ονομασία: Ώκιμον το βασιλικόν – Ocimum basilicum
Οικογένεια: Χειλανθών
Άλλα ονόματα: Βότανο του Αγίου Ιωσήφ
Ο Βασιλικός αποτελεί ισχυρό φυσικό εντομοαπωθητικό, είναι προσαρμογόνο βότανο που βοηθά στη μείωση της κορτιζόλης στο οργανισμό και αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή βότανα της ευτυχίας.
Κατάγεται πιθανότατα από την Ινδία από την οποία ταξίδεψε πριν από 4.000 στην Αίγυπτο, στην αρχαία Ελλάδα και τέλος στην Ευρώπη.
Σήμερα καλλιεργείται ως ετήσιο φυτό στη Γαλλία, Ιταλία, Αίγυπτο, Μαδαγασκάρη, Ουγγαρία, Ινδονησία, Μαρόκο, Ισραήλ, Η.Π.Α. και στην Ελλάδα.
Φυτό ποώδες μονοετές καλλωπιστικό, με φύλλα ελλειπτικά και ωοειδή και άνθη άσπρα που σχηματίζονται στις κορφές των βλαστών. Το φυτό το βρίσκουμε σε όλη την Ελλάδα σαν καλλιεργούμενο στους κήπους και στις γλάστρες των σπιτιών για την καλλωπιστική του αξία. Ανθίζει από την άνοιξη μέχρι το καλοκαίρι ανάλογα με την εποχή σποράς. Στην Ελλάδα επίσης, ευδοκιμεί ένα είδος βασιλικού, ο αθάνατος, ο οποίος διατηρείται δροσερός και πράσινος ακόμη και το χειμώνα.
Πρόκειται για ένα μισό-σκληραγωγημένο ετήσιο φυτό πιο γνωστό ως μαγειρικό βότανο. Οι περισσότερες εμπορικά διαθέσιμες ποικιλίες βασιλικού, είναι του γλυκού βασιλικού. Υπάρχουν πάνω από 160 κατονομασμένες ποικιλίες, διαθέσιμες, με καινούργιες να εμφανίζονται κάθε χρόνο.
Ο βασιλικός, αναπτύσσεται σε ύψος μεταξύ 30-130 εκ. με αντικριστά, ανοιχτό-πράσινα, μεταξένια φύλλα μήκους 3-11 εκ. και πλάτος 1-6 εκ. Τα άνθη είναι μικρά, λευκού χρώματος και τοποθετημένα σε μια τερματική ακίδα.
Ο βασιλικός είναι πολύ ευαίσθητος στο κρύο, με την καλύτερη ανάπτυξη σε θερμές και ξηρές συνθήκες. Συμπεριφέρεται ως ετήσιο, εάν υπάρχει οποιαδήποτε πιθανότητα παγετού.
Παρά το γεγονός, ότι ο βασιλικός αναπτύσσεται καλύτερα σε εξωτερικούς χώρους, μπορεί να καλλιεργηθεί σε εσωτερικούς χώρους σε ένα τσουκάλι και όπως και τα περισσότερα βότανα, θα αναπτυχθεί καλύτερα, σε ένα περβάζι παραθύρου με ισημερινό προσανατολισμό. Θα πρέπει να φυλάσσεται μακριά από δυνατά κρύα ρεύματα και αναπτύσσεται καλύτερα στο έντονο ηλιακό φως, ως εκ τούτου, ένα θερμοκήπιο είναι ιδανικό εάν είναι διαθέσιμο. Μπορεί ωστόσο, να αναπτυχθεί ακόμη και σε ένα υπόγειο, κάτω από λάμπες φθορισμού.
Αν τα φύλλα του μαραθούν από την έλλειψη νερού, θα ανακάμψει, αν ποτιστεί καλά και τοποθετηθεί σε ευήλια τοποθεσία. Τα κίτρινα φύλλα στο κάτω μέρος του φυτού, είναι μια ένδειξη ότι το φυτό έχει αγχωθεί. Συνήθως, αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται λιγότερο νερό ή λιγότερο ή περισσότερο λίπασμα.
Σε πιο ηλιόλουστα κλίματα, όπως της Νότιας Ευρώπης, των νοτίων πολιτειών των ΗΠΑ, του Βόρειου Νησιού της Νέας Ζηλανδίας και στην Αυστραλία, ο βασιλικός θα ευδοκιμήσει, αν φυτευτεί έξω. Ευημερεί επίσης κατά το καλοκαίρι, στις κεντρικές και βόρειες Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά μαραίνεται, όταν οι θερμοκρασίες φτάσουν στο σημείο πήξης. Θα ξανά αναπτυχθεί το επόμενο έτος, αν του επιτραπεί να κάνει σπόρο. Θα χρειαστεί τακτικό πότισμα, αλλά δεν χρειάζεται τόση πολλή προσοχή, όπως απαιτείται στα άλλα κλίματα.
Ο βασιλικός μπορεί επίσης να μεταδοθεί πολύ αξιόπιστα, από μοσχεύματα, με τα στελέχη των κοντών μοσχευμάτων να αναστέλλονται για δύο εβδομάδες ή περισσότερο, έως ότου το νερό να αναπτύξει τις ρίζες.
Συστατικά
Το φυτό διαθέτει μια σειρά από αιθέρια έλαια. Στην ευγενόλη οφείλει τη μυρωδιά του που μοιάζει με εκείνη του γαρίφαλου. Στην κιτράλη οφείλει την μυρωδιά κίτρου που έχουν κάποια είδη του.
Ο Αφρικανικός μπλε βασιλικός περιέχει καμφορά και καμφένιο. Ανηθόλη περιέχει ο βασιλικός γλυκόριζα, για αυτό και ονομάζεται «βασιλικός γλυκάνισο».
Γενικά, ο βασιλικός περιέχει διάφορες χημικές ουσίες οι οποίες δίνουν τη χαρακτηριστική μυρωδιά του κάθε είδους.
Ιστορία και παράδοση
Γεννημένη στην Ινδία, η όμορφη Τούλσι (στα ινδικά ο βασιλικός) μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο φυτό, για να γλυτώσει από τον έρωτα του θεού Βισνού. Σήμερα, στην Ινδία, ο βασιλικός είναι το ιερό φυτό των Ινδουιστών και του Κρίσνα.
Λέγεται πως, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος γύρισε από την εκστρατεία του στις Ινδίες, μεταξύ των άλλων, έφερε και τον βασιλικό μαζί του. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν εκτιμούσαν το φυτό καθώς πίστευαν ότι οι σκορπιοί προτιμούσαν να φωλιάζουν κάτω από τις γλάστρες του και ότι η έντονη μυρωδιά του ήταν είδος κατάρας. Τον θεωρούσαν λοιπόν σημάδι θανάτου.
Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιούσαν μαζί με το μύρο και το λιβάνι ως πρώτη ύλη στο βαλσάμωμα των νεκρών φαραώ.
Για τους Ρωμαίους υπήρξε το έμβλημα των ερωτευμένων, ενώ ο Απίκιος διασώζει μαγειρική συνταγή από μπιζέλια με σάλτσα βασιλικού.
Ακόμη και σήμερα, τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ελλάδα, το φυτό θεωρείται σύμβολο της αγάπης και οι νεαρές κοπέλες συνηθίζουν να προσφέρουν στους αγαπημένους τους κλωνάρια βασιλικού.
Οι Γαλάτες τον χρησιμοποιούσαν σε τελετές εξαγνισμού, μαζί με νερό πηγής. Πιθανόν από εκεί να κρατάει τις ρίζες του και το χριστιανικό έθιμο του αγιασμού με τον βασιλικό.
Για την Ορθοδοξία ο βασιλικός έχει ιδιαίτερη αξία και θεωρείται το ιερό φυτό που βοήθησε με το άρωμά του την Αγία Ελένη, να ανακαλύψει τον Τίμιο Σταυρό.
Η λέξη «βασιλικός», προέρχεται από την ελληνική λέξη «βασιλεύς», που σημαίνει «βασιλιάς» και που εδώ εννοείται ο Ιησούς Χριστός, καθώς έχει συνδεθεί με την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού.
Ο βοτανολόγος John Gerard, επισήμανε ότι όσοι έχουν τσιμπηθεί από σκορπιό και φάνε βασιλικό, δεν αισθάνονται πόνο.
Ο Διοσκουρίδης συνιστούσε τη χρήση του βασιλικού για την αντιμετώπιση της δυσουρίας. Τα πολτοποιημένα φύλλα του βασιλικού χρησιμοποιούνταν κατά παράδοση για τη θεραπεία των δηγμάτων από έντομα και φίδια.
Η Εβραϊκή λαϊκή παράδοση, πιστεύει ότι προσθέτει δύναμη, κατά τη νηστεία.
Ο Αφρικανικός θρύλος ισχυρίζεται ότι ο βασιλικός μας προστατεύει από τους σκορπιούς.
Στην Ευρώπη, ο βασιλικός τοποθετείται στα χέρια των νεκρών, ώστε να διασφαλιστεί ένα ασφαλές ταξίδι.
Στην Ινδία, τον τοποθετούν στο στόμα του θανόντος, ώστε να εξασφαλίσει ότι θα φτάσει στο Θεό.
Σε ορισμένες κεντρικές περιοχές του Μεξικού, ο βασιλικός χρησιμοποιείται για να προσελκύσει την τύχη, γι αυτό και οι καταστηματάρχες κρεμούν ένα μάτσο του φυτού στην πόρτα ή το παράθυρο του καταστήματός τους. Η ανάπτυξη του φυτού, αντικατοπτρίζει τον πλούτο της επιχείρησης, δείχνοντας πόσο, ο ευσυνείδητος ιδιοκτήτης, φροντίζει για το κατάστημά του και το βότανό του.
Στη λαϊκή παράδοση ένα παλιό γνωμικό λέει πως «όπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει το κακό» και «όπου υπάρχει βασιλικός, δε ζει το κακό».
Όταν ο βασιλικός δωρίζεται, φέρνει καλή τύχη σε ένα νέο σπιτικό. Για αυτό, άλλωστε, από το Μάιο και μετά, που εμφανίζονται οι βασιλικοί στην αγορά, δε θα βρείτε σπίτι χωρίς μια γλάστρα του.
Βασιλικός – Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις
-Το τσάι από βασιλικό βοηθάει στην πέψη και καταπραϋνει το έντερο.
-Το εκχύλισμα βασιλικού δρα ευεργετικά στις περιπτώσεις στοματίτιδας και επιχείλιου έρπητα.
-Συνιστάται στις ημικρανίες, τους πονοκεφάλους, την απλή ναυτία και τη ναυτία της εγκυμοσύνης.
-Το αιθέριο έλαιο του βασιλικού ανακουφίζει από το βήχα, τη γρίπη και το κρύωμα, την κατάθλιψη και την ατονία και καταπραΰνει από τα τσιμπήματα από τα έντομα και τα φίδια.
-Το αιθέριο έλαιο επίσης, τονώνει το νευρικό σύστημα, καταπολεμάει το στρες, το άγχος, την πνευματική κόπωση και βοηθά στη συγκέντρωση.
-Έχει αντισηπτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες και θεωρείται εξαιρετικό εφιδρωτικό.
-Ο βασιλικός σε σκόνη (ρουφώντας τον απ’ τη μύτη) καταπολεμά το κρυολόγημα και τον πονοκέφαλο.
-Η κατανάλωση φύλλων βασιλικού με λάδι, σαν σαλάτα, καταπολεμά τη δυσκοιλιότητα.
-Το ρόφημα καταπολεμά τους σπασμούς της κοιλιάς και τη νεύρωση του στομάχου.
-Ενισχύει τη μνήμη.
-Πολύ χρήσιμο για την ανακούφιση από τις κράμπες στο στομάχι, γαστρική καταρροή, εμετό, εντερική καταρροή, δυσκοιλιότητα, εντερίτιδα.
-Επιστημονικές μελέτες, απέδειξαν ότι οι ενώσεις στο αιθέριο έλαιο του βασιλικού έχουν ισχυρές αντιοξειδωτικές, αντιιικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες και δυνητικές για χρήση στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
-Ο βασιλικός έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την ύπαρξη συσσωμάτωσης αιμοπεταλίων και πειραματικών θρόμβων στα ποντίκια.
Άλλες χρήσεις του Βασιλικού
-Αρωματίζει διάφορα ψητά, σαλάτες, βραστά, κοκκινιστά, σούπες κλπ. ενώ ταιριάζει πολύ σε σάλτσες που έχουν ως βάση τη φρέσκια ντομάτα (π.χ. ιδίως κατά το καλοκαίρι, μια σαλάτα ντομάτας μαζί με φρεσκοκομμένα φύλλα βασιλικού, είναι μια ξεχωριστή γευστική εμπειρία). Στην Ιταλική κουζίνα, η σάλτσα ζυμαρικών πέστο (pesto), μια πράσινη Ιταλική σάλτσα ελαίου και βοτάνου, έχει για βάση της το βασιλικό.
-Οι νεοέλληνες πιστεύουν ότι απωθεί τα κουνούπια.
-Χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική.
-Χρησιμοποιείται στη φαρμακοβιομηχανία και στην αρωματοθεραπεία.
-Χρησιμοποιείται ευρέως στην ποτοποιία.
Παρασκευή – δοσολογία
Έγχυμα
Σε 1 φλιτζάνι βραστό νερό, ρίξτε 1 κ.γ βότανο και αφήστε το σκεπασμένο για 10 λεπτά. Σουρώστε και πιείτε τρεις φορές την ημέρα.
Αφέψημα
Βράστε 1 κ.γ φρέσκο βότανο σε ένα μπρίκι με νερό για 2-3 λεπτά. Αφήστε το για λίγο για να βγουν όλα τα έλαιά του, σουρώστε και πιείτε τρεις φορές την ημέρα.
Τρόπος παρασκευής σαλάτας
Παίρνουμε τρυφερά κλαδάκια φρέσκου βασιλικού τα κάνουμε σαλάτα με λάδι και τα τρώμε.
Ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Βασιλικό
-Το φρέσκο βότανο, μπορεί να διατηρηθεί για ένα μικρό χρονικό διάστημα, σε πλαστικές σακούλες στο ψυγείο ή για μεγαλύτερη χρονική περίοδο, στην κατάψυξη, αφού ζεματιστεί γρήγορα σε βραστό νερό. Το αποξηραμένο βότανο, χάνει επίσης το μεγαλύτερο μέρος της γεύσης του.
-Ο βασιλικός, χρησιμοποιείται για τις θεραπευτικές του ιδιότητες στην Αγιουρβέντα, το παραδοσιακό φαρμακευτικό σύστημα της Ινδίας και την ιατρική Σίντα, ένα παραδοσιακό σύστημα ιατρικής των Ταμίλ.
-Στα Θεοφάνεια, ο ιερέας ραίνει τους πιστούς με αγιασμό, βουτώντας ένα κλαδί βασιλικό μέσα στο άγιασμα. Στη γιορτή της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου, στις εκκλησίες, μοιράζεται βασιλικός.
-Το βάφτισμα των φύλλων μέσα στο νερό για αρκετή ώρα έχει σαν αποτέλεσμα να μη μουχλιάζει το νερό αυτό. Γι’ αυτό και ο βασιλικός χρησιμοποιείται από την Εκκλησία για τον αγιασμό του νερού.
-Μπορείτε να προστατέψετε τα ρούχα σας από το σκώρο, τοποθετώντας στις ντουλάπες σακουλάκια με μίγμα από βασιλικό, φασκόμηλο, λεβάντα και δεντρολίβανο.
-Είναι ένα από τα καλύτερα εντομοαπωθητικά και, επιπλέον, από τα φυτά που έχουν υπέροχο άρωμα. Μια γλάστρα με βασιλικό θα κρατήσει μακριά – και, πάνω απ’ όλα, με οικολογικό τρόπο – μύγες, κουνούπια και άλλα ενοχλητικά έντομα.
Προφυλάξεις
Μια μελέτη του αιθέριου ελαίου έδειξε αντιμυκητιακές και έντομο-απωθητικές ιδιότητες. Μια παρόμοια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2009, επιβεβαίωσε ότι εκχυλίσματα από το φυτό είναι πολύ τοξικά για τα κουνούπια.
Ωστόσο, το φυτό δεν είναι τοξικό σε αρουραίους. Λίγες πληροφορίες είναι διαθέσιμες, για πιθανή τοξικότητα στον άνθρωπο.
[toggle title=”Πηγές”]
www.iatronet.gr
aroma-herbs.com
www.valentine.gr
el.wikipedia.org
“Βότανα & Μυρωδικά Από τη γλάστρα στο τραπέζι σας” εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ
“Φύση & Υγεία” εκδόσεις Κωσταρά
