Η γιορτή των Θεοφανείων1 ή Επιφανείων2 ή Αγίων Φώτων3, είναι μία από τις μεγαλύτερες γιορτές του Δωδεκαόρτου του λειτουργικού έτους, και αποτελεί την αρχαιότερη, μετά το Πάσχα, δεσποτική γιορτή. Το περιεχόμενο της, είναι η βάπτιση του Ιησού Χρίστου από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, στον Ιορδάνη ποταμό και η Θεοφάνεια του Πατέρα για τον Υιό, με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος «εν είδει περιστεράς».Το νόημα της Βαπτίσεως του Κυρίου
Γράφει η Σοφία Δασκαλοπούλου
Θεολόγος, Υποψ. Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας Χριστιανισμού Α.Π.Θ.
Η Ορθόδοξη Χριστιανοσύνη, τιμά με την σημερινή μέρα την Βάπτιση του Κυρίου, διανύοντας στο χρόνο την λυτρωτική διάσταση και μεταφέροντας το μήνυμα της χριστιανικής αναγεννήσεως, μέσα από την φανέρωση του Θεού στον άνθρωπο και τον φωτισμό του ανθρώπου με το φως της αληθινής Θεογνωσίας.
Η γιορτή των Θεοφανείων1 ή Επιφανείων2 ή Αγίων Φώτων3, είναι μία από τις μεγαλύτερες γιορτές του Δωδεκαόρτου του λειτουργικού έτους, και αποτελεί την αρχαιότερη, μετά το Πάσχα, δεσποτική γιορτή. Το περιεχόμενο της, είναι η βάπτιση του Ιησού Χρίστου από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, στον Ιορδάνη ποταμό και η Θεοφάνεια του Πατέρα για τον Υιό, με την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος «εν είδει περιστεράς». Την ημέρα της εορτής των Αγίων Θεοφανείων διαβάζεται κατά την θεία Λειτουργία η ευαγγελική περικοπή από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου « ….. ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα»4, σημειώνοντας μια σημαντική στιγμή στην ιστορία του Ιησού και στην αποκάλυψη του προσώπου και της αποστολής του στον κόσμο, ως συλλογική απόφαση του Τριαδικού Θεού. Η γιορτή των Θεοφανείων αποτελεί επίσης, την απαρχή τον χριστιανικού βαπτίσματος και του φωτισμού και αγιασμού του κόσμου, καθώς και του καθαγιασμού της φύσεως και του υγρού στοιχείου που αποτελεί την βάση της ζωής σε ολόκληρη την δημιουργία.
Στην αφήγηση των ιερών ευαγγελιστών, ένα από τα βασικά στοιχεία της Βάπτισης του Ιησού μετά την άνοδό του από το ρεύμα του ποταμού, αποτελεί η διάνοιξη των ουρανών, δηλώνοντας με παραστατικό τρόπο την επικοινωνία του επίγειου και ουράνιου κόσμου κατά την οποία «τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί»5. Εκφράζοντας την πραγματική σχέση Θεού και ανθρώπου που επιτυγχάνεται με το έργο του Χριστού, η βάπτιση Του κατέστη ο θεμέλιος λίθος της σύνδεσης κάθε πιστού με το μυστήριο της βάπτισης του, με το οποίο ξαναγεννιέται και εισέρχεται στη νέα εν Χριστώ ζωή.
Τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδας που βρίσκονται επί σκηνής μαρτυρούν ότι το γεγονός της Βαπτίσεως του Κυρίου αποτελεί φωτεινό ορόσημο στην επί γης πορεία και δράση του Σωτήρα μας. Η μαρτυρία του Θεού Πατέρα για τον Υιό, φανερώνει ότι ο Υιός είναι απαύγασμα της «δόξης του Πατρός» ως κοινή ουσία και ενέργεια του Τριαδικού Θεού, αρχίζοντας έτσι το μεσσιανικό έργο του. Η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος με την μορφή περιστεράς, δηλώνει το τέλος του κατακλυσμού της αμαρτίας και την έναρξη μιας νέας εποχής για την ανθρωπότητα αυτή του Μεσσία, εκφράζοντας ένα μήνυμα ελπίδας για την ανθρωπότητα. Με την αποκορύφωση στη φωνή εξ ουρανού του Θεού Πατέρα, υποδηλώνεται η ενθρόνιση Του ως του μόνου αληθινού Βασιλέως και Κυρίου της ανθρωπότητας. Σημειώνεται μια σημαντική στιγμή στην ιστορία του Ιησού και της αποστολής Του στον κόσμο, αναγνωρίζοντας δημόσια ότι είναι ο Υιός του Θεού, και ορίζοντας ότι η ενανθρώπησή Του ήταν το κατ’ ευδοκία θέλημα Του.
Μέσα σε καιρούς που απασχολούνται οι σκέψεις μας, ας ρίξουμε το βλέμμα μας στον Βαπτισθέντα Χριστό και ας αντιληφθούμε ότι Αυτός είναι η λύση σε κάθε πρόβλημα μας. Ας λουσθούμε στα νάματα του Ιορδάνου μέσα από τον αγιασμό, προσεγγίζοντας το μεγάλο μυστήριο και το βαθύτερο νόημα της γιορτής των Θεοφανείων βιωματικά. Το μήνυμα του ακέραιου και του αυθεντικού ανθρώπου αποτελεί ένα σύγχρονο και επίκαιρο μήνυμα που διαφυλάσσεται στους αιώνες στο χώρο της εκκλησίας, έναν χώρο λυτρώσεως της ανθρώπινης αξίας, που διασώζεται η κληρονομιά του ανθρώπου και ορίζεται το νόημα του μέσα στον κόσμο. Το Άγιο Πνεύμα όμως, ούτε αντικαθιστά, ούτε υποκαθιστά τον Χριστό μας, αλλά μας ικανώνει όλους μας απέναντι στον Χριστό και την παρουσία Του, διότι χωρίς Αυτό παραμένει άγνωστη η Θεότητα και η Θεανθρωπότητά του Κυρίου μας.
Ας γίνει αντιληπτό το θεολογικό βάθος των ευχών της γιορτής των Θεοφανείων, αποτελώντας τον ύμνο της ανακαινισμένης εν Χριστώ κτίσεως. Ας επιλέξουμε φέτος την εσωτερική χαρά και ελπίδα για όλους μας, προκειμένου να γευτούμε αυτή την χαρά της άλλης βιοτής, ως την άγκυρα της δικής μας ελπίδας.
«Θεός εφανερώθη εν σαρκί, εδικαιώθη εν Πνεύματι, ώφθη αγγέλοις, εκηρύχθη εν έθνεσιν, επιστεύθη εν κόσμω, ανελήφθη εν δόξη». Αποστολικό χωρίο του Παύλου στην Α’ προς Τιμόθεο (γ,16).
2. «Επεφάνη η Χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις». Αποστολικό χωρίο του Παύλου στην προς Τίτον (β,11).
3. Λόγω του βαπτίσματος και του φωτισμού των κατηχουμένων καθώς και λόγω της φωταψίας.
4. Ευαγγελικό ανάγνωσμα, Ματθαίου,( γ΄, 3-17). «Τότε παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην πρὸς τὸν Ἰωάννην τοῦ βαπτισθῆναι ὑπ᾽ αὐτοῦ. ὁ δὲ Ἰωάννης διεκώλυεν αὐτὸν λέγων· Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με; ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν πρὸς αὐτόν· Ἄφες ἄρτι· οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην. τότε ἀφίησιν αὐτόν· καὶ βαπτισθείς ὁ Ἰησοῦς ἀνέβη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος· καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί, καὶ εἶδεν τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ περιστερὰν καὶ ἐρχόμενον ἐπ’ αὐτόν· καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα· Οὗτός ἐστὶν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητος, ἐν ᾧ εὐδόκησα»
5 Ποίημα Σωφρονίου, Πατριάρχου Ιεροσολύμων, αναγιγνώσκεται στον Μ. Αγιασμό της εορτής των Θεοφανείων.Το νόημα της Βαπτίσεως του Κυρίου
