Κυδώνι, Θεραπευτικές ιδιότητες, ενδείξεις και χρήσεις
Η κυδωνιά είναι οπωροφόρο δέντρο της οικογένειας των Ροδοειδών και αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα φυτά του ανατολικού και μεσογειακού χώρου. Η καταγωγή της είναι από την περιοχή του Καυκάσου ή του Ιράν. Το όνομα της προέρχεται από την περιοχή των αρχαίων Κυδωνιών, όπου ενδημούσε μια εξαιρετική ποικιλία.
Φυλλοβόλο δέντρο που φτάνει τα 8 μέτρα με μεγάλα φύλλα και πολύ όμορφα μεγάλα λευκά ή ρόδινα άνθη. Καρπός του δέντρου είναι το κυδώνι ,το οποίο έχει χρώμα κίτρινο προς το χρυσό όταν είναι ώριμο και πράσινο όταν είναι άγουρο· το σχήμα του μοιάζει με αυτό του αχλαδιού και η γεύση του είναι έντονα πικρή, όξινη και στυφή.
Η καρποφορία του φυτού αρχίζει στον τρίτο με τέταρτο χρόνο της ηλικίας της και αυξάνει μέχρι το 15ο έτος. Από το 25ο έτος αρχίζει η πτώση της παραγωγής. Ζει μέχρι και 50 χρόνια. Η συλλογή των καρπών γίνεται όταν ωριμάσουν καλά πάνω στην κυδωνιά.
Η κυδωνιά αυτοφύεται σε όλες τις χώρες που γειτνιάζουν με τη Μεσόγειο, όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Οι κυριότερες καλλιεργούμενες στον ελλαδικό χώρο ποικιλίες είναι τα μηλοκύδωνα ή ψωμοκύδωνα, η πορτογαλική (Del Portogallo) και η μαμούθ.
H κυδωνιά είναι δέντρο γνωστό από τους αρχαίους χρόνους.
Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι θεωρούσαν το κυδώνι σύμβολο της αγάπης και της ευτυχίας και το είχαν αφιερώσει στην θεά Αφροδίτη, η οποία εμφανίζεται συχνά να κρατά στο δεξί της χέρι ένα κυδώνι, ένα δώρο που της έχει δώσει ο Πάρης. Αποτελούσε δώρο ευγονίας, καθώς, προσφέρθηκε από την Γαία στην Ήρα στο γάµο της µε τον Δία.
Στους Βίους Παράλληλους του Πλουτάρχου, ο Σόλων λέγεται ότι θέσπισε διάταγμα με βάση το οποίο «η νύφη και ο γαμπρός θα έπρεπε να κλείνονταν σε ένα δωμάτιο και να φάνε ένα κυδώνι μαζί». Είναι βέβαιο ότι τα «χρυσά» μήλα των Εσπερίδων δεν ήταν τίποτε άλλο από κυδώνια, διότι ήταν τα μόνα φρούτα με κίτρινο χρώμα στην αρχαιότητα.
Κατά τον Μεσαίωνα τα κυδώνια στέλνονταν ή μοιράζονταν ως δώρα αγάπης και ως γλυκίσματα των γαμήλιων γευμάτων. Επίσης κατά την περίοδο αυτή στην Γαλλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία θεωρείται ως το καλύτερο υλικό της ζαχαροπλαστικής.
Η περίφημη μαρμελάδα κυδωνιού προσφερόταν ως δώρο στους βασιλιάδες, ενώ το κυδωνόπαστο φαίνεται πως σερβιρόταν μετά το τέλος συμποσίων που παρέθετε ο πάπας, όπως καταγράφεται σε έγγραφο του 1570.
Χρήσεις
Το κυδώνι χρησιμοποιείται στην μαγειρική, συνδυάζεται πολύ γευστικά με τα φύλλα της δάφνης και σκόνη από ginger (για συνταγές που περιέχουν κρέας), ή με φυλλαράκια αρμπαρόριζας (για συνταγές που έχουν ζάχαρη).
Ωστόσο η κύρια χρήση του είναι στην ζαχαροπλαστική· συγκεκριμένα, από το φρούτο φτιάχνονται γλυκά κουταλιού, πελτές, κυδωνόπαστα, κυδωνόκρασο, λικέρ, κομπόστα και μαρμελάδες.
Μάλιστα, ο όρος “μαρμελάδα” σήμαινε αρχικά μαρμελάδα από κυδώνια και προήλθε από την πορτογαλική λέξη marmelo, που σημαίνει «κυδώνι».
Το ξύλο της κυδωνιάς χρησιμοποιείται στην τορνευτική και στην λεπτοξυλουργική διότι είναι ανθεκτικό και δεν σαπίζει. Από τα φύλλα του δέντρου παρασκευάζεται αφέψημα, το οποίο έχει μαλακτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες. Παράγεται επίσης αιθέριο έλαιο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Οι θεραπευτικές ιδιότητες του κυδωνιού έχουν περιγραφεί από τους ιατρούς-φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδος αλλά και της Ρώμης.
Ο Διοσκουρίδης μάλιστα πρότεινε για καθημερινή χρήση τις εξής συνταγές: Φέτες κυδωνιού έμεναν για ένα μήνα και μούσκευαν μέσα σε μούστο, ή φέτες κυδωνιού κλείνονταν για έναν ολόκληρο χρόνο μέσα σε ένα βαρέλι γεμάτο με μέλι.
Γενικά η ανάμιξη χυμού από κυδώνι με μέλι έχει θεραπευτικές και τονωτικές ιδιότητες,
ανοίγει την όρεξη,
διευκολύνει την ηπατική και νεφρική λειτουργία και
αναζωογονεί τον οργανισμό.
Απομακρύνει την κούραση και την ατονία και βοηθά στην ανάρρωση.
Ηρεμεί το στομάχι και όλο το πεπτικό σύστημα.
Λειτουργεί ως εξαιρετικό τονωτικό με πολλές βιταμίνες, κυρίως του συμπλέγματος B και D.
Οι καρποί είναι στυπτικοί και θρεπτικοί
Περιέχουν κυρίως τανίνες, μηλικό οξύ, σάκχαρο, αζωτούχα ουσία, πηκτίνη, ξυλώδεις ουσίες, λιθώδη κύτταρα, αιθέριο έλαιο και μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C. Ενδείκνυνται για την αντιμετώπιση της διάρροιας και της δυσεντερίας.
Οι σπόροι (ή αλλιώς Κυδωνοκούκουδα) είναι πλούσιοι σε γλίσχρασμα, η οποία είναι μία ζελατινώδη ουσία που βοηθάει διάφορες φλεγμονές του πεπτικού συστήματος και χρησιμοποιούνται ως καθαρτικοί.
Το γλίσχρασμα χρησιμοποιείται εξωτερικά για να θεραπεύσει τις χιονίστρες, το ξηρό και σκασμένο δέρμα, ραγάδες, τα καψίματα του δέρματος, φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας και τους ερεθισμούς των ματιών.
Επίσης οι σπόροι περιέχουν
Αμυγδαλίνη, εμουλσίνη, άμυλο, λίπος, μη πτητικό έλαιο και μία γομώδη ουσία που ονομάζεται κυδωνίνη. Έχουν αντιφλεγμονώδεις, υπακτικές, αποχρεμπτικές και μαλακτικές ιδιότητες και χρησιμοποιούνται σε αιμοπτύσεις, μητρορραγίες, μηνορραγίες και αιμορροΐδες. Επίσης, αποτελούν συστατικό πολλών καλλυντικών σκευασμάτων.
Θεραπευτικά σκευάσματα με κυδώνι
*Μπορούμε να παρασκευάσουμε σιρόπι για τον βήχα βράζοντας σπόρους κυδωνιού με λίγη ζάχαρη.
*Λάδι με σπόρους κατά της τριχόπτωσης (το αφήνουμε 1 μήνα σε σκιερό μέρος).
*Μπορούμε να φτιάξουμε ένα αφροδισιακό ποτό, κρασί με κυδώνι το οποίο είναι πολύ δυναμωτικό. Κόβουμε τα κυδώνια σε κομματάκια και τα βάζουμε σε λευκό κρασί και τα αφήνουμε περίπου ένα μήνα. Επίσης βοηθάει και σε φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας.
*Έγχυμα ή σιρόπι κυδωνιών σε αιμοπτυσία, διάρροια και χρόνιους εμετούς.
*Ζελέ κυδωνιών είναι ωφέλιμο στην καθημερινή διατροφή για όσους υποφέρουν από χρόνια διάρροια.
*Το έγχυμα των φύλλων αντιμετωπίζει άμεσα την διάρροια, είναι αποτελεσματικό κατά του πονόλαιμου και του πονοκεφάλου.
Τα κυδώνια καταπραΰνουν τις αϋπνίες, τις νευρασθένειες, τις ταχυκαρδίες, το σπασμωδικό βήχα και τον κοκίτη.
