Είναι δύσκολο κανείς να αναφερθεί με νηφαλιότητα και με «καθαρή ματιά» στη βιβλική καταστροφή στο Μάτι της Αττικής, όταν οι έντονες μνήμες ενός ανείπωτου ολέθρου είναι τόσο νωπές. Και, την ίδια ώρα, είναι απαράδεκτη η οποιαδήποτε προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης μιας εθνικής τραγωδίας. Αποτελεί, όμως, ευθύνη της κοινωνίας μας, όχι μόνο απέναντι στους δεκάδες νεκρούς και στους συγγενείς τους, αλλά στο σύνολο των Ελλήνων πολιτών, να αναζητήσει τα αίτια και τις ευθύνες της τραγωδίας. Και να φροντίσει να μην έχουμε στο μέλλον ανάλογες καταστροφές και απώλειες ζωών.
Είναι προφανές ότι στην πληγείσα περιοχή υπάρχουν σοβαρά θέματα – προβλήματα άναρχης δόμησης, αλλά και, όπως αποδείχθηκε, έλλειμμα σχεδίου αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Ομως, ακόμα και με την υπάρχουσα προβληματική κατάσταση, είναι μείζον να διευκρινιστεί ο ρόλος της Πολιτικής Προστασίας και να διερευνηθεί κατά πόσον η έλλειψη συντονισμού οδήγησε στην απώλεια ανθρώπινων ζωών.
Οταν η πυρκαγιά «κατέβηκε» από τον Νέο Βουτζά και πέρασε τη λεωφόρο Μαραθώνος, η Ελληνική Αστυνομία προέβη σε εκτροπή της κυκλοφορίας των οχημάτων που κινούνταν επί της συγκεκριμένης λεωφόρου. Αυτό συνέβη, σύμφωνα με τις μαρτυρίες αλλά και με βάση την ανάρτηση της Ελληνικής Αστυνομίας σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης (και την αναδημοσίευσή της από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας) κάποια στιγμή μετά τις 18.20 και πριν από τις 19.54.
Η εκτροπή αυτή φαίνεται ότι είναι το μεγαλύτερο –από τα πολλά– επιχειρησιακά λάθη που συνέβησαν το μοιραίο απόγευμα της 23ης Ιουλίου 2018. Οχι γιατί δεν έπρεπε να διακοπεί η κυκλοφορία των οχημάτων επί της λεωφόρου Μαραθώνος, από τη στιγμή που αυτή είχε παραδοθεί στις φλόγες. Αλλά γιατί, αντί να δοθεί εντολή στους οδηγούς να κάνουν αναστροφή και να απομακρυνθούν από την περιοχή, η οποία καιγόταν, κατηύθυναν τους διερχόμενους οδηγούς στο «μάτι του κυκλώνα».
Σύμφωνα με μαρτυρίες πολιτών, μεταξύ των οποίων και «επωνύμων», όπως αυτή της πρώην γενικής γραμματέως του ΚΚΕ κ. Αλέκας Παπαρήγα, αλλά όπως προκύπτει και από την ανάρτηση της Ελληνικής Αστυνομίας, η εκτροπή των αυτοκινήτων γινόταν: από δύο σημεία της λεωφόρου Μαραθώνος (σημεία 1 και 2 στο ανακοινωθέν της Ελληνικής Αστυνομίας, από το πρώτο και πλησιέστερο προς Αθήνα η εκτροπή γινόταν μέσω της οδού Φλέμιγκ) για όσους κινούνταν με κατεύθυνση προς τη Νέα Μάκρη και τον Μαραθώνα και μέσω της οδού Αγίας Μαρίνας (σημείο 3 στο ανακοινωθέν) για όσους κινούνταν με κατεύθυνση προς την Αθήνα. Καθώς οι οδηγοί απληροφόρητοι προσπαθούσαν να φτάσουν στον προορισμό τους, οδηγήθηκαν και από τις δύο αντίθετες κατευθύνσεις προς το Κόκκινο Λιμανάκι και το Μάτι!
Για να αποκτήσει κανείς καλύτερη εικόνα αναφορικά με το τι συνέβη, στον χάρτη απεικονίζονται η αρχική εστία και η κατεύθυνση της πυρκαγιάς, τα σημεία εκτροπής της κυκλοφορίας (με μπλε τρίγωνα) και οι κατευθύνσεις, τις οποίες, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ακολούθησαν οι οδηγοί που κινούνταν επί της λεωφόρου Μαραθώνος. Αποτέλεσμα αυτής της κίνησης των οχημάτων ήταν να δημιουργηθεί κυκλοφοριακή συμφόρηση στους στενούς δρόμους της περιοχής και να ακινητοποιηθούν τα οχήματα, τη στιγμή που η πυρκαγιά μαινόταν. Μία ακόμα εκτροπή της κυκλοφορίας (4ο σημείο στο ανακοινωθέν) έγινε επί της οδού Ποσειδώνος, στην κατεύθυνση προς Μαραθώνα, στο Κόκκινο Λιμανάκι. Λίγο πριν από αυτό το σημείο, βρίσκεται η οδός Ειρήνης, όπου βρήκαν τον θάνατο 26 άτομα, προσπαθώντας να βρουν διέξοδο προς τη θάλασσα αφού εγκατέλειψαν τα αυτοκίνητά τους.
Το χάος που επικράτησε εκείνη τη στιγμή αποτυπώνεται και επιβεβαιώνεται και στις συγκλονιστικές φωτογραφίες με τα καμένα αυτοκίνητα: είχαν ακινητοποιηθεί κινούμενα και προς τις δύο κατευθύνσεις, κίνηση που εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να γίνει στους στενούς δρόμους της περιοχής.
Εμπλεκόμενοι
Οι αστυνομικοί, οι οποίοι βρίσκονταν στη λεωφόρο Μαραθώνος, εκτελούσαν εντολές. Αν τους είχε δοθεί η εντολή να διακόψουν την κυκλοφορία και να στείλουν τα αυτοκίνητα πίσω, και όχι στο σημείο της καταστροφής, θα το έκαναν. Το μοιραίο λάθος οφείλεται καθαρά σε παντελή έλλειψη συντονισμού. Στην αντιμετώπιση αυτής της καταστροφής εμπλέκονται η Πυροσβεστική Υπηρεσία, η Ελληνική Αστυνομία, οι δήμοι και η Περιφέρεια Αττικής. Η ευθύνη του συντονισμού όλων αυτών κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης του φυσικού φαινομένου ανήκει στην Πολιτική Προστασία, η οποία απέτυχε παταγωδώς να επιτελέσει το έργο της.
Η Δικαιοσύνη έχει ήδη επιληφθεί και θα πρέπει απερίσπαστη να ολοκληρώσει το δύσκολο έργο της. Ομως, η πολιτική ευθύνη για το ποιος επελέγη στη θέση του επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και το πώς λειτούργησε ο κρατικός μηχανισμός ανήκει, ακέραια, στους αρμόδιους υπουργούς: τον αναπληρωτή υπουργό Εσωτερικών, με αρμοδιότητα σε θέματα Προστασίας του Πολίτη Νίκο Τόσκα, τον υπουργό Εσωτερικών Πάνο Σκουρλέτη, στο υπουργείο του οποίου υπάγονται οι παραπάνω κρατικοί φορείς και στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα.
* Ο κ. Βασίλης Διγαλάκης είναι καθηγητής και πρώην πρύτανης Πολυτεχνείου Κρήτης.
