Ο Ιούνιος, ή Ιούνης, είναι ο έκτος μήνας του έτους κατά το Ιουλιανό και το Γρηγοριανό Ημερολόγιο κι έχει 30 ημέρες. Ήρθε ο Ιούνιος, ο θεριστής – Καλό μήνα!
Είναι ο πρώτος μήνας του καλοκαιριού και με την έλευσή του ξεκινά και επίσημα η πιο ζεστή εποχή του χρόνου.
Από πού πήρε το όνομά του
Αρχικά, ο Junius ήταν ο τέταρτος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου και πήρε το όνομά του, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, από τη θεά Γιούνο (Juno, Ήρα), σύζυγο του Γιούπιτερ (Jupiter, Ζευς) και προστάτιδα του οίκου και του γάμου, στον οποίο είναι αφιερωμένος ο μήνας. Κατά μία άλλη εκδοχή, ο Ιούνιος πήρε το όνομά του από τον Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο, τον πρώτο Ύπατο που θεμελίωσε τη Δημοκρατία στη Ρώμη, τον 5ο αιώνα π.Χ. Με την αναμόρφωση του Ρωμαϊκού Ημερολογίου από τον Νουμά Πομπίλιο έλαβε την έκτη θέση στο δωδεκάμηνο, πλέον, Ρωμαϊκό Ημερολόγιο, θέση που διατηρεί μέχρι σήμερα.
Ο ρόλος του στην αρχαία Ελλάδα
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Ιούνιος αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Θαργηλιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Σκιροφοριώνα. Στο διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα:
– Βενδίδεια, προς τιμήν της θρακικής θεότητας Βενδίδος (Αρτέμιδας).
– Καλλυντήρια και Πλυντήρια, γιορτές που σχετίζονταν με τον καθαρισμό του ναού της θεάς Αθηνάς.
– Σκιροφόρια, γυναικεία γιορτή προς τιμήν της Αθηνάς, της Δήμητρας και της Περσεφόνης.
– Διιπόλεια, εορτή αφιερωμένη στον Δία με θυσία βοδιού.
– Αρρητοφόρια, προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Ιούνιος ο “θεριστής”
Στη νεώτερη Ελλάδα, ο Ιούνιος έχει πολλές λαϊκές ονομασίες, που σχετίζονται με τις αγροτικές ασχολίες της εποχής:
– Θεριστής, λόγω του ότι είναι ο κατεξοχήν μήνας του θερισμού των δημητριακών.
– Αλυθτσατσής, Ρινιαστής, Ορνιαστής και Απαρνιαστής, ονομασίες που προέρχονται από την τεχνητή γονιμοποίηση των ήμερων σύκων, με καρπούς αγριοσυκιάς.
-Κερασάρης και Κερασινός, λόγω της ωρίμανσης των κερασιών.
-Τζιτζικάρης, λόγω της δυναμικής παρουσίας των τζιτζικιών.
Πιο γνωστός, όμως, είναι ως θεριστής: «αρχές του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή», αφού συνδέεται άμεσα με την ωρίμανση και τον θερισμό των δημητριακών. Το θέρισμα γίνεται με το δρεπάνι αρχίζοντας από το μέρος που έχει λυγίσει τα στάχυα ο αέρας.
Το θερινό ηλιοστάσιο
Στις 21-22 Ιουνίου ο Ήλιος φτάνει στο βορειότερο σημείο της εκλειπτικής και αρχίζει να κατέρχεται και πάλι «τρεπόμενος» προς τον ουράνιο ισημερινό. Το σημείο αυτό, ονομάζεται θερινό τροπικό σημείο ή απλά θερινή τροπή, επειδή ο Ήλιος τρέπεται και πάλι προς τον ισημερινό, και από την ημέρα αυτή αρχίζει το καλοκαίρι. Επειδή, μάλιστα, για μερικές ημέρες πριν και μετά τη θερινή τροπή ο Ήλιος φαίνεται να αργοστέκει πάνω στην εκλειπτική, σαν να είναι έτοιμος να σταματήσει, το θερινό τροπικό σημείο ονομάζεται επίσης και θερινό ηλιοστάσιο.
Πριν από 2.000 χρόνια το σημείο του θερινού ηλιοστάσιου βρίσκονταν στον αστερισμό του Καρκίνου γι’ αυτό και ο Βόρειος Τροπικός Κύκλος ο οποίος διέρχεται από το σημείο αυτό ονομάστηκε «Τροπικός του Καρκίνου». Μετά τη θερινή τροπή, ο Ήλιος αρχίζει να κατεβαίνει προς το Νότο, άρα «καρκινοβατεί», κάνει δηλαδή μια οπισθοδρομική κίνηση σαν τον κάβουρα. Φυσικά, σήμερα, λόγω της μετάπτωσης των ισημεριών, το σημείο του θερινού ηλιοστάσιου βρίσκεται στον αστερισμό των Διδύμων, ενώ ο Ήλιος εισέρχεται στον αστερισμό του Καρκίνου στις 21 Ιουλίου και παραμένει εκεί επί 21 ημέρες μέχρι τις 11 Αυγούστου.
Τ’ Αϊ-Γιαννιού του Λαμπαδάρη
Στο τρίτο δεκαήμερο του Ιουνίου συμβαίνει το θερινό ηλιοστάσιο ή η θερινή τροπή του Ήλιου, το επονομαζόμενο «λιοτρόπι» από τον λαό μας, εξ ου και η ονομασία του Ιουνίου ως «Λιοτρόπης».
Στις 24 του μήνα έχουμε την εορτή του γενεθλίου του Αγίου Ιωάννου του Πρόδρομου: «Τ’ Αϊ-Γιαννιού του Λαμπαδάρη», εξ ου και το όνομα που δίνεται στον Ιούνιο «Αϊ-γιαννίτης» ή «Αγιογιαννίτης». Η γιορτή του είναι ταυτισμένη με δύο κύκλους εθίμων: με τον Κλήδονα αλλά και με τις φωτιές που ανάβονται την παραμονή της εορτής, απ’ όπου προέρχονται και οι προσωνυμίες «Φανιστής» και «Ριζικάρης», αλλά και «Ριγανάς» επειδή εκείνη την ημέρα μάζευαν ρίγανη.
Παροιμίες για τον Ιούνιο
Το τραγούδι του Θεριστή, η χαρά του Αλωνιστή.
Μάρτης έβρεχε, Θεριστής τραγούδαγε.
Γενάρη πίνουν το κρασί, το Θεριστή το ξύδι.
Από το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
Θέρος , τρύγος , πόλεμος ….και στο αλώνισμα χαρές!
Από την αρχή του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή.
Μάρτης έβρεχε, θεριστής εχαίρονταν.
Θέρος, τρύγος, πόλεμος, αποσταμό δεν έχουν.
Τον Ιούνιο αφήνουν το δρεπάνι και σπέρνουν το ρεπάνι.
Ήρθε ο Ιούνιος, ο θεριστής – Καλό μήνα!
πηγή
