Ἅγιος Παΐσιος: Ἡ δύναμη τοῦ καλοῦ λογισμοῦ
Γέροντα, στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, στὸ Δ´ βιβλίο τῶν Μακκαβαίων, ἀναφέρεται: «Ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς δὲν εἶναι ἐκριζωτὴς τῶν παθῶν, ἀλλὰ ἀνταγωνιστής»[2]. Τί σημαίνει;
– Κοίταξε νὰ δῆς: Τὰ πάθη εἶναι βαθιὰ ριζωμένα μέσα μας, ἀλλὰ ὁ εὐσεβής, ὁ καλός, λογισμὸς μᾶς βοηθάει νὰ μὴν ὑποδουλωνώμαστε σ᾿ αὐτά.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος φέρνη ὅλο καλοὺς λογισμοὺς καὶ σταθεροποιήση μιὰ καλὴ κατάσταση, τὰ πάθη παύουν νὰ ἐνεργοῦν, ὁπότε εἶναι σὰν νὰ μὴν ὑπάρχουν. Δηλαδὴ ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς δὲν ξερριζώνει τὰ πάθη, ἀλλὰ τὰ πολεμάει καὶ μπορεῖ νὰ τὰ καταβάλη.
Νομίζω, ὁ συγγραφεὺς περιγράφει τί μπόρεσαν νὰ ὑποφέρουν οἱ Ἅγιοι Ἑπτὰ Παῖδες, ἡ μητέρα τους Ἁγία Σολομονὴ καὶ ὁ διδάσκαλός τους Ἅγιος Ἐλεάζαρος, ἔχοντας εὐσεβεῖς λογισμούς[3], γιὰ νὰ δείξη ἀκριβῶς τὴν δύναμη τοῦ καλοῦ λογισμοῦ.
Ἕνας καλὸς λογισμὸς ἰσοδυναμεῖ μὲ μιὰ πολύωρη ἀγρυπνία! Ἔχει μεγάλη δύναμη.
Ὅπως τώρα κάποια νέα ὅπλα σταματοῦν μὲ ἀκτίνες λέιζερ τὸν πύραυλο στὴν βάση του καὶ τὸν ἐμποδίζουν νὰ ἐκτοξευθῆ, ἔτσι καὶ οἱ καλοὶ λογισμοὶ προλαβαίνουν καὶ καθηλώνουν τοὺς κακοὺς λογισμοὺς στὰ «ἀεροδρόμια» τοῦ διαβόλου, ἀπὸ τὰ ὁποῖα ξεκινοῦν
Γι᾿ αὐτὸ προσπαθῆστε, ὅσο μπορεῖτε, πρὶν προλάβη ὁ πειρασμὸς νὰ σᾶς φυτέψη κακοὺς λογισμούς, νὰ φυτεύετε ἐσεῖς καλοὺς λογισμούς, γιὰ νὰ γίνη ἡ καρδιά σας ἀνθόκηπος καὶ νὰ συνοδεύεται ἡ προσευχή σας ἀπὸ τὴν θεία εὐωδία τῆς καρδιᾶς σας.
Ὅταν κανεὶς κρατᾶ ἔστω καὶ λίγο ἀριστερό, δηλαδὴ κακό, λογισμὸ γιὰ κάποιον, ὁποιαδήποτε ἄσκηση καὶ ἂν κάνη, νηστεία, ἀγρυπνία κ.λπ., πάει χαμένη. Σὲ τί θὰ τὸν βοηθήση ἡ ἄσκηση, ἂν δὲν ἀγωνίζεται παράλληλα νὰ μὴ δέχεται τοὺς κακοὺς λογισμούς;
Γιατί νὰ μὴν ἀδειάση ἀπὸ τὸ πιθάρι πρῶτα ὅλο τὸ κατακάθι τοῦ λαδιοῦ, ποὺ εἶναι μόνο γιὰ σαπούνι, καὶ ὕστερα νὰ βάλη τὸ καλὸ λάδι, ἀλλὰ βάζει τὸ καλὸ μὲ τὸ ἄχρηστο καὶ τὸ μουρνταρεύει;
Ἕνας ἁγνός, καλός, λογισμὸς ἔχει μεγαλύτερη δύναμη ἀπὸ κάθε ἄσκηση. Κάποιος νέος λ.χ. πολεμεῖται ἀπὸ τὸν διάβολο καὶ ἔχει ἀκάθαρτους λογισμοὺς καὶ κάνει ἀγρυπνίες, νηστεῖες, τριήμερα, γιὰ νὰ ἀπαλλαγῆ ἀπὸ αὐτούς.
Ἕνας ἁγνὸς λογισμὸς ὅμως ποὺ θὰ φέρη ἔχει μεγαλύτερη δύναμη καὶ ἀπὸ τὶς ἀγρυπνίες καὶ ἀπὸ τὶς νηστεῖες ποὺ κάνει καὶ τὸν βοηθάει πιὸ θετικά.
– Γέροντα, ὅταν λέτε «ἁγνὸς λογισμός», ἀναφέρεσθε μόνο σὲ εἰδικὰ θέματα ἢ καὶ σὲ γενικώτερα;
– Καὶ σὲ γενικώτερα. Γιατὶ ὁ ἄνθρωπος, ὅταν τὰ βλέπη ὅλα μὲ καλοὺς λογισμούς, ἐξαγνίζεται καὶ χαριτώνεται ἀπὸ τὸν Θεό. Μὲ τοὺς ἀριστεροὺς λογισμοὺς κατακρίνει καὶ ἀδικεῖ τοὺς ἄλλους, ἐμποδίζει τὴν θεία Χάρη νὰ ἔρθη, καὶ ἔρχεται ἔπειτα ὁ διάβολος καὶ τὸν ἁλωνίζει.
– Δηλαδή, Γέροντα, ἐπειδὴ κατακρίνει, δίνει δικαίωμα στὸν διάβολο νὰ τὸν ἁλωνίση;
– Ναί. Ὅλη ἡ βάση εἶναι ὁ καλὸς λογισμός. Αὐτὸ εἶναι ποὺ ἀνεβάζει τὸν ἄνθρωπο, τὸν ἀλλοιώνει πρὸς τὸ καλό. Πρέπει νὰ φθάση κανεὶς στὸ σημεῖο νὰ τὰ βλέπη ὅλα καθαρά.
Εἶναι αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Χριστός: «Μὴ κρίνετε κατ᾿ ὄψιν, ἀλλὰ τὴν δικαίαν κρίσιν κρίνατε»[4]. Μετὰ φθάνει ὁ ἄνθρωπος σὲ μία κατάσταση ποὺ βλέπει τὰ πάντα μὲ τὰ πνευματικὰ μάτια· ὄχι μὲ τὰ ἀνθρώπινα. Ὅλα τὰ δικαιολογεῖ, μὲ τὴν καλὴ ἔννοια.
Πρέπει νὰ προσέχουμε νὰ μὴ δεχώμαστε τὰ πονηρὰ τηλεγραφήματα τοῦ διαβόλου, γιὰ νὰ μὴ μολύνουμε «τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»[5] καὶ ἀπομακρυνθῆ ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ σκοτισθοῦμε.
Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ὅταν δῆ τὴν καρδιά μας ἁγνή, ἔρχεται καὶ κατοικεῖ μέσα μας, γιατὶ ἀγαπάει τὴν ἁγνότητα – γι᾿ αὐτὸ καὶ παρουσιάσθηκε σὰν περιστέρι.
[1] Ἡ λέξη «λογισμὸς» στὴν ἀσκητικὴ γλῶσσα δηλώνει εἴτε μία ἁπλὴ σκέψη ποὺ περνάει ἀπὸ τὸν νοῦ, εἴτε μία κίνηση τῆς ψυχῆς πρὸς τὸ καλὸ ἢ πρὸς τὸ κακό, εἴτε μία τάση καλὴ ἢ κακή, ἡ ὁποία ἔχει ἀποκτηθῆ μὲ τὴν συνεργασία τοῦ νοῦ, τῆς συνειδήσεως, τοῦ συναισθήματος καὶ τῆς βουλήσεως. Ἐπειδὴ οἱ λογισμοὶ προηγοῦνται κάθε πράξεως, γι᾿ αὐτὸ ὁ ἀγώνας κάθε πιστοῦ, ἀλλὰ κυρίως τοῦ μοναχοῦ, γιὰ νὰ εἶναι σωστός, πρέπει νὰ στρέφεται πρωταρχικὰ στὴν ἐξέταση τῶν λογισμῶν, ὥστε νὰ καλλιεργοῦνται οἱ καλοὶ καὶ νὰ ἀποβάλλωνται οἱ κακοί.
[2] Βλ. Δ´ Μακ. 3, 5.
[3] Βλ. Δ´ Μακ. 5, 1 κ.ἑ.
[4] Ἰω. 7, 24.
[5] Βλ. Α´ Κορ. 6, 19 καὶ 3, 16.
