Τα βότανα τρέφουν το σώμα ώστε να μπορεί να θεραπευθεί μόνο του.
Η χρήση των βοτάνων ως φαρμάκων έχει τις ρίζες της στο βαθύ παρελθόν και ξεκινά μαζί με την εμφάνιση του ανθρώπου στη Γη.
Πρόκειται μάλιστα για μια πρακτική που συνεχίστηκε μέχρι πολύ πρόσφατα, όταν η φαρμακοβιομηχανία άρχισε να παρασκευάζει χημικά φάρμακα για να αντικαταστήσει τη βαλεριάνα, την μπελαντόνα, τη μαντζουράνα και πολλά άλλα βότανα, που όμως τα τελευταία χρόνια αρχίζουν να ξανακερδίζουν το ενδιαφέρον, όχι μόνο των απλών ανθρώπων, αλλά και των επιστημόνων, που αναζητούν τις θεραπευτικές τους δυνάμεις που είχαν επισημάνει τόσο οι αρχαίοι Έλληνες όσο και πολλοί γιατροί αργότερα.
Ο πατέρας της Ιατρικής, ο Έλληνας Ιπποκράτης κατέγραψε περίπου 400 είδη βοτάνων που η χρήση τους ήταν γνωστή κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και ο Διοσκουρίδης κατά τον πρώτο μ.Χ. αιώνα έγραψε μια βοτανική χρησιμοποιώντας 600 φυτά.
Αυτό το έργο ήταν βάση για πολλές μεταγενέστερες βοτανικές έρευνες. Μια από τις πιο δημοφιλείς βοτανικές γράφτηκε από τον Culpeper το 17ο αιώνα.
Ο άνθρωπος ήταν επίσης πληροφορημένος, από την αρχή του πολιτισμού, για τα αποτελέσματα των αρωμάτων στο σώμα στο μυαλό και στα συναισθήματα.
Τα λουλούδια χρησιμοποιούνταν για να προσελκύσουν αγάπη, φαγητό και προστασία. Τα αρωματικά φυτά χρησιμοποιούνταν για να γιατρέψουν το σώμα.
Τα πιο ακριβά λουλούδια προσφέρονταν στους θεούς και στις θεές σαν θυσία, και η χρήση αρωματικών θυμιαμάτων έχει καταγραφεί από την αρχαιότητα.
Σήμερα, περίπου το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού χρησιμοποιεί αποκλειστικά φαρμακευτικά φυτά, ενώ περίπου το 50% των φαρμάκων έχουν ως βάση κάποια φυσική ουσία.
Πράγματα που χρειάζεται να ξέρεις…
Λάβε υπόψη ότι τα βότανα δεν είναι φάρμακα αλλά τροφή.
Ουσιαστικά τρέφουν το σώμα ώστε να μπορεί να θεραπευθεί μόνο του.
Αν και μερικά βότανα δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται όταν είσαι έγκυος, σε γενικές γραμμές υπάρχουν ελάχιστες παρενέργειες.
Είναι φυσιολογικό κατά τη διάρκεια μιας θεραπείας να έχεις λιγότερη όρεξη για φαγητό και ελαφριά διάρροια. Μπορεί να χρειάζεται να πηγαίνεις πιο συχνά στην τουαλέτα. Πάντα πίνε πολύ νερό κατά τη διάρκεια μιας θεραπείας. Μη διστάσεις να αναζητήσεις τη βοήθεια ειδικών από το περιβάλλον σου και σκέψου ότι κάποια χρόνια προβλήματα ή παροδικά νοσήματα χρειάζονται πιο εκτεταμένη αντιμετώπιση.
Όταν αγοράζεις αποξηραμένα βότανα, πρόσεξε να είναι καλής ποιότητας, δηλαδή να είναι προσεγμένα. Τα αποξηραμένα βότανα διατηρούν τις ιδιότητές τους για περίπου ένα χρόνο. Φύλαξέ τα σε σκουρόχρωμα χαρτιά ή τσάντες, ή σε γυάλινα βάζα σε δροσερό και σκοτεινό μέρος. Απόφυγε τη χρήση αλουμινένιων σκευών και προτίμησε σκεύη εμαγιέ, ανοξείδωτα, ή γυάλινα και ξύλινα. Χρησιμοποίησε επίσης φιλτραρισμένο νερό ή νερό πηγής για πιο ενισχυμένο αποτέλεσμα.
Τα βότανα των μαγαζιών πρόσεξε να έχουν διατηρήσει το χρώμα και το άρωμά τους. Αν είναι δυνατόν αγόρασε βότανα βιολογικής καλλιέργειας στα οποία δεν έχουν χρησιμοποιηθεί χημικά.
Οδηγίες χρήσης
Τα φαρμακευτικά βότανα πρέπει να καταναλώνονται με προσοχή και με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού, κυρίως από όσους παίρνουν άλλα φάρμακα ή έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας, αλλά και από τις εγκύους, τις θηλάζουσες και βέβαια τα παιδιά και τους εφήβους.
Τα φαρμακευτικά βότανα δεν αποτελούν πανάκεια, ούτε πρέπει να τα καταναλώνουμε χωρίς μέτρο και με την προσδοκία ότι θα γιατρέψουν όλες τις ασθένειες.
Οτιδήποτε είναι φυσικό δεν σημαίνει ότι είναι και απολύτως ασφαλές. Έτσι, τα φαρμακευτικά φυτά πρέπει να χρησιμοποιούνται με σύνεση και βάσει των συμβουλών των ειδικών, που τα γνωρίζουν καλά.
Δοσολογία
Οι ποσότητες στις οποίες μπορούμε ή πρέπει να καταναλώνουμε τα φαρμακευτικά φυτά είναι πολύ δύσκολο να καθοριστούν με ακρίβεια.
Η σωστή δοσολογία εξαρτάται κάθε φορά από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, η σωματική διάπλαση, η ασθένεια του ατόμου που τα καταναλώνει, καθώς επίσης και από το αν παίρνει άλλα φάρμακα ή αν έχει και άλλα προβλήματα υγείας.
Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται να έχουμε υπόψη μας ότι δεν είναι όλα τα βότανα, από όπου κι αν προέρχονται, της ίδιας δραστικότητας, καθώς αυτή ποικίλλει ανάλογα με διάφορους παράγοντες, καλλιέργειας, συγκομιδής, αποξήρανσης, φύλαξης κ.λπ.
Γενικά μπορούμε να πούμε ότι μία επαρκής ποσότητα για έναν ενήλικο που έχει λάβει υπόψη όλες τις αντενδείξεις είναι ένα φλιτζάνι έγχυμα ή αφέψημα τη φορά.
Για περισσότερες συμβουλές, ή για συστηματική χρήση, θα πρέπει να συμβουλευτούμε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό μας.
Το φυτό βράζει μαζί με το νερό, συνήθως για 5-10΄, και στη συνέχεια το διηθούμε. Χρησιμοποιείται για τα ξυλώδη μέρη, όπως οι ρίζες ή οι φλοιοί.
Έγχυµα: Είναι μέθοδος που ενδείκνυται για τα φύλλα, τα άνθη και τα πέταλα, αλλά όχι για τις ρίζες.
Επίσης, χρησιμοποιείται και όταν δεν θέλουμε να φύγουν τα πτητικά συστατικά, όπως στις περιπτώσεις των αρωματικών φυτών.
Για να το παρασκευάσουμε, βράζουμε το νερό, το κατεβάζουμε από τη φωτιά και προσθέτουμε το βότανο.
Κατόπιν, αφήνουμε το μείγμα έτσι για 5-10΄ και στη συνέχεια το διηθούμε.
Καλό είναι να ξέρεις ότι η χρήση καφεΐνης, νικοτίνης, αλκοόλ και ζάχαρης μειώνει την πρόσληψη των φυτικών ουσιών, βιταμινών και μετάλλων, και επομένως καθιστά τη θεραπεία λιγότερο αποτελεσματική. Προσπάθησε να περιορίσεις τη λήψη των παραπάνω ουσιών όταν ακολουθείς μια βοτανοθεραπεία.
Τσάι:
Κατάλληλο για τα περισσότερα φύλλα και μίσχους λουλουδιών.
Μια πολύ απλή μέθοδος: 2 κούπες βραστό νερό ανά 30 γρ. βότανα (μια γεμάτη χούφτα). Αυτό ισχύει για αποξηραμένα βότανα. Βάλ’ τα σε βραστό νερό. Κατέβασέ το από τη φωτιά και σκέπασε. Άφησέ το τουλάχιστον 20 λεπτά και σούρωσε.
Άλλη μέθοδος, αποτελεσματικότερη, γιατί μπορούν να απορροφηθούν περισσότερα θεραπευτικά συστατικά από το φυτό.
Πάρε 60γρ. (δύο γεμάτες χούφτες) από τα τμήματα του φυτού που θέλεις να χρησιμοποιήσεις ανά 4-5 κούπες νερό. Ή 30γρ. ανά 2-3 κούπες νερό.
Βράσε το νερό. Βάλε τα βότανα σε ένα δοχείο. Χύσε το βραστό νερό από πάνω. Προσπάθησε να αφήσεις όσο το δυνατό λιγότερο αέρα στο σκεύος προτού κλείσεις το καπάκι. Άφησέ το να τραβήξει σε θερμοκρασία δωματίου.
Άνθη: 2 ώρες
Φύλλα: 4-5 ώρες
Άνθη και φύλλα: 4 ώρες
Σπόροι και μούρα: 30 λεπτά
Ρίζες και φλοιός: 8 ώρες ή μια νύχτα.
Σούρωσέ το όταν είναι έτοιμο.
Σημείωσε ότι ρίζες, φλοιός, σπόροι και μούρα μπορούν να παρασκευαστούν και ως αφέψημα.
Μην αφήσεις το τσάι ποτέ να πάρει βράση, ούτε όταν το ξαναζεσταίνεις. Το βράσιμο καταστρέφει την επίδραση των βοτάνων.
Το τσάι μπορεί να διατηρηθεί 2-3 μέρες στο ψυγείο σε καλά κλεισμένα δοχεία. Έτσι μπορείς να το ετοιμάσεις εκ των προτέρων και να το πιεις όταν το έχεις ανάγκη.
Αφέψημα
Κατάλληλο για τις περισσότερες ρίζες και φλοιούς/φλούδες.
30 γρ. (μια χούφτα) αποξηραμένες ρίζες ή φλούδες.
2 κούπες κρύο νερό.
Σκέπασε και άφησε να σιγοβράσει για 20 λεπτά σε χαμηλή φωτιά. Μην το αφήσεις να βράσει κανονικά! Σούρωσέ το και πιες μια κούπα τρεις φορές τη μέρα.
Οι ρίζες και οι φλούδες μπορούν να φουσκώσουν μια νύχτα και μετά να βράσουν στο ίδιο νερό. Αυτό αυξάνει την επίδρασή τους. Μούρα και σπόροι πρέπει να αλεστούν πρώτα. Η αναλογία τους είναι 3 κουταλιές της σούπας για κάθε 3 κούπες νερό.
Βάμμα
Τα βάμματα είναι φυτικά αποστάγματα διατηρημένα σε αλκοόλ. Γι’ αυτό διατηρούν την επίδρασή τους για μακρύ χρονικό διάστημα, μπορούν να μεταφερθούν και να ληφθούν εύκολα, είναι εύκολα στην προετοιμασία και επιδρούν γρήγορα. Μπορείς να τα αγοράσεις στα μαγαζιά με είδη υγιεινής διατροφής. Αν και τα βάμματα φαίνονται ακριβά, διατηρούνται για πάρα πολύ καιρό και συγκριτικά με τα αντιβιοτικά είναι πολύ πιο φτηνά.
Η χρήση τους γίνεται με διάλυση σε ζεστό νερό (περίπου 15 σταγόνες σε λίγο νερό, τρεις φορές την ημέρα).
Φτιάξε το δικό σου βάμμα
Είναι πανεύκολο. Χρησιμοποίησε πάντα φρέσκα βότανα: άνθη, μίσχους και φύλλα.
Οι αποξηραμένες ρίζες χρησιμοποιούνται αλλά δεν είναι τόσο δραστικές όσο οι φρέσκιες.
Χρησιμοποίησε ένα καθαρό, στεγνό δοχείο με καπάκι που κλείνει καλά -συνιστάται να βράσεις πρώτα νερό στο σκεύος για να το αποστειρώσεις (άφησέ το να στεγνώσει προτού βάλεις μέσα τα βότανα).
Μην πλύνεις τα βότανα. Τις φρέσκιες ρίζες μπορείς να τις ξεφλουδίσεις.
Ψιλόκοψε τα τμήματα του φυτού που σε ενδιαφέρουν (εκτός αν χρησιμοποιείς μικρά άνθη).
Χρησιμοποίησε 56γρ. βοτάνου ανά σκεύος χωρητικότητας μισού λίτρου, γέμισε το σκεύος με βότκα (45%) ή φαρμακευτικό αλκοόλ. Η βότκα έχει καλύτερη γεύση αλλά το δεύτερο είναι πολύ φτηνότερο.
Με ένα μαχαίρι σπάσε τις φούσκες. Φρόντισε ώστε το σκεύος να είναι γεμάτο ως το χείλος και προσπάθησε να μην αφήσεις να μπει καθόλου αέρας μέσα (αυτό θα μπορούσε να χαλάσει το βάμμα, αλλά μην ανησυχείς αν παραμείνει λίγος αέρας στο σκεύος).
Κλείσε το καπάκι όσο το δυνατό πιο σφιχτά πάνω στο σκεύος. Βάλε μια ταμπέλα στο σκεύος με το όνομα του φυτού και την ημερομηνία. Για κάθε φυτό που χρησιμοποιείς κάνε ένα καινούριο βάμμα. Ανακάτεψε το μίγμα λιγάκι κάθε δυο μέρες. Μην το εκθέτεις άμεσα στον ήλιο.
Το βάμμα είναι έτοιμο για χρήση μετά από 6 μέρες. Σούρωσε, πίεσε και απομάκρυνε τα βότανα. Φύλαξε το βάμμα σε μπουκαλάκια από σκούρο καφέ γυαλί, σε δροσερό και σκοτεινό μέρος.
Τα μπουκαλάκια χρώματος σκούρου καφέ με σταγονόμετρο μπορείς να τα αγοράσεις.
Μ’ αυτά μπορείς να είσαι προσεχτική στη δοσολογία. Χρησιμοποίησε μόνο γυάλινα σταγονόμετρα, γιατί αυτά από πλαστικό μπορεί να μολυνθούν σύντομα.
Χρήσιμα βάμματα να έχεις σε απόθεμα είναι η βαλεριάνα, η εχινάκεια, η γλυκόριζα και η αχιλλέα.
Κάψουλες
Για να φτιάξεις κάψουλες χρειάζεσαι αλεσμένα βότανα ή βότανα σε σκόνη (π.χ. πιπέρι καγιέν και τζίντζερ). Μπορείς να προμηθευτείς άδειες κάψουλες , προσπάθησε να βρεις κάψουλες που να μην περιέχουν ζελατίνη, γιατί περιέχει κατάλοιπα ζώων (συνήθως αυτά από το πάτωμα του σφαγείου). Μπορείς να τις γεμίσεις με το φυτό που χρειάζεσαι. Αυτός ο τρόπος είναι φτηνότερος από τις έτοιμες κάψουλες.
Αιθέρια έλαια
Τα αιθέρια ή αρωματικά έλαια μπορούμε να τα πάρουμε από συγκεκριμένα φυτά με την απόσταξη. Είναι πολύ συμπυκνωμένα και συνήθως δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν αναραίωτα. Μπορείς να τα αραιώσεις με άλλο λάδι, π.χ. ηλιέλαιο ή σιτέλαιο. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται εσωτερικά!
Κατάπλασμα
Το κατάπλασμα είναι απλώς τροποποιημένο υλικό από ένα φυτό που τοποθετείται στο σημείο που έχει προσβληθεί, π.χ. σε καψίματα και κοψίματα.
Αν χρησιμοποιείς φρέσκα φυτά, κόψε ή τρίψε τα φυτά και τοποθέτησέ τα στο προσβεβλημένο σημείο. Αν χρησιμοποιείς αποξηραμένα φυτά πρέπει να χύσεις βραστό νερό πάνω τους και να τα αφήσεις σκεπασμένα να τραβήξουν για μισή ως τέσσερις ώρες. Διώξε το νερό, στράγγιξε τα φυτά και βάλε τα κομμάτια του φυτού επάνω στα προσβεβλημένα σημεία. Μπορείς να τυλίξεις αυτές το κατάπλασμα και σε ένα κομμάτι γάζας πριν το βάλεις πάνω στο δέρμα. Το υγρό που απομένει μπορείς να το χρησιμοποιήσεις ως τσάι ή υγρό εξωτερικής πλύσης.
Υγρό εξωτερικής πλύσης
Πρόκειται για τσάι που έχεις ξαναζεστάνει (χωρίς να πάρει βράση!) και το τοποθετείς εξωτερικά πάνω σε ένα προσβεβλημένο σημείο. Πλύσου με τα χέρια ή ένα γάντι μπάνιου.
Αλοιφή
Μια αλοιφή φτιάχνεται από τη μίξη του βοτάνου σε μορφή σκόνης με μια μικρή ποσότητα νερού. Η αλοιφή μπορεί τότε να αλειφθεί πάνω στην προσβεβλημένη περιοχή.
Κολπικές πλύσεις
Πωλούνται ειδικά σετ σε φαρμακεία. Χρησιμοποίησε ένα τσάι ή ένα δυνατό αφέψημα (περίπου δύο κούπες) σε θερμοκρασία σώματος. Χρησιμοποίησε κολπικές πλύσεις όχι με υπερβολική συχνότητα, γιατί διαταράσσουν τα φυσικά βακτήρια του κόλπου. Οι έγκυες γυναίκες δεν επιτρέπεται να κάνουν κολπικές πλύσεις. Οι πλύσεις που αναφέρονται εδώ είναι θεραπευτικές πλύσεις με βότανα.
Απόφυγε τα αρωματισμένα ντους που πωλούνται στα καταστήματα καλλυντικών (και που υποτίθεται σε κάνουν να μυρίζεις καλύτερα από πριν), δεδομένου ότι έχουν συνδεθεί με πυελικές φλεγμονές.
Σημαντική παρατήρηση: Πλύσου πάντα προσεκτικά, αλλιώς μια μόλυνση μπορεί να επιδεινωθεί και να εξαπλωθεί στον τράχηλο της μήτρας.
Οι άνδρες μπορούν να πλύνουν καλά την περιοχή που έχει προσβληθεί με το ίδιο παρασκεύασμα.
Βότανα
Βαλεριάνα, κέντρανθος (κόκκινη βαλεριάνα)
Η βαλεριάνα είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Από τον 18ο αιώνα χρησιμοποιείται ως κατευναστικό του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Η κόκκινη βαλεριάνα έχει ανάλογη δράση και χρησιμοποιείται στην κεντρική Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία. Τη βαλεριάνα τη βρίσκουμε κοντά σε ποτάμια και καταρράκτες, σε ελώδεις περιοχές και σε δάση. Το φυτό μπορεί να καλλιεργηθεί με σπόρους και μεταφυτεύοντας τις παραφυάδες σε βάθος 30 εκ. σε ελαφρύ έδαφος. Προτιμάει εδάφη ξηρά και πολύ ήλιο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες της, οι οποίες συλλέγονται το φθινόπωρο και αποξηραίνονται στη σκιά, αφού πρώτα τις πλύνουμε καλά.
Χρήση: Σε μορφή εγχύματος λειτουργεί ως ήπιο κατευναστικό, αλλά βοηθά και στην αντιμετώπιση προβλημάτων αϋπνίας.
Προσοχή: Οι υψηλές και συνεχείς δόσεις μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για περισσότερες από 8 συνεχείς ημέρες. Επίσης, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι ενισχύει τη δράση των υπνωτικών φαρμάκων. Σκόπιμο είναι να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας
.
Δυόσµος
Η καλλιέργεια δυόσμου του γίνεται με παραφυάδες σε ελαφρύ, όχι πολύ στεγνό έδαφος.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του φυτού, που συλλέγονται ακριβώς πριν την άνθιση και αποξηραίνονται όσο το δυνατόν γρηγορότερα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται εξωτερικά σε μυαλγίες και νευραλγίες. Πρέπει όμως να αποφεύγεται η επαφή των παρασκευασμάτων που περιέχουν αιθέριο έλαιο με το πρόσωπο και με τη μύτη. Ως έγχυμα χρησιμοποιείται κατά της γαστρίτιδας, των κολικών και της δυσπεψίας. Διευκολύνει την έκκριση της χολής. Επίσης, υποβοηθά την εφίδρωση στον πυρετό και τη γρίπη. Το βράσιμο των φύλλων σε νερό και η εισπνοή των υδρατμών βοηθά κατά του κρυολογήματος.
Προσοχή: Πρέπει να αποφεύγεται η παρατεταμένη χρήση του αιθέριου ελαίου για εισπνοές. Δεν πρέπει να δίνεται σε παιδιά για διάστημα μεγαλύτερο από 3 ημέρες, ενώ πρέπει να αποφεύγεται στα βρέφη. Μπορεί να μειώσει τη ροή του γάλακτος, γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή κατά τη γαλουχία. Επίσης, πρέπει να χρησιμοποιείται με μεγάλη προσοχή κατά την κύηση.
Η χρήση παρασκευασμάτων με δυόσμο αντενδείκνυται σε άτομα με απόφραξη του χοληδόχου πόρου ή/και με σοβαρή ηπατική βλάβη.
Γλυκοριζα
Είναι ένα πολυετές φυτό που το συναντάμε ως αυτοφυές κυρίως στη Μακεδονία. Συλλέγεται από το φθινόπωρο μέχρι το τέλος Μαρτίου.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες και τα ριζίδια, που πλένονται καλά και αποξηραίνονται.
Χρήση: Το αφέψημα έχει σπασμολυτική δράση και χρησιμοποιείται σε ενοχλήσεις στομάχου. Επίσης, είναι πολύ αποτελεσματικό στον ξηρό βήχα ως μαλακτικό και αποχρεμπτικό.
Προσοχή: Γενικά δεν πρέπει να καταναλώνεται σε υψηλές δόσεις, επειδή προκαλεί υπέρταση, οίδημα και υποκαλιαιμία. Πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγεται από τους υπερτασικούς. Επίσης, αντενδείκνυται σε άτομα με προβλήματα στη χοληδόχο κύστη, ηπατική κίρρωση, νεφρική ανεπάρκεια, αλλά και στην κύηση.
Αγριάδα ή άγρωστις ή αγρόπυρο
Πρόκειται για ένα ζιζάνιο που βρίσκεται σε αγρούς και άγονες περιοχές και συλλέγεται την άνοιξη και το φθινόπωρο. Μπορούμε, επίσης, να το καλλιεργήσουμε και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Το ρίζωμα, που αποξηραίνεται στη σκιά, αφού πρώτα πλυθεί καλά.
Χρήση: Κυρίως πίνεται ως αφέψημα και ως διουρητικό για τις πέτρες στα νεφρά.
Προσοχή: Ακριβώς επειδή είναι πολύ δραστική, η αγριάδα πρέπει να καταναλώνεται με προσοχή. Το αφέψημα χρειάζεται να είναι πολύ αραιωμένο, καθώς υπάρχει περίπτωση εάν διαλυθούν απότομα οι πέτρες να τραυματίσουν την ουροδόχο κύστη ή/και τους ουρητήρες και να παρατηρηθεί αίμα στα ούρα.
Βερβάσκο ή φλόµος
Πρόκειται για ένα πολύ κοινό φυτό στη χώρα μας, που μπορεί επίσης να πολλαπλασιαστεί και με την καλλιέργεια σπόρων.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη, αποξηραμένα σε σκιά σε ξηρές εποχές, στον αέρα. Τα συλλέγουμε από τα διετή φυτά από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Χρήση: Το έγχυμα ενδείκνυνται για τον παραγωγικό βήχα και τη βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Το έγχυμα πρέπει να διηθείται με πανί, για να απομακρύνονται οι τρίχες που έχει το φυτό.
Γλυκάνισο ή άνισο
Είναι ένα μονοετές φυτό με χαρακτηριστική ωραία μυρωδιά, του οποίου η καλλιέργεια γίνεται με σπόρους που φυτεύονται την άνοιξη σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Ο καρπός (αποξηραμένος), που συλλέγεται τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο.
Χρήση: Το πίνουμε για να αντιμετωπίσουμε τη βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Αντενδείκνυται σε άτομα με υπερευαισθησία στον άνισο ή στη μινθόλη. Μπορεί να προκαλέσει ποικίλες αλλεργικές αντιδράσεις (δερματικές, αναπνευστικές, γαστρεντερικές).
Δεντρολίβανο ή αρισµαρές
Είναι ένας μεσογειακός θάμνος που πολλαπλασιάζεται με βλαστούς που αφήνονται να βγάλουν ρίζες ή αναπτύσσονται από σπόρους. Το συλλέγουμε φρέσκο όλο τον χρόνο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τόσο τα ξηρά (αποξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C), όσο και τα χλωρά φύλλα.
Χρήση: Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε ερεθισμούς του δέρματος και σε εντριβές για ρευματικές παθήσεις, διότι προκαλεί τοπική υπεραιμία. Όταν λαμβάνεται εσωτερικά, δρα ως τονωτικό, σαν εμμηναγωγό και εκτρωτικό. Το έγχυμα μπορεί επίσης να χρησιμεύσει και κατά της πιτυρίδας, ως τελευταίο ξέπλυμα στα μαλλιά.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει σπασμούς και ίλιγγο.
Θυµάρι
Το θυμάρι είναι θάμνος που βρίσκεται σε άγρια κατάσταση ή καλλιεργείται με σπόρους που φυτεύονται σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα κλαδιά του, που συλλέγονται πριν την άνθιση και κατά τη διάρκειά της το καλοκαίρι. Το φυτό αποξηραίνεται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το έγχυμα χρησιμοποιείται για λοιμώξεις του θώρακα και ως αποχρεμπτικό σε βρογχική καταρροή.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, σε πολύ υψηλές τοξικές δόσεις μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, ίλιγγο και νεφρικές διαταραχές.
Μαϊντανός ή πετροσέλινο
Ο Μαϊντανός είναι αυτοφυές στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Κυρίως τα υπέργεια τμήματα, αλλά και οι ρίζες, που αποξηραίνονται σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 40° C.
Χρήση: Το αφέψημα είναι διουρητικό και εμμηναγωγό.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και σε περιπτώσεις φλεγμονής των νεφρών. Μπορεί να λαμβάνεται με εξαιρετική προσοχή σε περιπτώσεις οιδήματος που έχει προκληθεί από καρδιακή ή/και νεφρική ανεπάρκεια. Έχουν αναφερθεί περιστασιακές αλλεργικές αντιδράσεις από το δέρμα και τους βλεννογόνους. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις προκαλεί μέθη.
Μάραθο ή µάλαθρο
Χρησιμοποιείται από τους ρωμαϊκούς χρόνους και πιστεύεται ότι βοηθάει στο αδυνάτισμα. Μάλιστα, λέγεται ότι το όνομά του προέρχεται από το ρήμα μαραίνω που σημαίνει αδυνατίζω. Στην Ελλάδα το συναντούμε ως αυτοφυές σε ξηρούς τόπους.
Η καλλιέργειά του γίνεται με σπόρους που σπέρνονται σε σειρές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ώριμοι καρποί (αποξηραμένοι), που συλλέγονται το φθινόπωρο.
Χρήση: Το έγχυμα και το αφέψημα χρησιμοποιούνται ως φάρμακα του πεπτικού συστήματος, για τη δυσπεψία, τους κοιλιακούς και στομαχικούς πόνους, αλλά και για τους κολικούς. Το έγχυμα (με την προσθήκη μελιού) χρησιμοποιείται για τη βρογχική καταρροή (και σε παιδιά).
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην εγκυμοσύνη και στη γαλουχία. Έχουν αναφερθεί περιστασιακές αλλεργικές αντιδράσεις από το δέρμα και τους βλεννογόνους. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις προκαλεί μέθη.
Μαντζουράνα
Η μαντζουράνα είναι αυτοφυής στην Ελλάδα, αλλά καλλιεργείται και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του φυτού, που συλλέγονται από τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο και αποξηραίνονται στη σκιά.
Χρήση: Το αφέψημα είναι ορεκτικό, ευεργετικό για το στομάχι, αντισπασμωδικό, διουρητικό. Το κατάπλασμα με οινόπνευμα χρησιμεύει στον καθαρισμό των πληγών.
Πολλές θεραπευτικές ιδιότητες αποδίδονται στη μαντζουράνα, αλλά μέχρι στιγμής δεν είναι καλά τεκμηριωμένες επιστημονικά.
Προσοχή: Σε μεγάλες δόσεις μπορεί να γίνει ηπατοτοξική, γι’ αυτό και η κατάχρηση του αφεψήματος είναι επικίνδυνη. Προσοχή επίσης χρειάζεται και στην εξωτερική εφαρμογή του φυτού. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι περιέχει σε χαμηλές συγκεντρώσεις αρβουτίνη και υδροκινόνη, που οδηγούν σε αποχρωματισμό του δέρματος.
Νεροµολόχα ή αλθέα
Η Νεροµολόχα ή αλθέα είναι ένα φυτό πολύ κοινό στην Ελλάδα που καλλιεργείται κιόλας. Πολλαπλασιάζεται με τη ρίζα, σπανίως και με σπόρους.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Οι ρίζες, οι οποίες συλλέγονται στο τέλος του φθινοπώρου, αποθηκεύονται σε δροσερό μέρος και στη συνέχεια ξεφλουδίζονται και ξηραί-νονται σε θερμοκρασία 50-60° C. Επίσης, τα φύλλα και τα άνθη, που συλλέγονται το καλοκαίρι.
Χρήση: Τα φύλλα και τα άνθη χρησιμοποιούνται όμοια με τη μολόχα. Επιπλέον, οι ρίζες έχουν αντιφλεγμονώδη δράση σε ήπιες φλεγμονές του γαστρικού βλεννογόνου.
Προσοχή: Η ταυτόχρονη χρήση με άλλα φάρμακα μπορεί να επιβραδύνει την απορρόφησή τους.
Μελισσόχορτο ή µέλισσα
Το βότανο αυτό ήταν δημοφιλές μεσαιωνικό ελιξήριο νεότητας.
Στη χώρα μας το μελισσόχορτο το συναντάμε παντού ως αυτοφυές. Επίσης, καλλιεργείται με σπόρους, που βλασταίνουν αργά, ή με διαίρεση φυτών. Προτιμά καλά εδάφη που δεν είναι πολύ στεγνά.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα (αποξηραμένα ή φρέσκα), που συλλέγονται πριν την άνθιση. Τα φύλλα αποξηραίνονται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, γιατί γίνονται καφέ αν αποξηρανθούν πολύ αργά.
Χρήση: Σε μορφή εγχύματος, ως κατευναστικό.
Μολόχα
Η μολόχα είναι ένα μονοετές φυτό πολύ κοινό στην Ελλάδα, που συναντάται σε υγρές περιοχές, σε αγρούς και στην άκρη των δρόμων.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη ή/και τα φύλλα, που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο και αποξηραίνονται γρήγορα στη σκιά.
Χρήση: Σχεδόν πάντα δίνεται ως αφέψημα σε ερεθισμούς του στοματικού βλεννογόνου και του λάρυγγα, όταν συνοδεύονται από ξηρό βήχα. Είναι καταπραϋντικό. Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε φλεγμονές του δέρματος.
Ρίγανη
Η ρίγανη είναι ένα βότανο διαδεδομένο από την αρχαιότητα.
Η σύγχρονη έρευνα έχει ανακαλύψει τις αντιμικροβιακές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές της. Είναι αυτοφυές σε ασβεστούχα και πυριτιούχα εδάφη σε ζεστές περιοχές, σε φτωχά βοσκοτόπια, στην άκρη των δρόμων και αλλού. Μπορεί και να καλλιεργηθεί όταν πάρουμε ολόκληρο το φυτό και το μεταφυτέψουμε.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα υπέργεια τμήματα του ανθισμένου φυτού, αποξηραμένο σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Το έγχυμα δίνεται κατά του βήχα, σε βρογχική καταρροή και γενικά στις παθήσεις των αναπνευστικών οδών. Χρησιμοποιείται ως διουρητικό, σε ενοχλήσεις του ουροποιητικού συστήματος, σε κοιλιακά άλγη, καθώς και για γαργάρες και πλύσεις του στόματος. Είναι αντιφλεγμονώδες για τον λάρυγγα και τα ούλα. Το μάσημα ριγανόξυλου ανακουφίζει τον πονόδοντο.
Προσοχή: Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής επαρκής επιστημονική τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα του φυτού και αυτό πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ως προς την αναμενόμενη θεραπευτική του δράση.
Τίλιο ή φλαµούρι
Το τίλιο βρίσκεται στα δάση, αλλά καλλιεργείται κιόλας.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Από το δέντρο, που ανθίζει τον Μάιο με Ιούλιο, χρησιμοποιούμε φαρμακευτικά τα άνθη, που συλλέγονται μόλις ανοίξουν τελείως και ξηραίνονται σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C.
Χρήση: Τα άνθη χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις κρυολογήματος και ως εφιδρωτικό φάρμακο. Το ελληνικό τίλιο είναι πολύ πλούσιο σε βλέννη με πολυσακχαρίτες και κάνει καλό στο στομάχι.
Φασκόµηλο ή αλισφακιά
Το φασκόµηλο συνδέεται με τη μακροβιότητα. Είναι αυτοφυές στις χώρες της Μεσογείου, αλλά καλλιεργείται και σε κήπους με σπόρους ή κομμάτια ρίζας.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα του, που συλλέγονται το καλοκαίρι, αποξηραμένα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35° C, αλλά και χλωρά.
Χρήση: Το φυτό έχει αντιμικροβιακές και στυπτικές ιδιότητες. Το έγχυμα χρησιμοποιείται εξωτερικά σε φλεγμονές των βλεννογόνων και εσωτερικά στη δυσπεψία. Επίσης, είναι ιδανικό για γαργάρες και στοματικές πλύσεις.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην εγκυμοσύνη και τη γαλουχία, ούτε από όσους έχουν επιληψία, υπέρταση και από τα μικρά παιδιά. Επίσης, σε μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσει δηλητηριάσεις.
Η παρατεταμένη χρήση μπορεί να οδηγήσει σε επιληπτικούς σπασμούς.
Τουσσιλάγκο ή βήχιο ή χαµαιλεύκη
Τουσσιλάγκο ή βήχιο ή χαµαιλεύκη: Πρόκειται για ένα πολύ κοινό πολυετές ελληνικό φυτό που συναντάται σε υγρά μέρη.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα άνθη, που συλλέγονται νωρίς την άνοιξη και αποξηραίνονται σε σκιά, και τα φύλλα, που συλλέγονται τον Μάιο και τον Ιούνιο και αποξηραίνονται στον ήλιο.
Χρήση: Ο Ιπποκράτης και ο Διοσκουρίδης το αναφέρουν ως αποχρεμπτικό. Το έγχυμα από το φυτό αυτό χρησιμοποιείται σε οξεία βρογχική καταρροή και σε ήπιες φλεγμονές του στοματικού και φαρυγγικού βλεννογόνου.
Προσοχή: Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται περισότερο από 4-6 εβδομάδες συνολικά κατ’ έτος.
Η χρήση παρασκευασμάτων με τουσσιλάγκο αντενδείκνυται σε άτομα με πέτρες στη χοληδόχο κύστη, με απόφραξη του χοληδόχου πόρου και συναφείς παθήσεις.
Εφιστάται η προσοχή κατά την παρασκευή και τη χρήση του, δεδομένου ότι το φυτό περιέχει ηπατοτοξικά συστατικά και η ημερήσια δόση δεν πρέπει να υπερβαίνει συνολικά τα 100 μg σε αυτά τα συστατικά.
Χαµοµήλι
To χαμομήλι είναι ένα πολύ κοινό και γνωστό φυτό στη χώρα μας.
Καλλιεργείται μερικές φορές με σπόρους, που σπέρνονται αργά το φθινόπωρο ή την άνοιξη. Το άγριο χαμομήλι ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα «κεφάλια», αποξηραμένα σε σκιά και σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 35˚ C.
Χρήση: Εσωτερικά -κυρίως ως έγχυμα- χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις στομαχικών διαταραχών και μολύνσεων του στόματος ή του λάρυγγα. Εξωτερικά -με τη μορφή εγχύματος σε κομπρέσες- χρησιμοποιείται σε δερματικά εξανθήματα, σε εγκαύματα και σε φλεγμονές των ματιών.
Προσοχή: Για τις πλύσεις των ματιών με χαμομήλι εφιστάται η προσοχή κατά τη διήθηση του εγχύματος, ώστε να μην υπάρχουν κόκκοι γύρης ή σκόνη στο διήθημα, που μπορεί τελικά να επιδεινώσουν το πρόβλημα.
Επίσης, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για παρατεταμένο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Φλησκούνι ή βληχόνι
Το φλησκούνι είναι είδος συγγενές της μέντας και του δυόσμου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί γι’ αυτά. Βρίσκεται αυτοφυές σε ολόκληρη την Ελλάδα, συνήθως κοντά σε νερά και σε παραθαλάσσιες περιοχές, αλλά μπορεί και να καλλιεργηθεί.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Τα φύλλα και τα άνθη, που συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο.
Χρήση: Πίνουμε το αφέψημα ή το έγχυμα ως τονωτικό, ευεργετικό για το στομάχι και καταπραϋντικό κατά της βρογχίτιδας, της ημικρανίας, των ιλίγγων και της διάρροιας. Το κατάπλασμα μπαίνει σε αποστήματα και μώλωπες. Επίσης, χρησιμεύει και για να κάνουμε γαργάρες για τις παθήσεις του ρινοφάρυγγα, για το βήχα και γενικά για το άσθμα και τη γρίπη.
Ταραξάκο ή πικραλίδα ή αγριοµάρουλο ή αγριοράδικο
Η πικραλίδα είναι πολύ κοινό φυτό και το συναντάμε σε χωράφια, στις άκρες των δρόμων και σε ακαλλιέργητες περιοχές.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Η ρίζα, η οποία πρέπει να κόβεται κατά μήκος πριν αποξηρανθεί στον ήλιο ή στη σκιά και συλλέγεται το φθινόπωρο. Επίσης τα φύλλα, καθώς και ολόκληρο το φυτό.
Χρήση: Το έγχυμα από τα φύλλα και ο χυμός τους έχουν διουρητική και ορεξιογόνο δράση. Επίσης, διευκολύνουν την έκκριση της χολής.
Προσοχή: Όπως συμβαίνει και με όλα τα φυτά που περιέχουν πικρά συστατικά, μετά την κατανάλωσή του μπορεί να προκληθεί πεπτική δυσανεξία λόγω γαστρικής υπεροξύτητας.
Η χρήση παρασκευασμάτων με ταραξάκο αντενδείκνυται σε άτομα με απόφραξη του χοληδόχου πόρου και συναφείς παθήσεις. Σε περιπτώσεις με πέτρες στη χοληδόχο κύστη μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο κατόπιν ιατρικής συμβουλής.
Γεντιανή
Γεντιανή Είναι πολυετές φυτό, αυτοφυές στην Ελλάδα.
Χρησιμοποιούμενα μέρη: Η αποξηραμένη ρίζα, που ξεθάβεται το φθινόπωρο.
Χρήση: Το έγχυμα δίνεται ως διεγερτικό της όρεξης.
Προσοχή: Γενικά δεν πρέπει να καταναλώνεται σε υπερβολικές δόσεις. Αντενδείκνυται σε άτομα με έλκος στομάχου ή/και δωδεκαδακτύλου. Υπερευαίσθητα άτομα μπορεί να εμφανίσουν πονοκέφαλο.
Μέντα
Μέντα (Menta Piperita)Η μέντα καλλιεργείται τόσο για τις αρτυματικές όσο και για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες. Ενδείκνυεται για στομαχικές παθήσεις, χωνευτικές δυσλειτουργίες και ελαττώνει το αίσθημα της ναυτίας.
Υποβοηθά την εφίδρωση σε περιπτώσεις πυρετού και γρίπης.
Η χορήγηση μέντας σε αρκετά ηψηλές δόσεις λειτουργεί ως αναλγητικό και ηρεμιστικό. Είναι επίσης δροσιστική και έτσι αποτελεί ιδανική λύση για τα δερματικά προβλήματα, τον πυρετό, τον πονοκέφαλο και την ημικρανία έχει αντιβακτηριακές ικανότητες και βοηθά στην καταπολέμηση των λοιμώξεων, ιδίως της λαρυγγίτιδας.
Η καλλιέργεια της έχει όμως ως κύριο σκοπό την παραλαβή του αιθέριου ελαίου (μινθέλαιο), που περιέχεται στις ανθισμένες κορυφές και τα φύλλα του φυτού.
Το μινθέλαιο βρίσκει εφαρμογή στη ζαχαροπλαστική, την ποτοποιία, την αρωματοποιία και τη φαρμακευτική.
Ονωνίδα η ακανθώδης, παλαμωνίδα
Είναι μικρός θάμνος, με βλαστό όρθιο ή ορθιοπλάγια, με πολλά αγκάθια, ύψους 25 – 65 εκατ., φύλλα τρίφυλλα με φυλλαράκια αυγοειδή, προμήκη, οδοντωτά πολύ πράσινα και άνθη ροδίζοντα, στις μασχάλες των φύλλων.
Από την αρχαιότητα οι ρίζες του χρησιμοποιούνταν ως διουρητικές και ορεκτικές.
Θεωρείται επίσης ότι είναι λιθοδιαλυτές, αντιικτερικές, αντιρευματικές και αντιαρθριτικές.
Τσουκνίδα
Ταπεινό αλλά και εξαιρετικά θεραπευτικό φυτό, η τσουκνίδα απαντάται σε όλη την Ευρώπη και είναι πολύ κοινή στα χέρσα εδάφη, στους φράχτες, σε κοπρισμένα αζωτούχα εδάφη κοντά σε κατοικημένες περιοχές, όπου μερικές φορές σχηματίζει σημαντικές αποικίες και γενικά σε ακαλλιέργητους τόπους. Είναι επίσης, πολύ κοινό φυτό της ελληνικής υπαίθρου.
Η τσουκνίδα είναι πολυετής πόα, με όρθιο, απλό, δυνατό στέλεχος, με ύψος 50-120 εκατοστά, σκούρο πράσινο χρώμα και αδρές τρίχες, που σε μια ποικιλία είναι αραιές και σχεδόν λείες, ενώ σε άλλη είναι μαλακές και χνουδωτές.
Η τσουκνίδα έχει στυπτικές, διουρητικές και τονωτικές ιδιότητες, καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες, ελέγχει τις αιμορραγίες, αυξάνει την αιμογλομπίνη, ελέγχει τα ερυθρά αιμοσφαίρια και τις πηκτικές ουσίες του αίματος, και σαν ρόφημα μπορεί να κατεβάσει την πίεση αλλά και το σάκχαρο στο αίμα. Χάρη σε αυτές τις ιδιότητες, η τσουκνίδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια μεγάλη γκάμα παθήσεων και ασθενειών.
