Πώς μπορεί η μετριοφροσύνη να σας κάνει καλύτερο άνθρωπο;

Υπό το φως
της επερχόμενης αναμέτρησης για τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών της
Αμερικής και την αύξηση του ναρκισσισμού στους νέους, νομίζω ότι είναι
σκόπιμο να πούμε ότι ως κοινωνία, χρειαζόμαστε περισσότερη
μετριοφροσύνη. Ο πολιτισμός μας αποδίδει τόση πολλή αξία στα επιτεύγματα, στην εμφάνιση και στην διόγκωση του Εγώ,
-όλα αυτά τα εφήμερα- που ακόμα και ένα ψήγμα αυτής της ήπιας αρετής
-δηλαδή της ταπεινότητας- μπορεί να μοιάζει με πνοή ζωής για κάποιον που
ασφυκτιά.

Ωστόσο, γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να εκφραζόμαστε με ταπεινότητα;
Μήπως είναι επειδή συχνά την παρερμηνεύουμε ως σημάδι αδυναμίας, όταν
στην πραγματικότητα είναι ένδειξη εξαιρετικά μεγάλης εσωτερικής δύναμης;
Οι απαντήσεις μπορεί να βρίσκονται σε αυτά που ανακαλύπτουν οι
επιστήμονες για αυτή την ιδιότητα που έχει υμνηθεί από όλες τις
θρησκευτικές παραδόσεις και θεωρείται από πολλούς ύψιστη αρετή.

Όταν
συναντώ κάποιον που ακτινοβολεί ταπεινότητα, οι ώμοι μου χαλαρώνουν, η
καρδιά μου χτυπάει λίγο πιο ήπια και κάτι μέσα μου αφήνεται. Γιατί;
Επειδή γνωρίζω ότι είμαι απολύτως ορατός, ότι με ακούν και με
αποδέχονται για αυτό που είμαι, με όλα μου τα ψεγάδια. Eίναι ένα
πολύτιμο και σπάνιο δώρο που μου δίνει τη δυνατότητα να επιτρέψω στις
άμυνες μου να χαλαρώσουν. Οι πραγματικά ταπεινοί άνθρωποι μπορούν να
προσφέρουν αυτό το δώρο γιατί αναγνωρίζουν και αποδέχονται τα δικά τους
δυνατά σημεία και τους περιορισμούς τους χωρίς επίκριση ή
αμυντικότητα και αυτό είναι θεμελιώδες, σύμφωνα με τους ερευνητές, για
την ανάπτυξη της ταπεινότητας η οποία καλλιεργεί με τη σειρά της ένα
ισχυρό αίσθημα συμπόνιας για την ανθρωπότητα.

Αυτού του
είδους η αυτό-αποδοχή, προκύπτει από την ενσωμάτωση της αυταξίας μας ως
εγγενούς ιδιότητας του εαυτού ως ανθρώπινου όντος σε αντίθεση με
πράγματα όπως οι εξαψήφιοι μισθοί, τα σώματα των αστέρων του
κινηματογράφου, η επαγγελματική ανέλιξη ή ο αριθμός των φίλων στο
Facebook. Αντί αυτών, οι ταπεινοί άνθρωποι θεωρούν πιο σημαντικά τα
πράγματα που ωφελούν και άλλους, πιο ευγενείς ιδιότητες. Αντιμετωπίζουν τη ζωή ως αφορμή για μάθηση και αναγνωρίζοντας ότι κανείς μας δεν είναι τέλειος θεωρούν
ότι μπορούμε χωρίς να τραυματίσουμε την αυτοεκτίμησή μας να εργαζόμαστε
για τη βελτίωση των ατελειών μας, όντας ανοικτοί σε νέες ιδέες,
συμβουλές και στην κριτική.

Αυτή η
ικανότητα είναι αρκετή να εμπνεύσει εσωτερική δύναμη, της οποίας το πιο
χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Γκάντι, του οποίου η «Αυτοβιογραφία»
είναι ένα ταπεινό ταξίδι ψυχικής ανατομίας του εαυτού του. Υπάρχει η
φήμη πως κάποτε ο Γκάντι είπε: «Πιστεύω ότι είμαι ένας απλός άνθρωπος με
τάση να κάνω λάθη όπως ο καθένας. Ωστόσο αναγνωρίζω ότι είμαι αρκετά
ταπεινός ώστε να αναγνωρίζω τα λάθη μου και να προσπαθώ να επανορθώσω».
Αν ο Γκάντι αποτελεί παράδειγμα για το τι μπορεί να κατορθώσει ένας
μετριόφρων ηγέτης, τότε η κοινωνία έχει πολλά να ωφεληθεί από αυτού του
είδους τη διακυβέρνηση. Ας λάβουμε υπόψη μας αυτά που έχουν ανακαλύψει
ερευνητές σε σχέση με το «ήπιο εγώ» – ένα γνώρισμα παρόμοιο με τη μετριοφροσύνη – που μας βοηθάει να ελέγχουμε τον εγωισμό μας.
Έτσι γινόμαστε λιγότερο επιθετικοί, δεν χειριζόμαστε τους άλλους,
φερόμαστε έντιμα και δεν καταστρέφουμε τους διαθέσιμους πόρους. Αντί
αυτών αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τη διόρθωση των λαθών μας,
ενδιαφερόμαστε για τις ιδέες των άλλων ανθρώπων και είμαστε μετριόφρονες
σε ότι αφορά τις ικανότητές μας.

Ποιος δεν
θα προτιμούσε αυτό το είδος ηγεσίας για τη χώρα μας και ολόκληρο τον
κόσμο; Ωστόσο τα οφέλη της μετριοφροσύνης δεν φθάνουν μόνον ως τους
ηγέτες μας. Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ότι αυτή η αρετή κάνει καλό σε εμάς τους ίδιους και τις σχέσεις που διατηρούμε.
Για παράδειγμα, οι μετριόφρονες άνθρωποι διαχειρίζονται καλύτερα το
άγχος και έχουν καλύτερα επίπεδα φυσικής και ψυχικής υγείας. Επίσης,
είναι περισσότερο γενναιόδωροι, πρόθυμοι να παρέχουν βοήθεια και νιώθουν
ευγνώμονες. Όλα τα παραπάνω μας φέρνουν, χωρίς αμφιβολία, πιο κοντά
στους άλλους ανθρώπους.

Λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα των επιστημόνων για την ταπεινοφροσύνη, είναι προφανές ότι η καλλιέργεια αυτού του γνωρίσματος δεν είναι μια εύκολη υπόθεση και δεν συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη.
Παρ’ όλα αυτά φαίνεται ότι μια από τις μεγαλύτερες ανταμοιβές της
ταπεινοφροσύνης είναι η εσωτερική απελευθέρωση από την προστασία εκείνων
των χαρακτηριστικών που προσπαθούμε να κρύψουμε από τον εαυτό μας και
τους άλλους. Με άλλα λόγια, αναπτύσσουμε μια ήσυχη καρδιά γεμάτη συμπόνια και κατανόηση.

Δείτε στη συνέχεια τρεις επιστημονικά αποδεδειγμένους τρόπους να ξεκινήσετε.

Πολλοί από
εμάς χάνουμε μέρος της αυτοεκτίμησής μας όταν αποτυγχάνουμε σε κάτι που
είναι σημαντικό για μας, -όπως μια δουλειά ή μια σχέση για παράδειγμα-
γιατί έχουμε συνδέσει την αυταξία μας με αυτά τα πράγματα. Ξαφνικά
γινόμαστε κακοί ή ανάξιοι άνθρωποι και μπορεί να μας πάρει αρκετό καιρό
να ξεπεράσουμε αυτή την ιδέα. Όμως, οι ταπεινόφρονες άνθρωποι έχουν την ικανότητα να αντιπαρέρχονται την αποτυχία ή την κριτική, εξαιτίας
της εγγενούς αίσθησης αξίας που αποδίδουν στην ανθρώπινη φύση και που
αξιολογούν υψηλότερα από κάθε εξωτερικό μέτρο σύγκρισης. Έτσι όταν
αποτυγχάνουν σε κάτι ή δεν καταφέρνουν να εκπληρώσουν τις φιλοδοξίες
τους, δεν πιστεύουν ότι κάτι πάει στραβά με τους ίδιους. Σημαίνει απλώς,
πως είναι άνθρωποι ακριβώς όπως και οι άλλοι.

Οι
επιστήμονες θεωρούν ότι το αίσθημα της εγγενούς αξίας προκύπτουν από τον
ασφαλή δεσμό ή αλλιώς τον υγιή δεσμό που αναπτύσσεται με τους πολύ
κοντινούς μας ανθρώπους, συνηθέστερα τους ανθρώπους που μας ανατρέφουν.
Η εμπειρία της άνευ όρων αποδοχής και αγάπης, ειδικά όταν είμαστε
μικροί, χρησιμεύει ως ανάχωμα απέναντι στις συνέπειες της κριτικής και
τις αποτυχίας. Δυστυχώς πολλοί από εμάς δεν αναπτύξαμε ασφαλή δεσμό
όταν ήμαστε παιδιά. Μια έρευνα αποκάλυψε πως το 40% των ενηλίκων δεν
έχουν αναπτύξει ασφαλή δεσμό αλλά ευτυχώς αυτό δε σημαίνει πως είναι
καταδικασμένοι, Μπορούμε να θεραπευτούμε μέσω των υγιών ενήλικων σχέσεων
με φίλους, συντρόφους ή ακόμα και δια μέσω της πίστης σε μια ανώτερη
δύναμη.

Στις μέρες
μας, φαίνεται πως η συνειδητότητα και η συμπόνια του εαυτού είναι το
αντίδοτο σε πολλές ψυχικές παθήσεις. Ωστόσο, δεν βρίσκω πως θα
μπορούσαμε να αναπτύξουμε ταπεινότητα χωρίς αυτές. Σύμφωνα με τους
επιστήμονες, οι ταπεινοί άνθρωποι έχουν μια ακριβή εικόνα για τους
εαυτούς τους – για τα ελαττώματα και τα προτερήματά τους – που τους
βοηθά να βλέπουν τι μπορεί να μεταβάλλεται εντός τους.

Η
συνειδητότητα αυξάνει την αυτοεπίγνωση γιατί μας επιτρέπει να κάνουμε
μια παύση και να παρατηρήσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας χωρίς
να τα επικρίνουμε – αν κατακρίνουμε αυτά που συμβαίνουν μέσα μας, κατασκευάζουμε μια διαστρεβλωμένη άποψη για την αυτοεικόνα μας. Όσο
περισσότερο γινόμαστε συνειδητοί της εσωτερικής ζωής μας, τόσο
ευκολότερο γίνεται να εντοπίσουμε τις ανθυγιεινές μας πεποιθήσεις και
τις πράξεις που μας περιορίζουν. Όταν παρατηρούμε και στη συνέχεια
αποδεχόμαστε αυτά τα σημεία του εαυτού μας που σπέρνουν τον όλεθρο,
απαιτείται από εμάς να αλλάξουμε προς την κατανόηση του εαυτού μας ώστε
να του φερθούμε με καλοσύνη και συμπόνια.

Μόλις
αποδεχτούμε οτιδήποτε χρειάζεται αλλαγή, τότε μπορούμε να ξεκινήσουμε τη
διαδικασία της μεταμόρφωσης. Αγαπώ το ρητό από έναν σοφό: «Αν βρίσκεστε σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, μην προσπαθείτε να διώξετε το σκοτάδι με το ραβδί. Καλύτερα να ανάψετε το φως».
Με άλλα λόγια, αντικαταστήστε μια αρνητική σκέψη ή πράξη με μια θετική,
με υπομονή και τρυφερότητα και σταδιακά, μπορεί να μην αναγνωρίζετε το
άτομο που ήσασταν κάποτε.

Το να λέμε
«ευχαριστώ» σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε τα δώρα που έρχονται στη ζωή
μας, και ως αποτέλεσμα, εκτιμούμε την αξία των άλλων ανθρώπων. Πολύ
απλά, η ευγνωμοσύνη μας κάνει λιγότερο εγωκεντρικούς και περισσότερο
εστιασμένους στους άλλους γύρω μας – το σήμα κατατεθέν των ταπεινών
ανθρώπων.

Πράγματι μια πρόσφατη έρευνα ανακάλυψε ότι η ευγνωμοσύνη και η ταπεινότητα είναι αμοιβαία ενισχυτικές.
Η έκφραση ευγνωμοσύνης μπορεί να αναδείξει την ταπεινοφροσύνη και οι
ταπεινοί άνθρωποι έχουν με τη σειρά τους μια μεγαλύτερη ικανότητα να
εκφράζουν ευγνωμοσύνη. Σε αυτή την έρευνα χρησιμοποιήθηκαν γράμματα
ευγνωμοσύνης και ημερολόγια ευγνωμοσύνης που είναι και οι δυο εύκολα
εφαρμόσιμες πρακτικές (Greater Good in Action, http://ggia.berkeley.edu).

Ίσως το κλειδί για την ανάπτυξη της ταπεινότητας να είναι η
αντιμετώπιση της ζωής ως ταξίδι προς την καλλιέργεια των αρετών που
αναδεικνύουν την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας και των άλλων ώστε
να γίνει αυτός ο κόσμος συνολικά καλύτερος. Αυτό το ταξίδι δεν αφορά
μονάχα το μέσο όρο γιατί είναι ένα ταξίδι που έχουν κάνει πολλοί από
τους μεγαλύτερους ηγέτες. Κλείνουμε με τα λόγια κάποιου που γνώριζε από
ταπεινότητα, του Nelson Mandela: «Όπως έχω πει το πιο σημαντικό πράγμα
είναι να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου. Δε μπορείς να έχεις
οποιαδήποτε επιρροή στην κοινωνία αν δεν έχεις αλλάξει τον εαυτό σου. Οι
μεγαλύτεροι ειρηνοποιοί είναι άνθρωποι που διαθέτουν ακεραιότητα,
ειλικρίνεια και εντιμότητα».