Πως πρέπει να τρώμε

Για να φυλάς την υγεία του σώματος, άνθρωπε, κάνει χρεία να τρως ευτάκτως και σύμμετρα, γιατί άλλο δεν βλάπτει περισσότερο, όπως η πολυφαγία και τα διάφορα φαγητά, τα οποία μας έδωσε ο
πανάγαθος Θεός να τα τρώμε με διάκριση σε κάθε καιρό ευάρμοστο και όχι να γεμίζουμε κάθε ώρα την κοιλιά, σαν τα γουρούνια· αλλά με ευταξία και σύνεση.

Από τη πολυφαγία πέθαναν πολλοί από πρόωρο θάνατο, γιατί όταν φας περισσότερο από το αρκετό σου, είναι τόση ζημιά, σαν να φορτώσεις ένα γάιδαρο περισσότερο από όσο μπορεί να σηκώσει και κινδυνεύεις σε θάνατο, καθώς είδαμε πολλούς μερικές φορές σε πολλά κάστρα, όταν ήταν κακοχρονία και πεινούσαν οι άνθρωποι και όταν μερικοί πτωχοί έβρισκαν πολύ φαγητό και έτρωγαν υπέρμετρα, πέθαιναν.

Γιατί όταν βάλεις στον στομάχι περισσότερο από το συνηθισμένο, δεν μπορεί η έμφυτος ορμή, να το χωνέψει, και να το μετατρέψει στην ουσία του σώματος και δημιουργεί μεγάλη ζημιά, μάλιστα όταν είναι διαφορετικά φαγητά · Γιατί άλλο θέλει πολλή ώρα να χωνεύσεις και άλλο όχι λίγη, κατά την φύση του.

Σε αυτό έχουμε υπόδειγμα τους παλαιούς άνδρες, όπου έζησαν τόσους χρόνους χωρίς ασθένεια, γιατί έτρωγαν σύμμετρα. Αμή τώρα περισσότεροι φονεύονται από την γαστριμαργία, παρά από το μαχαίρι. Ναι επί της αλήθειας πολλούς είδαμε, όπου για να μην φυλάξουν στο φαγητό εγκράτεια, πέθαναν οι τρισάθλιοι και απώλεσαν την ψυχή και το σώμα.

Εάν λοιπόν ποθείς την υγείαν σου, φυλάξου, πρώτα μεν από τα βλαβερά και κακοχώνευτα, φαγητά, σαν να πούμε ψωμί λειψό, τυρί παλαιό, κουκιά, φασόλια, φυλάδες, σκόρδα, κρεμμύδια, και όλα τα εντόσθια των ζώων, και άλλα όμοια πράγματα, καθώς θέλουμε γράψει παρακάτω σαφέστερα, για να γνωρίζει κάθε ένας το βλαβερό και ωφέλιμο.

Φεύγε την κραιπάλη ως θάνατο και τρώγε πάντοτε λιγότερο, αν θέλεις να μην ασθενήσεις ποτέ, γιατί όσοι χορταίνουν σαν τα άλογα ζώα, πέφτουν σε μέγα κίνδυνο, ή να σβήσουν την έμφυτο θέρμη, ή να σπάσει καμιά φλέβα, τα οποία και τα δύο τους φέρουν ταχέως σε θάνατο.

Ομοίως και όσοι έχουν αίμα πολύ, ας φυλάγονται από τα θερμά και υγρά φαγητά, όπου γεννούν αίμα πολύ · oι χολερικοί και θυμώδεις από όσα κάνουν την χολή · ομοίως και οι φλεγματικοί ας μη τρώνε όσα γεννούν όμοιους χυμούς · άρα όσοι έχουν πολύ αίμα και χολή, ας μη τρώνε γλυκά πράγματα, δηλαδή μέλι, ζάχαρη, βούτυρο, λάδι, καρύδια, και άλλα όμοια· αλλά ας τρώνε όλα τα όξυνα, δηλαδή λεμόνια, ξύδι, αγουρίδα και ρόδια.

Ακόμη δε πρόσεχε να μη τρως από τα θερμά φαγητά περισσά, δηλαδή πιπέρι, σκόρδο, κάρδαμο και άλλα όμοια, όπου καίνε το αίμα · και πάλι τα πολλά ψυχρά το απονεκρώνουν και παγώνει, δηλαδή τα μαρούλια, την αντράκλα, τα αγγούρια και άλλα τέτοια. Τα γλυκά πρήζουν, τα πικρά ποσώς δεν τρέφουν αλλά μόνο το αίμα καίνε · τα αλμυρά ζεσταίνουν, ξηραίνουν, και πρήζουν και βλάπτουν το στομάχι · τα καυτερά, δηλαδή τα σκόρδα, τα πράσα, το αλμυρό κρέας και άλλα από αυτά, με την πολλή τους θερμότητα, βαραίνουν την κεφαλή και το νου ταράσσουν · τα ξινά γεννούν μελαγχολία και βλάπτουν τα νεύρα κατά πολύ. Για αυτό όταν τρώγεις ένα ψυχρό φαΐ σμίγε το με άλλο θερμό, να συγκερνάτε η κακοσύνη του, δηλαδή στα μαρούλια όπου είναι ψυχρά, βάζε και ρόκα ή κάρδαμο και αυτό κάνε στα υπόλοιπα, να καταπραΰνεις την κακοσύνη του ενός με την καλοσύνη του άλλου φαγητού. Όσα φαγητά μασιούνται γρήγορα και τρώγονται εύκολα είναι άβλαβα · ομοίως και όσα μαγειρεύονται γρήγορα, αμή τα κακόψητα, όλα βλάπτουν.

Όταν είναι να φας δύο φαγητά, τρώγε πρώτα το πλέον κακοχώνευτο και υστέρα το ατυχέστερο · ομοίως τρώγε το μαγειρευτό κρέας πρώτα, έπειτα το οπτό · ομοίως και τα υπόλοιπα βρώματα, ας προλαβαίνουν τα καλύτερα πρότερα και τα κινητικά από τα στυπτικά, για να χωνεύουν ευκολότερα.

Γνώριζε δε ότι τα νέα όλα είναι από τα παλαιά υγιέστερα, δηλαδή τυρί, αυγά, κρασί, λάδι, ψωμί και τα επίλοιπα. Για αυτό εδώ στη Βενετία πουλούν τα φρέσκα αυγά τέσσερα άσπρα το ένα και πολλές φορές ακριβότερα και τα άλλα που δεν είναι νωπά, δίνουν δυο και πολλές φορές τρία με ένα άσπρο, γιατί βλάπτουν.

Περί της ώρας του γεύματος φυλάξου να μη φας ποτέ όταν είναι γεμάτο το στομάχι, δηλαδή αφού φας ας περάσουν οχτώ ώρες το καλοκαίρι και τον χειμώνα έξη και προτιμότερα μην δοκιμάσεις τίποτα, γιατί εμποδίζει εκείνο το λίγο την χώνευση των προηγούμενων φαγητών και γίνεται σύγχυση στο στομάχι · και πάλι όταν σου έρθει η όρεξη, μην αργήσεις να φας · γιατί εκείνο όπου τρως όταν πεινάς σε θρέφει θαυμασιότατα · αλλά το αντίθετο όταν με το στανιό βλάπτεσαι, αντί να λάβεις ωφέλεια.

Πως πρέπει να τρώμε ανάλογα την εποχή

Το καλοκαίρι τρώγε λίγο και πίνε περισσότερο · το φθινόπωρο τρώγε περισσότερο και πίνε λιγότερο. Οι γέροντες ας τρώνε φαγητά θερμά και λίγα και ας πίνουν κάμποσο περισσότερο, γιατί η έμφυτος θερμοκρασία σε αυτούς είναι λίγη και δεν μπορούν να χωνεύσουν πολύ φαΐ · οι δε νεότεροι ας τρώνε περισσότερο και ας πίνουν λιγότερο γιατί έχουν πολλή βράση στο στομάχι – και απλά κάθε ένας πρέπει να κυβερνάται κατά τη φύση οπού έχει και όρεξη και να μη τρώει εκείνα όπου το στομάχι του δεν δέχεται · ότι είναι μερικοί που τρώνε και τρεις φορές την ημέρα και δεν βλάπτονται, δηλαδή όσοι είναι αδύναμοι και ξηρής και θερμής κράσεως- αμή οι παχύς και χοντροί, ας τρώνε μόνο μία φορά και τους σώνει.

Πως να τρώτε για να διατηρήσετε την υγεία σας

Όσοι λοιπόν αγαπάτε την υγεία σας προσέχετε από όλα τα ενάντια, όπως είπαμε πιο πάνω, και μάλιστα από αυτά τα οκτώ δηλαδή:

Πρώτο και αναγκαιότερο να πεινάτε λίγο όταν σηκώνεστε από το τραπέζι · γιατί καθώς το πολύ λάδι πνίγει και σβήνει τον λύχνο, έτσι και το επιπλέον φαγητό πνίγει την έμφυτο θέρμη και είναι αιτία μεγάλης βλάβης στο στομάχι. Για αυτό ας φυλάει κάθε ένας εγκράτεια, γιατί δίνει στην ψυχή και στην σάρκα πολλή ωφέλεια.

Δεύτερον, αποφεύγετε τα διαφορετικά φαγητά, γιατί όσο γλυκαίνουν τον λάρυγγα, τόσο βλάπτουν το στομάχι και εξόχως όταν είναι εναντίας ποιότητας και εμποδίζει το ένα την χώνευση του άλλου και έτσι έρχεται η ασθένεια. Αυτό πολλοί το φύλαξαν και μάλιστα ένας φρόνιμος άρχοντας, όταν κάποιοι τον ρώτησαν γιατί έτρωγε μόνο ένα φαγητό σε όλα τα γεύματα αυτός απάντησε: Για να μην έχω ανάγκη τον γιατρό. Για την αυτή την αιτία δεν ασθενούν τα ζώα, γιατί τρώνε μόνο χορτάρια.

Τρίτο, μη συντυχαίνετε στο τραπέζι, για να μη κάθεστε πολλή ώρα, να χωνεύσει το πρώτο φαΐ ώστε να φθάσει το επόμενο και τότε γίνεται φθορά και σύγχυση στο στομάχι .

Τέταρτο, μασάτε καλά τα φαγητά, να μη πηγαίνουν κάτω αμάσητα, και αργούν να χωνεύσουν και μη τρώγεται σπουδαχτικά σαν λαίμαργοι, άλλα καταπίνεται αναπαυτικά · ας είναι και η γουλιές μικρές, για να λεπταίνουν.

Πέμπτο να είναι τα φαγητά ζεστά και μάλιστα τον χειμώνα- αμή δεν πρέπει να τα τρώγεται όταν καίνε, άλλα μόνο ζεστά στο δίκαιο.

Έκτο, τον χειμώνα τρώγετε φαγιά χοντρά, όπου είναι η έμφυτος θέρμη περισσότερη και το καλοκαίρι λεπτά και ελαφρά, για να χωνεύουν.

Έβδομο, ας είναι λίγο το ζουμί στα τραπέζια, γιατί το περισσό βλάπτει · γιατί πλένε τα φαγητά στο στομάχι και γενούν πολλή υγρότητα, από την οποία έρχεται η ασθένεια.

Όγδοο, ας έχει καθένας ένα μέτρο με ακρίβεια, να είναι το φαγί διπλάσιο από το ποτό, δηλαδή εάν είναι το φαγητό που έφαγες δύο λίτρα, ας είναι το κρασί και νερό όπου ήπιες μία λίτρα, δηλαδή το μισό · και όταν τρως κρέας, τρώγε τρεις φορές τόσο ψωμί, όσο είναι το κρέας · αν δε και τρως ψάρι, ή χορταρικά, ή οπωρικά, ας είναι το ψωμί τέσσερις τόσον · και στα αυγά έξη φορές τόσο · και όταν φας τίποτα βλαβερό, τρώγε και από το εναντίον αυτού, δηλαδή τίποτα ωφέλιμο πάντοτε.

Και υστέρα από όλα τα φαγητά, τρώγε κάμποσο στυπτικό, χωρίς να πιεις, δηλαδή ένα κυδώνι, ή αχλάδι, ή μέσκουλα, ή άλλο τι παρόμοιο, ή κομμάτι τυρί, ή αλλιώς πιες λίγο παγωμένο νερό ψυχρό · γιατί με αυτό το τρόπο, κλειδώνει το στόμα του στομάχου, δυναμώνει η έμφυτος θέρμη και δεν ανεβαίνει στην κεφαλή η αναθυμίαση · μερικοί τρώνε ένα πιάσμα κόλιαντρο ζαχαράτο και άλλοι κομμάτι κυδωνάτο, το οποίο είναι το καλύτερο από όλα τα παραπάνω, γιατί είναι χωνευτικό και δυναμώνει και το στομάχι

Tέλος πάντων αφού απογευτής, ή δειπνήσεις, περιπατεί έως να συγκαθίσει το φαΐ, να μην βαραίνει το στομάχι · και τότε κάθεσαι λίγο και μην πας να κοιμηθείς έως δύο ώρες, ούτε να κάνεις βαριά εργασία, εάν δεν περάσει κάμποση ώρα · αλλά για περιβάδιση , ή αν δεν σε βολεύει να βγεις από το σπίτι σου, περιπάτει λίγη ώρα να μη σε βλάψει το φαΐ, καθίζοντας στο στομάχι. Αυτά πάντα φύλαγε ακριβώς κάθε μέρα στην ζωοτροφία σου, εάν ορέγεσαι την υγεία σου.

Πηγή: Γεωπονικόν-Αγάπιου Μοναχού του Κρητός