Η καλλιέργεια της αρμπαρόριζας (πελαργόνιο) ή αλλιώς της “εντομοαπωθητικής σιτρονέλας”
Σκοπός της καλλιέργειας
Τα διάφορα είδη τού Γερανιού καλλιεργούνται για καλλωπιστικούς σκοπούς στους κήπους, τα πάρκα των πόλεων, στις αυλές των σπιτιών, τις βεράντες και τα μπαλκόνια εντός γλαστρών. Τα φύλλα, οι βλαστοί και τα άνθη της αρμπαρόριζας έχουν γλυκιά οσμή ρόδου. Δια αποστάξεως αυτών παραλαμβάνεται μυρωδικό αιθέριο έλαιο, το οποίο έχει την οσμή του ροδέλαιου. Ο κυριότερος σκοπός της εκτεταμένης καλλιέργειας σε διάφορες χώρες, είναι η βιομηχανική παραγωγή του αιθέριου αυτού ελαίου, το οποίο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και προς νόθευση του ροδέλαιου.
Επίσης χρησιμοποιείται στην ζαχαροπλαστική για την αρωμάτιση γλυκών κουταλιού και ιδιαιτέρως των κυδωνιών.
Οικολογικές απαιτήσεις Κλίμα
Το πελαργόνιο στο τόπο της αρχικής του καταγωγής και στις θερμές χώρας της Μεσογείου είναι φυτό πολυετές. Πολυετές είναι και στις Νότιους και παραθαλασσίους περιοχές της Ελλάδος (Πελοπόννησος, Κρήτη, Νήσοι)
Σε θερμοκρασία (-3°) τα φυτά υποφέρουν. Σε θερμοκρασία γύρο στο 0° το φύλλωμα και τα άκρα των βλαστών ζημιώνονται. Σε θερμοκρασία κάτω των -5° το υπέργειο μέρος καταστρέφεται. Αντιθέτως προς την ευπάθεια του στους παγετούς, η αντοχή του στην ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες είναι αξιοσημείωτη. Στη Κωπαΐδα, φυτά έριζα φυτευθέντα τον Απρίλιο αναπτύχθηκαν κατά το θέρος με ένα μόνο πότισμα.
Θερμοκρασία 46° το πρώτον δεκαήμερο τού Αυγούστου και συνεχείς υψηλές Θερμοκρασίες καθ’ όλο το δεύτερο δεκαήμερο δεν επέφεραν ζημίες στο φυτό, ενώ όλες σχεδόν οι καλλιέργειες ζημιώθηκαν. Οι σφοδροί και ξηροί άνεμοι είναι επιζήμιοι για την κανονική ανάπτυξη και απόδοση του φυτού. Επιβλαβής επίσης είναι η λίαν υψηλή υγρασία, ατμοσφαιρική ή εδαφική. Για τους ως άνω λόγους πρέπει η καλλιέργεια της αρμπαρόριζας να εγκαθίσταται σε γηλόφους ή κοιλάδες, των οποίων η κλίση είναι προς Νότο.
Εδαφικές απαιτήσεις
Το πελαργόνιο, όπως όλα τα είδη των γερανιών, δύναται να αναπτύσσεται σε όλα τα εδάφη, πλην των πολύ καθυγρών, στα όποια δεν ευδοκιμεί. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο κατά μονάδα επιφανείας, εξαρτάται εκ της αναπτύξεως των φυτών και του πλουσίου και υγιούς φυλλώματος.
Για να επιτύχουμε την επιζητουμένη καλή ανάπτυξη του φυτού, πρέπει να το καλλιεργούμε σε εδάφη βαθιά, πλούσια, καλώς εφοδιασμένα με θρεπτικά στοιχεία. Αναφέραμε ανωτέρω, ότι η αντοχή του φυτού στην ξηρασία είναι μεγίστη. Καίτοι τούτο είναι ακριβές, το πελαργόνιο για να αποδώσει ικανοποιητικά, απαιτεί εδάφη συγκρατούντα υγρασία καθ’ όλη την περίοδο της εντόνου αναπτύξεως των φυτών (θέρος). Επειδή δε τούτο είναι σπάνιο υπό τις Ελληνικές συνθήκες, η καλλιέργεια του ως άνω φυτού πρέπει να γίνεται σε αγρούς που μπορούν να αρδευθούν κατά την θερμή εποχή.
Λίπανση
Το θέμα της λίπανσης της αρμπαρόριζας ευρίσκεται στο στάδιο της αναζητήσεως, ακόμη και στις χώρες όπου καλλιεργείται εκτεταμένα. Πολύ περισσότερο δεν έχει λυθεί το πρόβλημα στην Ελλάδα, όπου η καλλιέργεια του ουδόλως έχει μελετηθεί. Έχει παρατηρηθεί ότι, όταν η καλλιέργεια βρίσκεται σε εδάφη όπου η ισορροπία των θρεπτικών στοιχείων κλίνει προς όφελος του Ν, επέρχεται μια πτώση της ποιότητας του αιθέριου ελαίου. το Ρ2 Ο5 πρέπει να είναι το επικρατούν στοιχείο. Η καλύτερη αναλογία θεωρείται όταν η σχέσεις των στοιχείων είναι 1, 2, 1.
Το πελαργόνιο είναι φυτό εξαντλητικό. Εξ άλλου ο (βιολογικός του κύκλος είναι μικρός, 3-4 μήνες όταν βρίσκεται σε περιοχές όπου καλλιεργείται ως πολυετές και 5-6 μήνες όταν καλλιεργείται ως ετήσιο. Κατά το μικρό αυτό χρονικόν διάστημα, η παραγωγή του είναι μεγάλη φθάνουσα τα 3000 -4000 Κg το στρέμμα χλωρής χορτομάζης.
Για να επιτευχθεί το αποτέλεσμα αυτό απαιτείται υψηλή περιεκτικότητα του εδάφους εις θρεπτικά στοιχεία και ιδίως σε οργανική ουσία. Για τούτο προ της εγκαταστάσεως της καλλιέργειας, είναι αναγκαία λίπανση διά κόπρου σε ποσότητα 2.500-3.000 το στρέμμα. Επειδή το φυτό είναι εξαντλητικό, δεν πρέπει να επανέρχεται επί τού ίδιου αγρού παρά, κατά αραιότατα χρονικά διαστήματα.
Προπαρασκευή του εδάφους προ της φυτεύσεως
Το ριζικό σύστημα του πελαργόνιου αποκτά μεγάλη ανάπτυξη. Το καλώς ανεπτυγμένο αυτό ριζικό σύστημα εκμεταλλεύεται μίαν σημαντική μάζα εδάφους, σε έκταση και βάθος. Για να δυνηθεί το φυτό να αναπτύξει επαρκώς το ριζικό του σύστημα, απαιτείται καλλιέργεια επιμελημένη και κατά το δυνατόν βαθιά. Ένα όργωμα βάθους 0,30-0,40 μέτρων, αναλόγως της φύσεως του εδάφους και του υπεδάφους, είναι απαραίτητο. Το όργωμα αυτό πρέπει να γίνεται αρκετούς μήνες προ της φυτεύσεως.
\
Το χρονικό αυτό περιθώριο θα επιτρέψει τον κανονικό αερισμό του εδάφους καθώς και για να επανεύρει την συνοχή του (κατακάθισμα).
Ένα μήνα προ της φυτεύσεως ο αγρός πρέπει να δεχθεί επιμελημένη επιφανειακή κατεργασία. Βολοκοπήματα, σβαρνίσματα, κυλινδρίσματα, είναι απαραίτητα ώστε το έδαφος, στο οποίο θα γίνει η φύτευση, να είναι επιφανειακός εύθρυπτο λίγον πεπιεσμένο διά να ευκολύνει την χάραξη των γραμμών και την φύτευση.
Προετοιμασία φυτοκομικού υλικού
Η αρμπαρόριζα στις θερμές περιοχές, τις απαλλαγμένες παγετών, καλλιεργείται ως πολυετές φυτό. Στις περιπτώσεις αυτές η φυτεία διαρκεί 8-12 έτη. Στις ψυχρότερες περιοχές η καλλιέργεια είναι ετησία.
Ο πολλαπλασιασμός του φυτού γίνεται αποκλειστικός και μόνον διά μοσχευμάτων. Η διαφορά μεταξύ των ως άνω περιπτώσεων συνίσταται, στην εποχή, καθ’ ήν γίνεται η φύτευση και ή προετοιμασία του φυτοκομικού υλικού.
Στην περίπτωση που η καλλιέργεια διενεργείται ως ετησία, τις αρχές Σεπτεμβρίου, ώριμους κλάδους αποκόπτουμε μοσχεύματα μήκους 0,20-0,25 μ. Τα μοσχεύματα αυτά φυτεύουμε σε καλώς προπαρασκευασμένο φυτώριο, του οποίου το έδαφος πρέπει να συνίσταται από χωνεμένη κοπριά και άμμο. Η προετοιμασία του φυτωρίου καλό είναι να γίνεται εντός θερμοκηπίου ή, εφ’ όσον δεν υπάρχει θερμοκήπιο, να λαμβάνεται φροντίδα ώστε το φυτώριο κατά την ψυχρά εποχή να δύναται να καλυφθεί δια φύλλων πολυαιθυλενίου. Τα αυτά διατηρηθέντα μοσχεύματα, την επομένη άνοιξη φυτεύουμε στον αγρό.
Για την περίπτωση κατά την οποία η φυτεία της αρμπαρόριζας θα διατηρηθεί περισσότερα έτη, δηλαδή σε θερμές περιοχές και απαλλαγμένες παγετών, το θέμα έγκειται να δημιουργήσουμε φυτεία άνευ κενών, με ένα πληθυσμό φυτών (1500 ανά στρέμμα). Τούτο επιτυγχάνεται ευκολότερο δια της δημιουργίας έρριζων μοσχευμάτων. Τα μοσχεύματα αυτά καλό είναι να γίνονται κατά την πρώτη κοπή τις αρχές Ιουλίου ή κατά την δευτέρα, τις αρχές Σεπτεμβρίου. Η φύτευση στην οριστική θέση πρέπει να γίνεται την Άνοιξη, διότι έτσι επιτυγχάνουμε ικανοποιητική παραγωγή από το πρώτο έτος της φυτεύσεως.
Φύτευση της αρμπαρόριζας
Η φύτευση γίνεται κατά γραμμές κατά το τέλος του Χειμώνα ή αρχές Ανοίξεως, όταν ο κίνδυνος παγετών έχει παρέλθει. Ο πληθυσμός ο πλέον ενδεδειγμένος, εν συναρτήσει βεβαίως και με την γονιμότητα του εδάφους, είναι εκείνος των 1200-1500 φυτών κατά στρέμμα. Οι πλέον ενδεδειγμένες αποστάσεις μεταξύ των γραμμών και των φυτών επί των γραμμών είναι 0,80 έως 0,90 μ. Βασικός παράγων δια τον καθορισμό των αποστάσεων δέον να είναι ο κανονικός φωτισμός και αερισμός των φύλλων για να αναπτύσσονται αυτά κανονικώς, όλο το στέλεχος να καλύπτεται υπό φύλλων και να αποφεύγεται η φυλλόπτωση λόγο πυκνής φυτεύσεως.
Κάθε παράγων που ευνοεί την ανάπτυξη πλουσίου φυλλώματος, συντελεί στην μεγαλύτερη απόδοση σε αιθέριο έλαιο, διότι τα 97 % του αιθέριου ελαίου βρίσκονται στα φύλλα και τα άνθη.
Οι πολύ πυκνές φυτείες, ενώ δεν παρέχουν μεγαλύτερη απόδοση ελαίου, καθιστούν τις φυτείας της αρμπαρόριζας πλέον ευπρόσβλητους υπό ενός μύκητα σκωριάσεως.
Συγκομιδή, απόδοση
Στις θερμές περιοχές όπου η αρμπαρόριζα καλλιεργείται ως πολυετές φυτό, γίνονται δύο θερισμοί: Όταν τα φυτά βρίσκονται στην άνθηση (συνήθως έναρξη ανθήσεως). Χρονολογικώς αυτό συμπίπτει με τα μέσα Ιουλίου.
Ο δεύτερος θερισμός διενεργείται κατά τις αρχές Οκτωβρίου. Όταν η αρμπαρόριζα καλλιεργείται ως μονοετές φυτόν, γίνεται μία μόνο κοπή κατά τις αρχές Οκτωβρίου, όταν δηλαδή τα φυτά ευρίσκονται σε άνθηση, κόπτεται δε όλο το υπέργειο τμήμα των φυτών. Η εργασία αυτή μπορεί να γίνει με εργάτες ή χορτοκοπτικής μηχανής, όταν η φυτεία είναι εκτεταμένη και η εξεύρεση εργατικών χεριών δύσκολη.
Το προϊόν πρέπει να μεταφέρεται προς απόσταξη αμέσως μετά την κοπή.
Τούτο είναι απαραίτητο, διότι η μακρά ζύμωση ελαττώνει την ποιότητα του λαμβανομένου αιθέριου ελαίου. Η εξαγωγή του αιθέριου ελαίου της αρμπαρόριζας γίνεται δια διοχετεύσεως, δια μέσου της μάζας του χόρτου, ατμών υπό πίεση. Η απόδοσης σε χλωρή μάζα ανέρχεται σε 3 τόννους/στρέμμα, όταν η φυτεία είναι πυκνή και καλώς ανεπτυγμένη. Υπό εξαιρετικές συνθήκες δύναται να υπερβεί τούς 4 τόννους. Η περιεκτικότης σε αιθέριο έλαιο εξαρτάται εκ του πλουσίου φυλλώματος και της αναπτύξεως των φύλλων. Θεωρείται ικανοποιητική όταν φθάνει το 1,5 %0 έως 2 %0.
Καλλιεργητικές φροντίδες
Η αρμπαρόριζα είναι ισχυρό και αρκετά ταχείας αναπτύξεως φυτό. Πρέπει όμως να γίνονται σκαλίσματα κατά τα πρώτα στάδια της αναπτύξεως, για την εξόντωση των ζιζανίων. Κατά την περίοδο υψηλών θερμοκρασιών πρέπει να γίνοται ποτίσματα. Πριν τα ποτίσματα καλά είναι να χορηγείται και επιφανειακή λίπανση. Η άρδευση είναι αναγκαία, παρά την αξιόλογο αντοχή του φυτού στην ξηρασία.
Αν παραλειφθεί η άρδευση, η απόδοση του φυτού ελαττώνετε. Πολύ περισσότερο όμως εκτός της αποδόσεως ελαττώνεται και η περιεκτικότητα του σε αιθέριο έλαιο.
Στις χώρες όπου το φυτό καλλιεργείται ως πολυετές, η παραγωγή αναφέρεται σε δύο εποχές συγκομιδής. Την θερινή και την φθινοπωρινή. Η κυρία παραγωγή και από απόψεως ποιότητος και ποσότητος είναι η θερινή. Η φθινοπωρινή ανέρχεται στο 1/4 της θερινής.
Περιοχές της Ελλάδος στις οποίες η αρμπαρόριζα μπορεί να καλλιεργηθεί σαν πολυετές
Εξεθέσαμε ανωτέρω ότι, όταν η θερμοκρασία του αέρα κατέλθει στους 2°, το υπέργειο μέρος του φυτού αρχίζει να υποφέρει. Όταν η θερμοκρασία κατέλθει κάτω του μηδέν ή παρατηρηθεί,για λίγες έστω ημέρες, θερμοκρασία στο μηδέν, τότε το υπέργειο μέρος καταστρέφεται από ψύξη. Κατά την περίπτωση αυτή δύναται το φυτό να αναβλαστήσει όταν αυξηθούν οι θερμοκρασίες.
Ή περίπτωση αυτή παρατηρήθηκε κατά το 1968 στην κοιλάδα του Παμίσου (Καλαμάτα) και εις φυτεία της Β.Δ., Πελοποννήσου. Όταν η θερμοκρασία κατέρχεται κάτω των 5° και παραταθεί η θερμοκρασία αυτή επί 2 έως τρεις ημέρες, οπότε το έδαφος ψύχεται πολύ, καταστρέφεται και το υπόγειο τμήμα του φυτού και αποκλείεται αναβλάστηση την Άνοιξη. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε κατά το 1968 εις φυτεία αρμπαρόριζας στον Σταθμό Αλιάρτου.
Κατόπιν της καθορισμένης αντοχής του φυτού στις χαμηλές θερμοκρασίας και των ιδιαιτέρων οικολογικών απαιτήσεων, είναι εύκολο να καθοριστούν οι περιοχές της Χώρας, όπου η αρμπαρόριζα δύναται να καλλιεργηθεί ως πολυετές φυτό.
Ή καλλιέργειά της ως πολυετούς είναι προτιμότερη, γιατί αποφεύγονται τα έξοδα δημιουργίας νέων φυτειών. Από πολυετή καλλιέργεια δύνανται να γίνουν δύο κοπές, μία κατά Ιούνιο-Ιούλιο και δευτέρα κατά Οκτώβριο, οπότε η στρεμματική απόδοση αυξάνει.
Βάση των κλιματολογικών συνθηκών της Χώρας, οι περιοχές στις οποίες η καλλιέργεια της αρμπαρόριζας δύναται να γίνεται άνευ κινδύνου ζημιών εκ παγετών, είναι κατά σειρά:
Η Περιοχή της κοιλάδας του Παμίσου στην Μεσσηνία.
Ή Κοιλάδα του Ευρώτα στην Λακωνία, ιδίως οι περιοχές πλησίον του Γυθείου και της Σκάλας. Η δυτική πλευρά του Νομού Μεσσηνίας μέχρι Πύργου. Η περιοχή του Άργους-Ναυπλίου.
Κατάλληλοι κρίνονται και οι περιοχές της Κυλλήνης και της Βορείου Πελοποννήσου. Στις περιοχές αυτές υπάρχει κίνδυνος ζημιών στο υπέργειο τμήμα του φυτού, όταν οι χειμώνες είναι ψυχροί, όπως συνέβει τον Χειμώνα του έτους 1967- 1968.
Πηγή: Πολύτιμα βιομηχανικά αρωματικά φυτά-Αριστ. Πιερράκεα/Γεωπόνου
