Η οικογένεια είναι ένα μικρό κοινωνικό σύστημα, του οποίου τα μέλη αλληλεπιδρούν συνεχώς και επηρεάζουν το ένα το άλλο.
Στόχος κάθε μέλους είναι να διατηρήσει την ατομικότητα του, να αυτονομηθεί και ταυτόχρονα να αισθάνεται ότι ανήκει σε μια συγκεκριμένη ομάδα. Η οικογένεια αποτελεί σημείο αναφοράς για κάθε παιδί και παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας του. Το οικογενειακό σύστημα αρχίζει με δύο ανθρώπους που αποφασίζουν να συμβιώσουν και να κάνουν οικογένεια.
Ο κάθε σύντροφος, έχει ήδη διαμορφωμένες κάποιες απόψεις και προσδοκίες σχετικά με το ρόλο που πρέπει να διαδραματίσει κατά τις διαπροσωπικές του σχέσεις γενικότερα αλλά και στη σχέση του με τον άλλο σύντροφο.
Οι απόψεις αυτές έχουν αποκτηθεί μέσα από τη δική του οικογένεια καταγωγής. Οι δύο σύντροφοι, προκειμένου να καταφέρουν να συνυπάρξουν, οφείλουν να κάνουν αμοιβαίους συμβιβασμούς και να διαμορφώσουν νέα πρότυπα συνδιαλλαγής, τα οποία θα αντικαταστήσουν τους τρόπους με τους οποίους ο κάθε σύζυγος είχε ως τώρα μάθει να αλληλεπιδρά με τους γύρω του. Καθώς οι οικογένειες εξελίσσονται, διέρχονται κρίσιμες περιόδους και τα μέλη καλούνται εκ νέου να προσαρμοστούν στις εκάστοτε συνθήκες αλλάζοντας τους τρόπους που σχετίζονται μεταξύ τους.
Η γέννηση ενός παιδιού, κάποια απώλεια, η είσοδος των παιδιών στην εφηβεία ή η απομάκρυνση τους από το σπίτι μετά την ενηλικίωση είναι μερικά παραδείγματα μεταβατικών περιόδων που απειλούν την ισορροπία της οικογένειας και θέτουν τη συνοχή και την ψυχική υγεία των μελών της σε κίνδυνο.
Κάποιες οικογένειες καταφέρνουν να αντεπεξέλθουν με επιτυχία στις νέες συνθήκες, να προσαρμοστούν σε αυτές και να εξελιχθούν, ενώ άλλες «σκαλώνουν» και προσπαθούν με κάθε τρόπο να διατηρήσουν την προηγούμενη ισχύουσα κατάσταση. Η αντίσταση στις αλλαγές είναι ένδειξη παθογένειας. Οδηγεί όλα τα μέλη της οικογένειας σε αυξημένο στρες και αρχίζουν να αναπτύσσονται συμπτώματα και συγκρούσεις. Το σύμπτωμα ενός μέλους μιας οικογένειας αποκτά ένα νόημα και έχει μια λειτουργία μέσα στο οικογενειακό σύστημα, στο οποίο εμφανίζεται.
Τι είναι η Οικογενειακή Θεραπεία;
Η οικογενειακή θεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας και στοχεύει στην αντιμετώπιση των δυσκολιών που εμφανίζονται μέσα στο οικογενειακό σύστημα, στη βελτίωση του τρόπου λειτουργίας της οικογένειας ως ομάδας, αλλά και στη διατήρηση της ψυχικής υγείας κάθε μέλους χωριστά. Για το λόγο αυτό συνήθως συμμετέχουν σε αυτή όλα τα μέλη της οικογένειας. Συνήθως οι οικογένειες προσέρχονται για θεραπεία όταν ένα παιδί εμφανίζει κάποιο σύμπτωμα ή δυσκολία. Το παιδί θα λέγαμε ότι με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να δώσει ένα μήνυμα στους γονείς, να τους δείξει ότι κάτι δεν πάει καλά και ότι χρειάζεται να κινητοποιηθούν για να επαναφέρουν την ισορροπία στο οικογενειακό σύστημα.
Με αφορμή το σύμπτωμα του παιδιού ή γενικότερα του μέλους της οικογένειας, ο θεραπευτής εστιάζει στις ανησυχίες όλων των μελών. Αυτό που κυρίως ενδιαφέρει την οικογενειακή θεραπεία είναι το πώς τα ατομικά χαρακτηριστικά και οι συμπεριφορές συνδέονται με το πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται. Κατά τη διάρκεια των συνεδριών εξετάζονται οι τρόποι συνδιαλλαγής, οι κανόνες της οικογένειας, ενθαρρύνεται η άμεση επικοινωνία μεταξύ των μελών και η έκφραση συναισθημάτων. Παράλληλα εντοπίζονται οι θετικές πτυχές στη ζωή της οικογένειας με στόχο να αξιοποιηθούν για να εξομαλυνθούν οι δυσκολίες και οι συγκρούσεις.
Στην οικογενειακή θεραπεία, στόχος είναι η αναδόμηση της οικογένειας. Βασικό στοιχείο είναι ο επαναπροσδιορισμός των δυσλειτουργικών τρόπων «σχετίζεσθαι» και η υιοθέτηση και χρήση νέων, εναλλακτικών και πιο υγιών τρόπων αλληλεπίδρασης.
Ιωάννα Κούρια, Ψυχολόγος – Οικογενειακή Θεραπεύτρια.
