Ενα υπέροχο μοναστήρι: Στο νησί της Άνδρου, πέντε χιλιόμετρα από το χωριό Αποίκια στην περιοχή «Ώρες» συναντάμε την ιστορική ανδρική Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου, η οποία τιμάται τόσο στον μεγάλο ιεράρχη των Μύρων της Λυκίας, όσο και στον Άγιο Νικόλαο τον Νέο, τον εν Βουνένοις.
Η περιοχή πήρε το όνομα «Ώρες» επειδή στη μονή ανέβαιναν οι άρχοντες και οι ναυτικοί του νησιού για να ακούσουν την ακολουθία των Μεγάλων και Βασιλικών Ωρών. Σύμφωνα με την παράδοση, η ιστορική παρουσία της Ιεράς Μονής ανάγεται από τον 11ο αιώνα.
Η μονή ανυψώθηκε σε Πατριαρχική Σταυροπηγιακή με πατριαρχικά Σιγίλια των ετών 1703, 1743, 1782, 1790, 1793, 1798, 1800 από τους από τους πατριάρχες Γαβριήλ, Νεόφυτο, Γαβριήλ, Νεόφυτο, Γρηγόριο τον Ε΄ και Νεόφυτο αντίστοιχα.
Εντός της Ιεράς Μονής υπάρχουν 20 παρεκκλήσια και σε όλο το νησί αριθμεί 40 συνολικά. Μοναδικό στο είδος του είναι το Ιερό Εικονοστάσιο της μονής σύμφωνα με τον W. Miller. Από την Αγία Τράπεζα αναβλύζει αγίασμα το οποίο αγιάζει τους πιστούς μέχρι σήμερα.
Πολλά κειμήλια ανεκτίμητης θρησκευτικής αξίας και όχι μόνο είναι κτήμα της. Συγκεκριμένα, αναφέρουμε την ιερά εικόνα της Παναγίας «Ρίζα του Ιεσσαί» την Μυροβλύτισσα, η οποία βρίσκεται στο Καθολικό της μονής και μυροβλύζει. Αυτή προέρχεται από τον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης από τον 16ο αιώνα.
Επίσης, αξίζει να αναφέρουμε την αργυροκέντητη εικόνα του Αγίου Νικολάου, φιλοτεχνημένη από την Λεοντία μοναχή, στην οποία χρησιμοποίησε ως υλικά πολύτιμους λίθους και αυτό που την κάνει μοναδική είναι ότι στα σαρκώματα της ιεράς αυτής εικόνας αντί για νήμα έκανε χρήση από της τρίχες των μαλλιών της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου της Άνδρου φυλάσσεται επίσης πλήθος ιερών λειψάνων, όπως του Αγίου Νικολάου του προστάτη της Ιεράς Μονής, καθώς και η ευωδιάζουσα και θαυματουργούσα Τιμία Κάρα του Αγίου Νικολάου του Νέου (Ο Άγιος Νικόλαος ο Νέος, ο εν Βουνένοις, μαρτύρησε από τους Αβάρους τον 8ο αιώνα στα Βούνενα του νομού Λάρισας και η Κάρα του μεταφέρθηκε στην Ιερά Μονή τον 16ο αιώνα από το μετόχιο της των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων Λαρίσης, το οποίο σήμερα είναι Ενοριακός Ναός).
Επίσης, η μονή κατέχει την γνάθο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, την χείρα της Αγίας Μακρίνης, αδελφής του Μ. Βασιλείου, τμήμα της κάρας του Αγίου Ιωσήφ του Αριμαθαίας, κηδευτού του Δεσπότη Χριστού, ὁ μηρός τού Αγίου Μεγαλομάρτυρα Ιακώβου τού Πέρσου και πλήθος άλλων τιμίων λειψάνων.
Η Ιερά Μονή υπήρξε παράρτημα της Φιλικής Εταιρίας των Κυκλάδων και εξαιτίας της απόκρυφης τοποθεσίας λειτουργούσε εντός της τυπογραφείο, βιβλιοδετείο και κρυφό σχολείο. Προσωπικότητες τις Ελληνικής Επανάστασης του 1821 συνδέονται με την ζωή της Ιεράς Μονής, χαρακτηριστικά αναφέρουμε τον μοναχό Σαμουήλ γνωστό για την δράση του στο Κούγκι της Ηπείρου, ο οποίος εκάρη στην Ιερά Μονή. Η συμμετοχή της μονής στην εθνεγερσία του 1821 υπήρξε σημαντική με κάθε δυνατό και πρόσφορο μέσο. Υπάρχει μαρτυρία ότι η Αγία Φιλοθέη η Αθηναία ενισχύθηκε οικονομικά από τους Πατέρες της Ιεράς Μονής στο σημαντικό φιλανθρωπικό και ιεραποστολικό έργο της στην Αθήνα.
Σταθμός της ιστορικής μακρόχρονης παρουσίας της μονής συγκαταλέγεται και η συμμετοχή της στο λεγόμενο «Κολλυβαδικό κίνημα» με το πέρασμά του από αυτή των αγίων Μακαρίου Κορίνθου του Νοταρά, Αρσενίου του εν Πάρω, Αθανασίου του Πάριου, Νικηφόρου του Χίου, Σάββα του εν Καλύμνω, και του Οσίου Αυξεντίου του εξ Άνδρου.
Η μακρόχρονη ιστορική παρουσία της μονής, με έντονη συμμετοχή στα θρησκευτικά και εθνικά δρώμενα της πατρίδος μας και σπουδαίος θεματοφύλακας πνευματικών κειμηλίων, την καθιστούν σημείο αναφοράς ανάμεσα στα μοναστικά κέντρα της Ελλάδος. Η ανδρική Ιερά μονή Αγίου Νικολάου Άνδρου συνεχίζει την αδιάκοπη παρουσία της και σήμερα με έντονη λειτουργική ζωή.
Η Ιερά Μονή εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου (του Αγίου Νικολάου), στις 9 Μαΐου (του Αγίου Νικολάου του Νέου) και στις 20 Ιουλίου.
