Η Σταύρωση και η Ταφή του Χριστού
Το γεγονός της Σταυρώσεως και γενικότερα του πάθους του Κυρίου περιγράφεται το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, οπότε τελείται ο Όρθρος της Μεγάλης Παρασκευής, και διαβάζονται 12 Ευαγγελικές περικοπές.
Η Αγία και Μεγάλη Παρασκευή είναι η ημέρα του πάθους, η ημέρα της υπέρτατης θυσίας, η ημέρα της «άκρας ταπείνωσης».
Οι πιστοί ακολουθούν πλέον στα ίχνη της πορείας του Θεανθρώπου προς τον αιματοβαμμένο Γολγοθά βήμα προς βήμα. Προσπαθούν να συλλάβουν, να αισθανθούν και προ παντός να βιώσουν την κάθε του κίνηση. Τα 12 Ευαγγέλια που διαβάζονται την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ και τα 5 την Μεγάλη Παρασκευή το πρωί, μας παρουσιάζουν σε όλες τις φάσεις τους τα δραματικά γεγονότα από όλους τους Ευαγγελιστές. Έτσι έχουμε την αίσθηση ότι έιμαστε παρόντες κατά την προδοσία και τη σύλληψη, την ανάκριση και τους εξευτελισμούς στο Συνέδριο, την θανατική καταδίκη από τους Αρχιερείς και τον Πιλάτο, την άρνηση και τη μετάνοια του Πέτρου, την πορεία προς το Γολγοθά τη Σταύρωση το Θάνατο, την Αποκαθήλωση, την ταφή και τη σφράγιση του μνημείου. Και όλα αυτά τα θυμόμαστε από τη θαυμάσια υμνογραφία και παραστατικά εικονίζονται κατά τη λιτάνευση και ύψωση στο μέσο του Ναού του Σταυρού του Κυρίου. Οι καρδιές των πιστών δονούνται και συγκλονίζονται καθώς ακούν από τον ιερέα στην περιφορά του Σταυρού:
Από την υμνολογία της ημέρας
Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας. (ἐκ γ’). Στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται, ὁ τῶν Ἀγγέλων Βασιλεύς. Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται, ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανὸν ἐν νεφέλαις. Ῥάπισμα κατεδέξατο, ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ. Ἥλοις προσηλώθη, ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας. Λόγχῃ ἐκεντήθη, ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου. Προσκυνοῦμέν σου τὰ Πάθη Χριστέ. Δεῖξον ἡμῖν, καὶ τὴν ἔνδοξόν σου Ἀνάστασιν.
Σήμερα κρεμάται στο ξύλο, Εκείνος που κρέμασε τη γη επάνω στα ύδατα. Στεφάνι κατασκευασμένο από άκανθα περιβάλλεται στο κεφάλι του ο Βασιλιάς των Αγγέλων. Ψεύτικο βασιλικό ιμάτιο φοράει Αυτός, που ενδύει τον ουρανό με τα σύννεφα. Ράπισμα δέχθηκε Εκείνος που στον Ιορδανή ποταμό ελευθέρωσε τον Αδάμ. Με καρφιά καρφώθηκε ο Νυμφίος της Εκκλησίας. Με λόγχη τρυπήθηκε ο Υιός της Παρθένου. Προσκυνούμε τα Πάθη Σου, Χριστέ! Αξίωσέ μας να δούμε και την ένδοκη Ανάστασή Σου!
ΤαφηΑυτό το «σήμερον» δεν είναι μόνο μια ποιητική έκφραση, έτσι για να κάνει ζωντανό ο συγγραφέας το δράμα του Γολγοθά. Δεν πρόκειται μόνο για ανάμνηση, για μία αναπαράσταση, ένα είδος ιερού θεάτρου που θέλησε η Εκκλησία να μας προσφέρει με όλες αυτές τις ιερές τελετές. Είναι κάτι πολύ περισσότερο. Μία πραγματική παρουσία όλων αυτών των γεγονότων. «Σήμερον» σημαίνει ότι εδώ και τώρα όπως και τότε «κρεμάται επί ξύλου. Σημαίνει, όπως ήδη αναφέραμε ότι πάντοτεμ χθές και πέρισυ, αύριο και του χρόνου, κάθε μέρα, κάθε ώρα ο Χριστός « κρεμάται επί ξύλου» για τη σωτηρία του κόσμου. Δεν είναι απλή ανάμνηση. Είναι ένα Μυστήριο. Μυστήριο, που ανανεώνει τα γεγονότα αυτά για τον καθένα μας, για να ζήσει ο κάθε άνθρωπος το υπέρτατο γεγονός του θείου πάθους, για να γίνει μέτοχος των λυτρωτικών παθημάτων και της δόξας του Χριστού.
Η Ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής έχει τρία μέρη. Το πρώτο είναι τα 12 Ευαγγέλια. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής διαβάζονται οι Ώρες. Και αμέσως μετά ακολουθεί η Αποκαθήλωση. Η ακολουθία του Επιταφίου, που γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, είναι ο Όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου. Μέρος της ακολουθίας αυτής είναι και τα γνωστά εγκώμια: « Η ζωή εν τάφω κατετέθης Χριστέ…», «Άξιον εστί μακαρίζειν σε τον Ζωοδότην…», «Αι γενεαί πάσαι…». Μολονότι τα υπέροχα και σύντομα αυτά τροπάρια είναι επιτάφιοι ύμνοι, εν τούτοις είναι γεμάτα ελπίδα και βεβαιότητα για την Ανάσταση και τη νίκη. Κατα την ακολουθία αυτή γίνεται η περιφορά του Επιταφίου.
Ερμηνεία της εικόνας
– Ο Σταυρός βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της εικόνας και επάνω είναι ο Χριστός. Είναι γυμνός με ένα λευκό σεντόνι, νεκρός με κλειστά τα μάτια και γυρτό ελαφρά το κεφάλι προς τα δεξιά. Τα χέρια Του είναι ανοικτά σαν να αγκαλιάζει τους ανθρώπους. Από τα χέρια και από τα πόδια Του τρέχει αίμα και από την πλευρά Του νερό και αίμα. Η επιγραφή στο επάνω μερός του Σταυρού γράφει «Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΔΟΞΗΣ».
– Ο Σταυρός βρίσκεται πάνω σε ένα σπήλαιο που μέσα έχει ένα κρανίο. Είναι το κρανίο του Αδάμ, που σύμφωνα με την παράδοση θάφτηκε στο Γολγοθά.
– Στα δεξιά βρίσκεται η Παναγία λυπημένη.
– Στα αριστερά είναι ο Ιωάννης το ίδιο λυπημένος.
– Πίσω από τον Ιωάννη συνήθως ζωγραφίζεται ο εκατόνταρχος Λογγίνος , που ομολογεί την αθωότητα του Χριστού.
– Στο πάνω μέρος της εικόνας εικονίζονται ο ήλιος και η σελήνη που συμμετέχουν και αυτά στο Πάθος του Χριστού και πίσω η πόλη της Ιερουσαλήμ.
Προσεγγίσεις στην εορτή
«Ο πρώτος Αδάμ απέτυχε να νικήσει το διάβολο και πέθανε. Τώρα ο νέος Αδάμ νικά τον διάβολο και τον θάνατο, που ήταν συνέπεια της αμαρτίας. Γι’ αυτό, αν ο άνθρωπος το θελήσει και ενωθεί με τον Χριστό, μπορεί να νικήσει τον διάβολο και τον θάνατο». (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος)
«Ο Χριστός, ο πραγματικός ιατρός των ανθρώπων, με τα όμοια ιατρικά φάρμακα θεραπεύει τις όμοιες ασθένειες. Με την πτωχεία Του ιατρεύει την πτωχεία του Αδάμ, με την δική Του ύβρη, την ύβρη εκείνου, με τον θάνατό Του θεραπεύει τον θάνατο του Αδάμ και με την δική Του ταφή θεραπεύει την ταφή του προπάτορος. Ακόμη, επειδή ο Αδάμ κατέβηκε στον Άδη, ο Χριστός πήγε μέχρις εκεί για να τον ελευθερώσει». (Άγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης)
Ο Χριστός με την ενανθρώπηση και τη θυσία Του πάνω στον Σταυρό έδειξε τη μεγάλη Του αγάπη για το ανθρώπινο γένος. Γι’ αυτό χαρακτηρίζεται «νυμφίος της Εκκλησίας».
«Το σκότος και η θλίψη της Μεγάλης Παρασκευής είναι για μας κάτι το πραγματικό, ζωντανό και σύγχρονο· μπορούμε να κλαίμε κάτω από τον Σταυρό και να δοκιμάζουμε το καθετί που έλαβε χώρα σ’ αυτόν τον θρίαμβο του κακού, της δολιότητας, της δειλίας, της προδοσίας· μπορούμε να αντικρύζουμε το ζωοδόχο Τάφο το Μέγα Σάββατο με συγκίνηση και ελπίδα. Κι έτσι μπορούμε κάθε χρόνο να γιορτάζουμε το Πάσχα, την Ανάσταση. Επειδή το Πάσχα δεν είναι η ανάμνηση ενός γεγονότος του παρελθόντος. Είναι η πραγματική και χαρμόσυνη συνάντηση μ’ Αυτόν, που οι καρδιές μας Τον είχαν γνωρίσει και Τον είχαν συναντήσει από καιρό, ως ζωή και φως». (π. Αλέξανδρος Σμέμαν).
