Τι περνά από το μυαλό ενός ατόμου που αντιλαμβάνεται ότι έρχεται το τέλος, που αναγνωρίζει ότι το αεροπλάνο στο οποίο επιβαίνει είναι καταδικασμένο να συντριβεί; Ποιες σκέψεις βασανίζουν τους συγγενείς ανθρώπων που η τύχη τους αγνοείται και που, κατά πάσα πιθανότητα, έχουν φύγει για πάντα;
Από το στρες και την εγρήγορση στο μοντέλο Kübler-Ross
Για παράδειγμα το πρώτο άκουσμα για βλάβη πχ σε ένα αεροπλάνο πυροδοτεί στρες, επειδή το άτομο αισθάνεται ότι βρίσκεται σε συνθήκες που ξεπερνούν τα συνήθη του όρια. Στην πραγματικότητα αυτό το στρες προκαλεί διάφορες βιολογικές αντιδράσεις, με στόχο να επιστρεταυθούν οι δυνάμεις του οργανισμού στην αντιμετώπιση της κατάστασης.
Όταν το άτομο συνειδητοποιήσει ότι πιο πιθανός προορισμός είναι ο θάνατος, η κατάσταση αλλάζει. «Τα άτομα που γνωρίζουν ότι έρχεται το τέλος της ζωής τους, περνούν από πέντε φάσεις, τα πέντε στάδια της θλίψης ή του θανάτου», μας λέει η ψυχολόγος Μαρία Κωνσταντούλα.
Πρόκειται για τα πέντε βήματα από τα οποία διέρχεται ένας άνθρωπος, μέχρι να αποδεχθεί τον θάνατο και τα περιέγραψε η ψυχίατρος Elisabeth Kübler-Ross, στο βιβλίο της “On Death and Dying” (1969).
Γνωστά, σήμερα, σαν το μοντέλο Kübler-Ross, τα 5 στάδια αναφέρονται, κυρίως, στους πάσχοντες από τερματική ασθένεια. Σύμφωνα, όμως, με την κα. Κωνσταντούλα, μπορούν να παρατηρηθούν και σε άλλες περιπτώσεις που το άτομο γίνεται γνώστης και κοινωνός μίας έντονης απώλειας. Όταν αυτό το άτομο αντιλαμβάνεται ότι κάποιο ταξίδι της ζωής, ή η ίδια η ζωή, τελειώνει.
Τα στάδια είναι, συνοπτικά, όπως τα περιέγραψε η Kübler-Ross, τα ακόλουθα:
Άρνηση
Σε αυτό το στάδιο, το άτομο, συνειδητά ή ασυνείδητα, αρνείται να αποδεχθεί την κατάσταση. Δεν πιστεύει ότι αυτό που βιώνει συμβαίνει στο ίδιο. «Αποκλείεται, δεν μπορεί!», είναι το πλαίσιο στο οποίο κινούνται οι σκέψεις του. Ανησυχία, άγχος, σκέψεις για όσα θα αφήσει πίσω το κυριεύουν.
Θυμός – Οργή
Το άτομο δεν αρνείται, πλέον, την πραγματικότητα. Το κατακλύζει έντονος θυμός, ο οποίος, πολλές φορές, κατευθύνεται προς τον οποιονδήποτε. Τους ανθρώπους γύρω του, τον Θεό, τον ίδιο τον εαυτό του ή τα γεγονότα. «Γιατί συμβαίνει σε εμένα; Είναι άδικο!», λέει η φωνή στο κεφάλι του.
Διαπραγμάτευση
Ο θάνατος παραμονεύει. Το άτομο το αντιλαμβάνεται. Νιώθει έντονο άγχος. Προσπαθεί να δώσει ό,τι μπορεί, για να πάρει λίγο χρόνο. «Θα αλλάξω, απλά άσε με να ζήσω». Το στάδιο σχετίζεται με την πίστη ότι οι σωστές πράξεις ανταμείβονται και με την προσπάθεια να διατηρήσει τον έλεγχο.
Κατάθλιψη
«Δεν υπάρχει ελπίδα. Δεν υπάρχει λόγος να παλεύω. Απέμεινε μόνο να πεθάνω». Το άτομο βιώνει έντονη θλίψη. Του έρχεται κλάμα, θρηνεί και αισθάνεται απώλεια ενέργειας. Κατά την Kübler-Ross, είναι ένας τρόπος να αποσυνδεθεί από όσα αγαπά. Αρχίζει να αποδέχεται το τέλος.
Αποδοχή
Το άτομο, συνειδητοποιημένο και αποδεχόμενο ότι θα πεθάνει, αισθάνεται μία κουρασμένη ηρεμία. Μία γαλήνη άδεια, σχεδόν, από κάθε συναίσθημα, που περικλείεται στη φράση «Στο τέλος, όλα θα πάνε καλά».
Βέβαια, σημειώνουμε ότι το μοντέλο της Kübler-Ross, ορίζει ότι δεν περνούν όλοι οι άνθρωποι και από τα 5 στάδια, ούτε, απαραίτητα, με την ίδια σειρά.
Όπως καθετί που άπτεται του ψυχικού κόσμου, ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε, «που βιώνουμε ή διαχειριζόμαστε τα γεγονότα είναι ανάλογος με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε γενικά το στρες. Οι εμπειρίες μας θα επηρεάσουν το πώς θα αντιληφθούμε την κατάσταση», μας ξεκαθαρίζει και η ειδικευόμενη ψυχίατρος Μαριάννα Ζαβρού.
«Μήπως, τελικά, περνάς από όλα τα στάδια του πένθους, με την ταχύτητα που αντέχει η ψυχοσύνθεσή σου;», αναρωτιέται. «Θα προλάβεις να φτάσεις, ήρεμα, στην αποδοχή του τέλους σου;», συνεχίζει, καταλήγοντας πως «αν αποδεχθείς ότι πέθανες, τότε σκότωσες και το ένστικτό σου για επιβίωση». Και αυτό δεν παραδίδεται τόσο εύκολα, μας τονίζει.
«Ο θάνατος είναι σαν τη Μέδουσα»
Επιστρέφοντας στην ψυχολογία των επιβαινόντων σε μία πτήση για παράδειγμα που πραγματοποιεί βουτιά προς την άβυσσο του θανάτου, «ο θάνατος μοιάζει με τη Μέδουσα», λέει η ψυχίατρος. «Αντί για μαλλιά έχει κι αυτός φίδια. Και πετρώνει όποιον τολμήσει να τον κοιτάξει κατάματα. Ίσως, για αυτό ο άνθρωπος δεν ξέρει πότε θα πεθάνει. Για να μπορέσει να ζήσει, λες και είναι αθάνατος. Και όταν συνειδητοποιήσεις τη θνητή σου φύση, το σημαντικό, τελικά, είναι να μην πετρώσεις, είτε καθώς ο θάνατος πλησιάζει, είτε σαν, τελικά, σε προσπεράσει».
Πηγή:pathfinders
Από το στρες και την εγρήγορση στο μοντέλο Kübler-Ross
Για παράδειγμα το πρώτο άκουσμα για βλάβη πχ σε ένα αεροπλάνο πυροδοτεί στρες, επειδή το άτομο αισθάνεται ότι βρίσκεται σε συνθήκες που ξεπερνούν τα συνήθη του όρια. Στην πραγματικότητα αυτό το στρες προκαλεί διάφορες βιολογικές αντιδράσεις, με στόχο να επιστρεταυθούν οι δυνάμεις του οργανισμού στην αντιμετώπιση της κατάστασης.
Όταν το άτομο συνειδητοποιήσει ότι πιο πιθανός προορισμός είναι ο θάνατος, η κατάσταση αλλάζει. «Τα άτομα που γνωρίζουν ότι έρχεται το τέλος της ζωής τους, περνούν από πέντε φάσεις, τα πέντε στάδια της θλίψης ή του θανάτου», μας λέει η ψυχολόγος Μαρία Κωνσταντούλα.
Πρόκειται για τα πέντε βήματα από τα οποία διέρχεται ένας άνθρωπος, μέχρι να αποδεχθεί τον θάνατο και τα περιέγραψε η ψυχίατρος Elisabeth Kübler-Ross, στο βιβλίο της “On Death and Dying” (1969).
Γνωστά, σήμερα, σαν το μοντέλο Kübler-Ross, τα 5 στάδια αναφέρονται, κυρίως, στους πάσχοντες από τερματική ασθένεια. Σύμφωνα, όμως, με την κα. Κωνσταντούλα, μπορούν να παρατηρηθούν και σε άλλες περιπτώσεις που το άτομο γίνεται γνώστης και κοινωνός μίας έντονης απώλειας. Όταν αυτό το άτομο αντιλαμβάνεται ότι κάποιο ταξίδι της ζωής, ή η ίδια η ζωή, τελειώνει.
Τα στάδια είναι, συνοπτικά, όπως τα περιέγραψε η Kübler-Ross, τα ακόλουθα:
Άρνηση
Σε αυτό το στάδιο, το άτομο, συνειδητά ή ασυνείδητα, αρνείται να αποδεχθεί την κατάσταση. Δεν πιστεύει ότι αυτό που βιώνει συμβαίνει στο ίδιο. «Αποκλείεται, δεν μπορεί!», είναι το πλαίσιο στο οποίο κινούνται οι σκέψεις του. Ανησυχία, άγχος, σκέψεις για όσα θα αφήσει πίσω το κυριεύουν.
Θυμός – Οργή
Το άτομο δεν αρνείται, πλέον, την πραγματικότητα. Το κατακλύζει έντονος θυμός, ο οποίος, πολλές φορές, κατευθύνεται προς τον οποιονδήποτε. Τους ανθρώπους γύρω του, τον Θεό, τον ίδιο τον εαυτό του ή τα γεγονότα. «Γιατί συμβαίνει σε εμένα; Είναι άδικο!», λέει η φωνή στο κεφάλι του.
Διαπραγμάτευση
Ο θάνατος παραμονεύει. Το άτομο το αντιλαμβάνεται. Νιώθει έντονο άγχος. Προσπαθεί να δώσει ό,τι μπορεί, για να πάρει λίγο χρόνο. «Θα αλλάξω, απλά άσε με να ζήσω». Το στάδιο σχετίζεται με την πίστη ότι οι σωστές πράξεις ανταμείβονται και με την προσπάθεια να διατηρήσει τον έλεγχο.
Κατάθλιψη
«Δεν υπάρχει ελπίδα. Δεν υπάρχει λόγος να παλεύω. Απέμεινε μόνο να πεθάνω». Το άτομο βιώνει έντονη θλίψη. Του έρχεται κλάμα, θρηνεί και αισθάνεται απώλεια ενέργειας. Κατά την Kübler-Ross, είναι ένας τρόπος να αποσυνδεθεί από όσα αγαπά. Αρχίζει να αποδέχεται το τέλος.
Αποδοχή
Το άτομο, συνειδητοποιημένο και αποδεχόμενο ότι θα πεθάνει, αισθάνεται μία κουρασμένη ηρεμία. Μία γαλήνη άδεια, σχεδόν, από κάθε συναίσθημα, που περικλείεται στη φράση «Στο τέλος, όλα θα πάνε καλά».
Βέβαια, σημειώνουμε ότι το μοντέλο της Kübler-Ross, ορίζει ότι δεν περνούν όλοι οι άνθρωποι και από τα 5 στάδια, ούτε, απαραίτητα, με την ίδια σειρά.
Όπως καθετί που άπτεται του ψυχικού κόσμου, ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε, «που βιώνουμε ή διαχειριζόμαστε τα γεγονότα είναι ανάλογος με τον τρόπο που διαχειριζόμαστε γενικά το στρες. Οι εμπειρίες μας θα επηρεάσουν το πώς θα αντιληφθούμε την κατάσταση», μας ξεκαθαρίζει και η ειδικευόμενη ψυχίατρος Μαριάννα Ζαβρού.
«Μήπως, τελικά, περνάς από όλα τα στάδια του πένθους, με την ταχύτητα που αντέχει η ψυχοσύνθεσή σου;», αναρωτιέται. «Θα προλάβεις να φτάσεις, ήρεμα, στην αποδοχή του τέλους σου;», συνεχίζει, καταλήγοντας πως «αν αποδεχθείς ότι πέθανες, τότε σκότωσες και το ένστικτό σου για επιβίωση». Και αυτό δεν παραδίδεται τόσο εύκολα, μας τονίζει.
«Ο θάνατος είναι σαν τη Μέδουσα»
Επιστρέφοντας στην ψυχολογία των επιβαινόντων σε μία πτήση για παράδειγμα που πραγματοποιεί βουτιά προς την άβυσσο του θανάτου, «ο θάνατος μοιάζει με τη Μέδουσα», λέει η ψυχίατρος. «Αντί για μαλλιά έχει κι αυτός φίδια. Και πετρώνει όποιον τολμήσει να τον κοιτάξει κατάματα. Ίσως, για αυτό ο άνθρωπος δεν ξέρει πότε θα πεθάνει. Για να μπορέσει να ζήσει, λες και είναι αθάνατος. Και όταν συνειδητοποιήσεις τη θνητή σου φύση, το σημαντικό, τελικά, είναι να μην πετρώσεις, είτε καθώς ο θάνατος πλησιάζει, είτε σαν, τελικά, σε προσπεράσει».
Πηγή:pathfinders
