Καλλιέργεια δυόσμου και μέντας
Το είδος αυτό είναι η γνωστή μέντα, δυόσμος ή Φλασκούνι. Είναι επίσης γνωστός και ως ηδύοσμος ο φαρμακευτικός (Mentha officinalis). Υπάρχουν και άλλες διαφορές, των οποίων οι καλλιεργητικές φροντίδες και οι ιαματικές ιδιότητες, συμπίπτουν με το ανωτέρω, ώστε αρκεί η περιγραφή του προκειμένου.
Ανήκει στην τάξη των Χειλανθών. Ιθαγενής της βορείου και μέσης Ευρώπης, απαντάτε φυόμενος πυκνώς, ιδίως σε τόπους υγρούς και ελώδεις.
Βοτανικοί χαρακτήρες
Φυτό πολυετές με παραφυάδες (κολόρριζα). Στελέχη ύψους 0.50-0.60 εκατ. που έχουν φύλλα αντίστοιχα και μισχοφόρα, στρογγύλα στη βάση τους. Στήμονες έγκλειστοι εντός του σωλήνος της στεφάνης. Κάλυξ ραβδωτός και αδενώδης.
Καλλιέργεια-πολλαπλασιασμός δυόσμου
Ο δυόσμος πολλαπλασιάζεται με παραφυάδες και όχι με σπορά, καθ’ όσον υποτίθεται ότι είναι φυτό άκαρπο και ως εκ τούτου οι σπόροι είναι λιγοστοί και δεν αναπαράγουν πιστώς το είδος εξ του οποίου συνελέγηκαν. Για αυτό εάν θέλουμε να αποκτήσουμε νέα είδη είναι ανάγκη να προστρέξουμε στην σπορά.
Οι ρίζα παράγει πολλές παραφυάδες, οι οποίες εξαπλούνται επί της επιφάνειας του εδάφους ή σε μικρό βάθος αυτού. Πρόκειται περί ριζωμάτων, τα οποία χρησιμοποιούνται, για τις νέες φυτείες. Μερικοί καλλιεργητές προτιμούν να φυτεύουν τις νέες τους καλλιέργειες, με παραφυάδες που έχουν φυλλοφόρους μίσχους, μαζί με κομμάτι του ριζώματος. Η φύτευση γίνεται το φθινόπωρο ή την άνοιξη, πάντως προτιμητέα είναι η φύτευση του φθινοπώρου. Εκτεταμένες καλλιέργειες γίνονται στην Γαλλία και Αγγλία, όπου οι επαγελματικές καλλιέργειες φθάνουν πολλά στρέμματα. Καλλιεργείται και στους κήπους.
Εκλογή του εδάφους
Το φυτό αυτό προτιμά περισσότερο τις δροσερά και όχι ελώδει χώματα, αν και μπορεί να ευδοκίμησει σε όλα, εφ’ όσον αυτά είναι νοτερά, ευδιαπέραστα, δροσερά, ελαφρά, αφθόνως κοπρισμένα και ποτιστικά.
Προετοιμασία του εδάφους
Πρέπει να οργωθεί καλώς και να παραχωθεί μεγάλη ποσότητα κοπριάς για να διευκολυνθεί και να γίνει ταχεία η ανάπτυξη των ριζωμάτων και να δώσει πλεισμονή εναερίων στελεχών.
Φύτευση δυόσμου
Αφού ετοιμαστεί το έδαφος καταλλήλως, χαράσσεται με γραμμές που απέχουν μεταξύ τους 0,60 εκατ. Σκάβουμε με την βοήθεια μικρού σκαλιστηριού ή μικρής αξίνας αυλάκια βάθους 0.08 εκατ. εντός των οποίων τοποθετούμε τα τεμαχισθέντα ριζώματα, εφαπτόμενα για των άκρων τους και τα σκεπάζουμε με το χώμα το οποίο εξήχθει από τα αυλάκια. Δεν πρέπει να παραχωθούν περισσότερο από 0.05 εκατ. εάν θέλουμε να έχουμε μια εύρωστη φυτεία.
Η φύτευση η γενομένη με φυλλοφόρα στελέχη, λαμβάνει χώρα κατά μήνα Μάϊο οπότε αρχίζουν να φύωνται οι παραφυάδες, τα δε στελέχη έχουν φθάσει σε λίγα εκατοστά και με το άροτρο. Όταν τελειώσει η φύτευση, πέρνουμε τον κύλινδρο, για να σφίξουν τα χώματα και μη μείνουν κενά μεταξύ αυτών και των φυτών. Για λίγο χρόνο τα φυτά μαραίνονται κατά την ημέρα, αλλά συνέρχονται κατά την νύκτα. Μετά από 4 ή 5 ημέρες τα φυτά ριζώνουν, τα στελέχη μακραίνουν, τα ριζώματα ριζοβολούν και μετά παρέλευση μερικών βδομάδων, εξέρχονται του εδάφους νέα στελέχη, τα οποία δίδουν άφθονη παραγωγή.
Μερικοί καλλιεργητές αντί να διατηρήσουν τη φυτεία τους επί περισσότερα χρόνια, προτιμούν να την ανανεώσουν καθ’ έκαστο έτος. Η φυτεία του προηγουμένου έτους, χρησιμοποιείται για την προμήθεια των παραφυάδων της νέας τοιαύτης, χρειάζεται δε το 1/3 της παλιάς, για να γίνει η νέα, των αυτών πάντοτε διαστάσεων.
Φροντίδες που δίνοντε στην φυτεία
Γίνονται σκαλίσματα στην αρχή της φύτευσης και κατόπιν βοτανίσματα, εφ’ όσον η ανάπτυξη των παραφυάδων, δεν επιτρέπει αργότερα αυτή την εργασία. Στο τέλος του δευτέρου έτους, μετά την συλλογή, λιπαίνουμε άφθονα και σκάπτουμε το χώμα. Την άνοιξη σβαρνίζουμε, τα δε παραχωθέντα ριζώματα βλαστάνουν εκ νέου και δίνουν κατά το τρίτο έτος, δύο ικανοποιητικές συγκομιδές. Επειδή τα ριζώματα πληθένονται εύκολα, κρίνεται πρακτικό να αφαιρέσουμε μερικά από αυτά έτσι ώστε να αναπτυχθούν τα εναπομένοντα. Η εργασία αυτή πρέπει να γίνει τον χειμώνα.
Συγκομιδή
Ο δυόσμος δίδει δύο συγκομιδές, μία κατά το τέλος Ιουνίου και δεύτερη κατά τον Σεπτέμβριο, η οποία είναι αφθονώτερη της πρώτης.
Μέρη χρησιμοποιούμεναbr<> Στην φαρμακοποιία, τα άνθη, τα φύλλα και ολόκληρο το ανθισμένο φυτό για το εξ αποστάξεως αιθέριο έλαιο, το οποίο προκειμένου περί εξαγωγής του από τον Η. τον πράσινο (Μ. viridis)) καλείται ηδιοσμέλαιο ενώ από τον Η. τον πεπερώδη ονομάζεται μινθέλαιο. Αμφότερα τα έλαια αυτά είναι σε χρήση και στην μυρεψία, την ποτοποιία (ποτό στομαχικό Πίπερμεντ), ως και την ζαχαροπλαστική (καραμέλες της μέντας και άλλα). Των φύλλων γίνεται χρήση στην μαγειρική ως αρτυματικό. Στην φαρμακευτική το χόρτο του φυτού αυτού, είναι γνωστό ως Πόα Μίνθης ή Ηδυόσμου του πεπερώδους (Herba Men- thae piperitae).
Φαρμακευτικές ιδιότητες
Τα ανωτέρω αναφερθέντα είναι στομαχικά, τονωτικά, αντισπασμωδικά, αντιφυσώδη, διαλυτικά, διουρητικά, εφιδρωτικά και εναντίον των σκωληκιών. Ως εκ των ανωτέρω ιδιοτήτων του, γίνεται χρήση αυτών, σε περιπτώσεις νευρικών εμετών, ατονίας του στομάχου, δυσπεψίας, φυσωδών κολικών, αιμορραγιών, γαστραλγίας, ημικρανίας, νευραλγιών του προσώπου, υστερισμών και λόξιγγα.
Το από 10 γραμ. εντός λίτρου ύδατος, φύλλων και ανθέων αφέψημα, είναι κατάλληλο προς καταπολέμηση της δυσπεψίας, του κατάρρου των βλεννομεμβρανών, των οποίων ευνοεί την αποφλεγμάτωση και εμποδίζει τον σχηματισμόν νέων φλεγμάτων.
Άλλο αφέψημα ή σιρόπι εκ 30-90 γραμ. ξηρών φύλλων, εντός ενός λίτρου νερού, αποτελεί ένα διεγερτικό των πεπτικών οργάνων, χρησιμοποιούμενο με καλά αποτελέσματα όταν πρόκειται να δυναμώσουν τα όργανα και να αναζωογονηθούν οι ενέργειες, σε περίπτωση γενικής ατονίας. Άλλοτε χρησιμοποιήθηκε επιτυχώς εναντίον της χολέρας. Παρασκευάζονται και χάπια από σκόνη των μερών του προκειμένου φυτού. Και της σκόνης γίνεται χρήση αφού διαλυθεί αυτή εντός υγρού.
Με το αιθέριο έλαιο γίνονται γαργαρισμοί, όταν πρόκειται περί πρηξίματος των ούλων. Εξωτερικώς δε εναντίον των ρευματισμών πόνων. Επίσης τα στελέχη και τα νωπά φύλλα, ως κατάπλασμα ενεργεί ως διαλυτικό, σε περιπτώσεις γαλακτικής εμφράξεως των μαστών. Εκ του φυτού κατασκευάζεται στην Γαλλία, το ειδικό φάρμακων Alcohol de Menthe de Rides, το οποίον είναι υγρό καταπραϋντικό των πόνων του στομάχου, της κοιλίας και των εντέρων.
Επίσης μέσο ειδικής κατεργασίας, από το αιθέριο έλαιοαποχωρίζεται ουσία σε μορφή άχροων κρυστάλλων ονομαζόμενη μινθόλη,από την οποία κατασκευάζονται οι υπό των φαρμακοποιών πωλούμενοι οβελίσκοι, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για εντριβές του μετώπου, κατά της ημικρανίας.
