Τριχόπτωση: Τα αίτια δεν είναι μόνο τοπικά
Τα αίτια της απώλειας μαλλιών, πολύ συχνά είναι συστηματικά.
Το πρόβλημα της τριχόπτωσης είναι αρκετά διαδεδομένο σήμερα.
Ο πάσχων παρατηρεί αραίωση των μαλλιών του και σημαντική ποσότητα τριχών που καταλείπονται στο μαξιλάρι, σε βούρτσες ή χτένες. Όταν η τριχόπτωση είναι σημαντικού βαθμού και αφήνει απογυμνωμένα τμήματα στο κεφάλι είναι ευρύτερα γνωστή ως φαλάκρα. Είναι γεγονός ότι τοπικά νοσήματα, τοπικοί κακοί χειρισμοί της τρίχας ή κληρονομικές παράμετροι που επηρεάζουν την τοπική ανάπτυξη και κατανομή των τριχών ευθύνονται σε αρκετές περιπτώσεις για το πρόβλημα της τριχόπτωσης.
Οι μηχανισμοί ποικίλλουν και περιλαμβάνουν τον χημικό τραυματισμό, το μηχανικό τραύμα, την αυξημένη ευθραυστότητα της τρίχας, τον σχηματισμό τοπικής ουλής, την ανάπτυξη τοπικής φλεγμονής, τη δυσμενή κληρονομικότητα.
Τα τοπικά λοιμογόνα αίτια, η θερμότητα, τα εγκαύματα, οι «περμανάντ», το βίαιο βούρτσισμα, η παραμελημένη πιτυρίδα, οι κοσμητικές χημικές διεργασίες, είναι χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι βλαπτικών παραγόντων που δρουν τοπικά. Κατά τη μελέτη στο μικροσκόπιο η τρίχα μετά από αλλεπάλληλες χημικές διεργασίες εμφανίζει αλλοιώσεις της δομής με διακοπές της συνέχειας και σχάσεις, γεγονότα που οδηγούν σε πρώιμη απόπτωση.
Τα κληρονομικά σύνδρομα που συνοδεύονται από προσβολή της τρίχας είναι πολλά, με τον πιο κοινό εκπρόσωπο της κατηγορίας την ανδρογενετική αλωπεκία, η οποία είναι γενετικά προκαθορισμένη. Η εκδήλωση της γενετικής προδιάθεσης επηρεάζεται από τις ανδρικές ορμόνες και την ηλικία.
Οι αρχικές μεταβολές παρουσιάζονται στα πρόσθια τμήματα του τριχωτού της κεφαλής και στις δύο πλευρές της «κορυφής της χήρας» (σφήνα τριχοφυΐας στο μέτωπο) καθώς και στην κορυφή (βρέγμα) του κρανίου.
Γιατί τα αίτια της τριχόπτωσης δεν είναι μόνο τοπικά αλλά συχνότατα συστηματικά
Η τρίχα αποτελεί έναν από τους βασικούς «καθρέπτες» της συνολικής κατάστασης του σώματος. Αυτό είχε γίνει αντιληπτό σε παραδοσιακές κοινωνίες. Το πλούσιο και στιλπνό τριχωτό της κεφαλής θεωρούνταν από πολλές κοινωνίες στοιχείο ιδιαίτερης δύναμης και υγείας: Ο βιβλικός Σαμψών όταν χάνει τα μαλλιά του χάνει και τη δύναμή του. Η σύγχρονη Ιατρική έρχεται σήμερα να επιβεβαιώσει σε μεγάλο βαθμό αυτή την αντίληψη.
Η τρίχα αποτελεί κερατινοποιημένο προϊόν της ρίζας η οποία συνέχεται με την επιδερμίδα. Η φυσιολογική σύσταση της τρίχας προϋποθέτει την επάρκεια πρωτεϊνών, βασικών λιπαρών οξέων, βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Οι τρίχες στο φυσιολογικό άτομο παρουσιάζουν κύκλους ζωής, οι οποίοι υπόκεινται σε εσωτερικούς βιορυθμούς.
Συγκεκριμένα, η τρίχα διέρχεται από μια αναγεννητική φάση ανάπτυξης (anagen), η οποία ακολουθείται από τη διακοπή της επιθηλιακής ανάπτυξης και απόπτωση (catagen). H περίοδος που υφίσταται μεταξύ της ολοκλήρωσης της υποστροφής της τρίχας και της έναρξης του νέου αναγεννητικού κύκλου αποκαλείται ιατρικώς τελογένεση (telogen). Η ύπαρξη φυσιολογικής ποσότητας και στιλπνότητας του τριχωτού της κεφαλής, οφείλεται σε μία ευαίσθητη ισορροπία κατά την οποία οι τρίχες που ευρίσκονται σε αναγεννητική φάση είναι πάνω από δέκα φορές περισσότερες από τις τρίχες που ευρίσκονται σε φάση telogen, υπάρχει επάρκεια αναγεννητικών ριζών και φυσιολογική δομή της τρίχας στο μικροσκόπιο από την ρίζα έως στην άκρη.
Η ισορροπία αυτή συχνά διαταράσσεται από παθολογικούς παράγοντες που οφείλονται στη διατροφή, σε οργανικά νοσήματα, σε διαταραχή ορμονών, σε ψυχολογικούς παράγοντες. Αυτό συμβαίνει διότι η τρίχα είναι από τις πιο εύθραυστες δομές του ανθρώπινου σώματος.
Συστηματικά αίτια τριχόπτωσης
1. Διατροφική τριχόπτωση
Η έλλειψη σιδήρου και πρωτεΐνης μπορεί να προκαλέσει σοβαρή τριχόπτωση. Η έλλειψη σημαντικών βιταμινών όπως βιταμίνης Α βιταμινών του συμπλέγματος Β, βιταμίνης C, φυλλικού και ψευδαργύρου μπορεί να προκαλέσει τριχόπτωση. Σημαντικό ρόλο έχει σε ορισμένες περιπτώσεις και η έλλειψη του πολυακόρεστου λιπαρού λινολεικού οξέος που δεν πρέπει να παραβλέπεται στην Ελλάδα, λόγω της κακής ποιότητας λιπαρών ουσιών που καταναλώνει αρκετές φορές ο Έλληνας λόγω οικονομικής κρίσης. Η αλόγιστη κατανάλωση ορισμένων συμπληρωμάτων διατροφής, ιδιαιτέρως μάλιστα αυτών που περιέχουν βιταμίνη Α, μπορεί να προκαλέσει τριχόπτωση από υπερβιταμίνωση Α.
2. Τριχόπτωση υποκείμενων οργανικών νοσημάτων
Ποικιλία οργανικών νοσημάτων επηρεάζει την τρίχα. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που η τρίχα έχει χαρακτηριστεί καθρέπτης της συνολικής υγείας. Ορισμένα από τα νοσήματα αυτά έχουν ως πρώτο σύμπτωμα την τριχόπτωση. Συστηματικά νοσήματα που προκαλούν τριχόπτωση είναι λοιμώδη φλεγμονώδη νοσήματα, όπως φυματίωση, σύφιλη, λεισμάνια, aids, αυτοάνοσα νοσήματα, καρκινώματα, λεμφώματα, λευχαιμίες, η σαρκοείδωση, νοσήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος, ηπατικά, νεφρικά νοσήματα, νοσήματα δυσαπορρόφησης.
3. Τριχόπτωση ορμονικής αιτιολογίας
Πολλές ορμονικές διαταραχές μπορεί να προκαλέσουν τριχόπτωση, με συνηθέστερες τη θυρεοειδοπάθεια και τη διαταραχή στην έκκριση ανδρογόνων – γυναικείων ορμονών. Η τριχόπτωση λόγω μεταβολής των επιπέδων των ορμονών της κύησης κατά το τέλος της εγκυμοσύνης, είναι συχνό φαινόμενο. Η τριχόπτωση ενδέχεται να είναι απότοκος ορμονικών διαταραχών κατά την εμμηνόπαυση.
4. Φαρμακογενής τριχόπτωση
Η φαρμακογενής αλωπεκία καθίσταται ολοένα και πιο συχνή. Φάρμακα που προκαλούν αλωπεκία είναι τα ρετινοειδή σκευάσματα, τα αντισυλληπτικά, τα αντιθυρεοειδικά, η αλλοπουρινόλη, τα σαλικυλικά, η ινδομεθακίνη, η προπανολόλη, οι αμφεταμίνες, η λεβοντόπα. Ο κατάλογος είναι μακρύς και περιλαμβάνονται και ιδιοσυστασιακές αντιδράσεις σε φάρμακα. Πολλά φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη χημειοθεραπεία του καρκίνου – όπως η δοξορουβικίνη προκαλούν διάχυτη και σημαντική απώλεια μαλλιών.
5. Ψυχογενής τριχόπτωση
Καταστάσεις που συνοδεύονται από σημαντικό stress, προκαλούν τριχόπτωση. Ένα σημαντικό γεγονός που προκαλεί έντονο άγχος (π.χ. θάνατος αγαπημένου προσώπου, διαζύγιο), μπορεί να πυροδοτήσει την έναρξη ψυχογενούς αλωπεκίας ακόμη και έξι μήνες μετά. Στην κατηγορία αυτή υπάγεται και η τριχόπτωση μετά από χειρουργική επέμβαση και μετά από ατύχημα.
Η σωστή ιατρική διερεύνηση της τριχόπτωσης γίνεται με τη διενέργεια ορισμένων εργαστηριακών εξετάσεων, το είδος των οποίων καθορίζεται από τα ευρήματα της ιατρικής εξέτασης. Η ακριβής εντόπιση του υπεύθυνου αιτίου είναι ζωτικής σημασίας, διότι η θεραπεία της τριχόπτωσης εξαρτάται από το υποκείμενο αίτιο.
