουμε, αλειτούργητοι άνθρωποι, αλλά έχει ο Θεός. Θα δώσει ο Θεός να έλθουν σε μετάνοια!».
Βέβαια, για να είσαι ενεργός χριστιανός, είναι αναντίρρητη βάση, πρέπει να είσαι «καλός» άνθρωπος. Ο χριστιανός έχει όλα τα παραπάνω, όσα, δηλαδή, έχει και εμφορείται ένας «καλός» άνθρωπος. Υπό αυτή την έννοια, η ανθρωπιά αποτελεί τη βάση της ορθοδόξου πνευματικότητας, το «10», μια πάγια «σταθερά», επί της οποίας ο χριστιανός χτίζει καθημερινά και αγωνίζεται να εκφράζει την αγαθή «μαρτυρία» και ομολογία απανταχού.
Από την άλλη πλευρά, ένας «καλός» άνθρωπος, ένας άνθρωπος γεμάτος με φιλάρετες πράξεις, ελεημοσύνες, αγαθοεργίες, εάν στερείται της βιωματικής ορθοδόξου πνευματικότητας, δηλαδή, εάν δεν μετέχει των μυστηρίων της Ορθοδόξου Πίστεως, είναι γεγονός, παραμένει στο επίπεδο ενός «καλού» ανθρώπου και, ασφαλώς, δε σημαίνει, αυτόματα, ότι είναι και ενεργός χριστιανός. Με άλλα λόγια, ο αλιβάνιστος, ο ανεξομολόγητος, ο αλειτούργητος, ο ακοινώνητος, είναι ευαγγελική αλήθεια, δεν προσδοκά Ανάσταση και ζωή Αιώνια, δε σώζεται.
Βέβαια, ακολουθούμε την ευαγγελική αλήθεια δε σημαίνει ότι χαρακτηρίζουμε τους ανθρώπους, καθώς δε γνωρίζουμε πώς και με ποια κριτήρια θα κρίνει ο Πανάγιος Θεός όλους μας. Αποτελεί, όμως, κανόνα πνευματικό, κριτήριο ορθόπρακτο και σωτηριολογικό, πως άνευ μυστηριακής ζωής, ο άνθρωπος δεν προσδοκά σωτηρία και αγιασμό.
Όλες οι «καλές» πράξεις, όλες επί της γης, δεν είναι παρά οι αποσκευές που μάς συντροφεύουν κατά την επιβίβασή μας στην αμαξοστοιχία, με απώτερο σταθμό τον Παράδεισο. Το εισιτήριο, όμως, που μας εξασφαλίζει, πέρα από την επιβίβαση, και τη διαμονή μας στην αμαξοστοιχία, προκειμένου να αρχίσουμε το μεγάλο ταξίδι προς συνάντηση Εκείνου, δεν είναι άλλο παρά η εξομολόγηση και η, εν γένει, πλήρης συμμετοχή μας στα μυστήρια της Εκκλησίας μας.
Κάποτε, λέγει το Γεροντικό, ρώτησαν τον αββά Παμβώ για έναν «γείτονα» ερημίτη. Αυτός, αν και ζούσε στα όρια μιας κοντινής Σκήτης, δεν εκκλησιαζόταν, δε συμμετείχε στα λειτουργικά τελούμενα: «Αββά, είναι καλός άνθρωπος ο μοναχός εκείνος!», έλεγαν με παρρησία οι μοναχοί. Και ο αββάς απάντησε: «Καλός είναι, μετάνοια, όμως, δεν έχει…».
Σήμερα, αναζητώντας ενεργούς χριστιανούς, απωλέσαμε την ανθρωπιά μας. Ζητάμε όχι σωτηρία, αλλά αγιασμό και αγιότητα απ᾿ αρχής. Αναζητούμε τον «άγιο» και χάνουμε τον «άνθρωπο». Η ανθρωπιά, λοιπόν, αποτελεί τη βάση, επάνω στην οποία καλούμαστε να οικοδομήσουμε την ορθόδοξη πνευματικότητα. Για να είμαστε ενεργοί χριστιανοί και άνθρωποι και όχι «καλοί» άνθρωποι, αλλά αλειτούργητοι, ανεξομολόγητοι και αλιβάνιστοι.
Ο «καλός» άνθρωπος έχει ορόσημο τον τάφο! Ο ενεργός χριστιανός την Αιωνιότητα!
