Μακαρονάδα με σαρδέλες και μάραθο
Η σαρδέλα είναι ένα ψάρι που δεν το πολυτρώγαμε στο σπίτι. Τηγανητή δεν μας άρεσε, γιατί μας φαινόταν βαριά, ψητή επίσης. Μέχρι που μία μέρα αποφάσισα να την παντρέψω. Και από τότε γίναμε φανατικοί της σαρδέλας!
της Μαρίνας Μαυρομάτη
Μάλιστα τους τελευταίους τρεις μήνες, έχουμε καθιερώσει να αγοράζουμε κάθε Σαββατο σαρδέλες και να τις απολαμβάνουμε “παντρεμένες” (ψητές δηλαδή με μπόλικο μαϊντανό και σκόρδο) μαζί με σαλάτα εποχής, φρεσκοψημένο ψωμί και φυσικά τσιπουράκι, στην αυλή στο εξοχικό μας!
Κάποια στιγμή σκέφτηκα να δοκιμάσω και μερικές από τις παραδοσιακές ιταλικές συνταγές με σαρδέλες, τις οποίες τις είχα μεν ακουστά, αλλά μέχρι τότε ούτε που μου περνούσε από το μυαλό να τις δοκιμάσω. Η πρώτη από αυτές είναι αυτή που σας παρουσιάζω σήμερα και έχει καταγωγή από την Νότια Ιταλία και συγκεκριμένα από την Σικελία.
Pasta con le sarde (πάστα κον λε σάρντε) ή pasta chi sardi στη σιτσιλιάνικη διάλεκτο, σε ελεύθερη μετάφραση στα ελληνικά, θα την λέγαμε “μακαρονάδα με σαρδέλες”.
Η συνταγή είναι από τις πιο χαρακτηριστικές της σιτσιλιάνικης κουζίνας και είναι εποχιακή: παρακευάζεται απο τον Μάρτιο μέχρι τον Σεπτέμβριο, περίπου, δηλαδή κατά την περίοδο που μπορεί κανείς να βρεί τόσο τις σαρδέλες, όσο και το μάραθο.
Εξαιρετικό παράδειγμα ταιριάσματος των υλικών που προσφέρει ο τόπος, είναι ακόμη ένας μικρός θησαυρός της νοστιμότερης ίσως, αλλά σίγουρα της πλουσιώτερης σε γεύσεις παραδοσιακής κουζίνας, της λεγόμενης cucina povera (φτωχική κουζίνα).
Πρόκειται για μία μακαρονάδα μάλλον στεγνή, σερβιρισμένη με ένα γευστικό, καθαρά μεσογειακό, αρωματικό μίγμα, που έχει ως βάση του τις σαρδέλες, ενώ το δεύτερο, αναντικατάστατο, συστατικό είναι το άγριο μάραθο.
Οι σαρδέλες που θα χρησιμοποιηθούν στην παρασκευή του πιάτου, πρέπει να είναι απαραίτητα φρέσκιες, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν πχ. οι παστές. Ανάμεσα στα υπόλοιπα υλικά που πλαισιώνουν γευστικά τα δύο βασικά, βρίσκουμε το σαφράν, τα κουκουνάρια και οι σταφίδες, τα οποία δίνουν και το στίγμα της αραβικής επιρροής στην σιτσιλιάνικη κουζίνα, που επήλθε εξ’ αιτίας της μακραίωνης παραμονής των αράβων κατακτητών στο νησί.
Το είδος των ζυμαρικών που χρησιμοποιείται γιά το συγκεκριμένο πιάτο, είναι αυτό που εμείς στην Ελλάδα λέμε γενικά μακαρόνια, δηλαδή μακρυά, χοντρά μακαρόνια με τρύπα, τα οποία στη Ιταλία το διαχωρίζουν σε bucatini, maccheroncini ή mezzi ziti.
Υπάρχουν και κάποιες τοπικές παραλλαγές της συνταγής, πχ. στο Agrigento προσθέτουν και πελτέ ντομάτας. Στο Παλέρμο, σύμφωνα με την παράδοση, η μακαρονάδα με τις σαρδέλες ήταν το πιάτο που έφτιαχναν στην γιορτή του San Giuseppe (Αγιος Ιωσήφ, ο πατέρας του Χριστού, γιορτάζεται στις 19 Μαρτίου, και σήμερα έχει καθιερωθεί στην Ιταλία ως ημέρα της γιορτής του πατέρα).
Το άγριο μάραθο (οι Ιταλοί το ονομάζουν μάραθο των βουνών – finocchietto di montagna ή fioncchietto selvatico) θέλει μία προετοιμασία πριν χρησιμοποιηθεί στην συνταγή. Θα σας την περιγράψω εδώ, καθώς εγώ χρησιμοποίησα μάραθο που καλλιεργώ στον κήπο μου και δεν είμαι σίγουρη πως είναι το ίδιο πράγμα. Επειδή το δικό μου το μάραθο είναι τρυφερό, την παρέλειψα τελείως. Οι Ιταλοί πάντως, συμβουλεύουν, πως αν κάποιος δεν μπορεί να βρεί το άγριο μάραθο να χρησιμοποιήσει τα φύλλα από το καλλιεργήσιμο, δηλαδή το φινόκιο (το δικό μου δεν είναι φινόκιο).
Διαλέξτε, λοιπόν, από το άγριο μάραθο μόνο τους τρυφερούς βλαστούς και ζεματίστε τους για ένα περίπου ένα δεκάλεπτο, μέχρι να μαλακώσουν. Στραγγίστε το μάραθο πολύ καλά και ψιλοκόψτε το.
Η μακαρονάδα με σαρδέλες, δεν σερβίρεται ποτέ με τριμμένο τυρί, αλλά με την λεγόμενη “ψευτο-παρμεζάνα”, δηλαδή ψίχουλα ψωμιού σοταρισμένα στο λάδι, που στην όψη όντως μοιάζουν με το τυρί! (γιά την ιστορία, στα σιτσιλιάνικα ονομάζεται muddica atturata). Επίσης μπορεί να την συναντήσετε σερβιρισμένη και με αμυγδαλόψυχα, καβουρντισμένη και κοπανισμένη, η οποία αποτελεί ακόμα έναν τρόπο για να αντικατασταθεί το τυρί (την ονομάζουν και βίγκαν παρμεζάνα).
Μακαρονάδα με σαρδέλες και μάραθο
Δόση: για 4 άτομα
Βαθμός δυσκολίας συνταγής: εύκολο
Υλικά:
500γρ σαρδέλες φρέσκιες καθαρισμένες,
1 ματσάκι μάραθο,
5 κ.τ.σ. ελαιόλαδο παρθένο έξτρα,
1 μεγάλο κρεμμύδι,
4 αντζούγιες,
25 γρ κουκουνάρι,
50 γρ σταφίδες,
1 φακελλάκι (0,25 gr) κρόκο Κοζάνης σε σκόνη,
πιπέρι φρεσκοτριμμένο,
500 γρ μακαρόνια χοντρά (bucatini ή maccheroncini),
αλάτι
Για την ψευτο-παρμεζάνα
60 γρ τριμμένη ψίχα απο μπαγιάτικο ψωμί,
2 κ.σ. ελαιόλαδο παρθένο έξτρα,
1 μικρή σκελίδα σκόρδο
Προετοιμασία
Καθαρίστε τις σαρδέλες. Αφαιρέστε πρώτα τα λέπια, από όσες έχουν βέβαια, γιατί δεν έχουν όλα τα είδη σαρδέλας λέπια. Αφαιρέστε έπειτα το κεφάλι μαζί με τα εντόσθια και έπειτα ανοίξτε τες “γουνα” αφαιρώντας και την ραχοκοκκαλιά. Ξεπλύνετε τες σύντομα κάτω από τρεχούμενο νερό, αλατίστε τες και κρατήστε τες στην άκρη.
Ετοιμάστε την ψευτο-παρμεζάνα. Βάλτε σε ένα τηγανάκι το ελαιόλαδο και βάλτε το στην φωτιά. Μόλις ζεσταθεί, προσθέστε το σκόρδο και τα ψίχουλα του ψωμιού και σωτάρετε μέχρι να πάρουν ωραίο χρώμα. Αφαιρέστε το σκόρδο και κρατήστε στην ψευτο-παρμεζάνα στην άκρη.
Ψιλοκόψτε το κρεμμύδι και τον μάραθο.
Μουλιάστε τις σταφίδες σε λίγο χλιαρό νεράκι.
Αν χρησιμοποιήσετε αντζούγιες παστές, πρέπει πρώτα να τις καθαρίσετε και να τις ξεπλύνετε από το πολύ αλάτι. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και φιλέτα αντζούγιας στο λάδι, που είναι έτοιμα και δεν θέλουν ούτε ξαλμύρισμα ούτε καθάρισμα. Τις αντζούγιες που χρησιμοποιώ στην κουζίνα μου τις φτιάχνω βέβαια εγώ, είναι πανεύκολο, βγαίνουν πολύ οικονομικές (στη αγορά κοστίζουν 25-30 € το κιλό!) και την διαδικασία μπορείτε να την δείτε εδώ.
Βάλτε το ελαιόλαδο σε ένα ευρύχωρο τηγάνι και βάλτε το στην φωτιά. Σωτάρετε το κρεμμύδι μαζί με τα κουκουνάρια και τις αντζούγιες, κομμένες σε κομματάκια, μέχρι να αρχίσουν να παίρνουν χρώμα. Οι αντζούγιες θα διαλυθούν τελείως. Προσθέστε τις σαρδέλες και σωτάρετε το μίγμα των υλικών για 2-3 λεπτά, μέχρι να μαγειρευτούν οι σαρδέλες. Διαλύστε τον κρόκο σε 2-3 κ.σ. χλιαρό νερό και προσθέστε τον στο τηγάνι, μαζί με τις σταφίδες (αφού τις στραγγίσετε) και τον μάραθο. Αλατίστε (προσοχή, οι αντζούγιες και οι σαρδέλες είναι ήδη αλατισμένες!), πιπερώστε και αφήστε το τηγάνι σε χαμηλη φωτιά για 1-2 λεπτά, να αναμειχθούν οι γεύσεις.
Βράστε τα μακαρόνια αλ ντέντε, σε άφθονο αλατισμένο νερό (οδηγίες γιά το σωστό βράσιμο των μακαρονιών θα βρείτε εδώ). Στραγγίστε τα, αλλά όχι εντελώς, και ρίξτε τα στο τηγάνι με την γαρνιτούρα. Αναμείξτε και αφήστε τα να σταθούν 2-3 λεπτά, ώστε να πάρουν γεύση.
Σερβίρετε την μακαρονάδα με τις σαρδέλες γαρνιρισμένη με την ψευτο-παρμεζάνα.
Τρώγεται ευχάριστα και κρύα.
* Η Μαρίνα Μαυρομάτη διατηρεί το ελληνοϊταλικό blog Il Laboratorio di Marina
