 |
Μάθε για την αρτηριακή σου πίεση! |
Τι είναι η αρτηριακή πίεση;
Αρτηριακή πίεση είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών καθώς ρέει μέσα σε αυτές. Η αρτηριακή πίεση εξαρτάται από την ροή του αίματος (πόσο αίμα στέλνει η καρδιά μας σε κάθε συστολή) και από την αντίσταση που προβάλουν τα αγγεία μας στην ροή αυτή. Εάν η αρτηριακή πίεση είναι υψηλή, τότε η καρδιά μας πρέπει να εργαστεί δυνατότερα για να διατηρήσει επαρκή ροή αίματος στο σώμα μας.
Τι σημαίνει συστολική και διαστολική πίεση;
Η καρδιά “χτυπά” περισσότερο από 100.000 φορές την ημέρα. Κάθε φορά που “χτυπά”, διώχνει μια ποσότητα αίματος στις αρτηρίες μας. Αυτή η ποσότητα αίματος αυξάνει την πίεση μέσα στις αρτηρίες μας. Μεταξύ δύο χτύπων η καρδιά ξεκουράζεται και γεμίζει με αίμα. Έτσι η αρτηριακή πίεση εκφράζεται με δύο αριθμούς. Ο πρώτος αριθμός, π.χ. το 12 ή σωστότερα το 120 είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών καθώς φεύγει από την καρδιά κι ονομάζεται συστολική πίεση ή μεγάλη, ενώ ο δεύτερος αριθμός, π.χ. 8 ή σωστότερα 80 είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών όταν η καρδιά πια ξεκουράζεται κι ονομάζεται διαστολική πίεση ή μικρή. Οι μονάδες μέτρησης της πίεσης είναι τα χιλιοστά της στήλης υδραργύρου (mmHg).
Ποια είναι τα επιθυμητά όρια αρτηριακής πίεσης;
Η ιδανική αρτηριακή πίεση σε υγιείς ενήλικες είναι κάτω από 120 για την συστολική και κάτω από 80 για τη διαστολική. Οποιαδήποτε τιμή αρτηριακής πίεσης άνω του 140 για τη συστολική και άνω του 90 για τη διαστολική θεωρείται υπέρταση. Ειδικότερα, άτομα με τιμές αρτηριακής πίεσης μεταξύ 120-139 για την συστολική ή/και 85-89 για τη διαστολική θεωρούνται ότι έχουν οριακή υπέρταση (προ-υπέρταση) κι έχουν ανάγκη τακτικής παρακολούθησης της αρτηριακής τους πίεσης και άμεσης αλλαγής τρόπου ζωής. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αρτηριακή πίεση δεν παραμένει σταθερή όλο το 24ωρο, γι αυτό η διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης πρέπει να βασίζεται σε πολλαπλές μετρήσεις.
Πώς μετράμε την αρτηριακή πίεση;
Η πίεση μετράται με το σφυγμομανόμετρο ή αλλιώς το πιεσόμετρο. Υπάρχει υδραργυρικό και μηχανικό μανόμετρο, καθώς και ηλεκτρονικό πιεσόμετρο. Το πιο αξιόπιστο θεωρείται το υδραργυρικό, χωρίς όμως να υποτιμάται η αξία και των άλλων δύο τύπων, ιδίως του ηλεκτρονικού ως πιο εύχρηστου, για την εκτίμηση των τιμών της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι.
Για να μετρήσουμε σωστά την αρτηριακή πίεση προτιμότερη είναι η καθιστή θέση με ακουμπισμένο χαλαρά το αριστερό χέρι σε ένα τραπέζι στο ύψος της καρδιάς. Η περιχειρίδα τοποθετείτε γύρω από τον βραχίονα 3 περίπου εκατοστά πάνω από τον αγκώνα. Το μέγεθος του αεροθαλάμου παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον το 40% του βραχίονα μας.
Το στηθοσκόπιο θα πρέπει να τοποθετείται ελαφρά και σταθερά πάνω από την βραχιόνια αρτηρία που την συναντάμε στην εσωτερική μεριά του βραχίονα προς το μικρό δάκτυλο του χεριού.
Η πίεση θα πρέπει να μετράται μετά από 5-10 λεπτά ξεκούρασης, όχι μετά φαγητό ή τσιγάρο, σε ήσυχο και ευχάριστο περιβάλλον. Δεν πρέπει να φοράμε στενά ρούχα στο χέρι που μετράμε την πίεση, ενώ η πλάτη μας παραμένει στηριγμένη σε όλη τη διάρκεια της μέτρησης. Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης θα πρέπει να επαναλαμβάνεται μετά από μεσοδιάστημα 3 λεπτών και να υπολογίζεται ο μέσος όρος των δύο μετρήσεων, εκτός αν παρατηρηθεί σημαντική απόκλιση, οπότε θα χρειαστεί και τρίτη μέτρηση.
Η μέτρηση με μη ηλεκτρονικό πιεσόμετρο συνοδεύεται με ψηλάφηση του σφυγμού στον καρπό. Φουσκώνουμε την περιχειρίδα περίπου 30 mmHg πάνω από το σημείο εκείνο που εξαφανίζεται ο σφυγμός στον καρπό. Από εκεί αφήνουμε σιγά σιγά τον αέρα να φεύγει από την βαλβίδα με σταθερό ρυθμό 2-3 mmHg ανά καρδιακό παλμό, ενώ με το ακουστικό τοποθετημένο στην έσω πλευρά του βραχίονα στο κάτω όριο της περιχειρίδος περιμένουμε να ακούσουμε τον ήχο του αίματος. Το ύψος της στήλης υδραργύρου ή η θέση της βελόνας όπου θα ακούσουμε το πρώτο ήχο αντιστοιχεί στη συστολική πίεση ενώ το σημείο όπου οι ήχοι θα εξαφανιστούν τελείως αντιστοιχεί στη διαστολική πίεση.
Οι ήχοι που ακούμε με το ακουστικό του πιεσόμετρου λέγονται ήχοι “Korotkoff”. Το όνομα τους το πήραν από τον Ρώσο ιατρό Νικολάϊ Κορότκοφ, ο οποίος τους περιέγραψε το 1905 όταν εργαζόταν στην Ιατρική Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης.
Καθώς όμως η αρτηριακή πίεση δεν παραμένει σταθερή όλο το 24ωρο, μία μόνο μέτρηση δεν αρκεί για να κατατάξουμε ένα άτομο ως φυσιολογικό ή υπερτασικό. Ένα μικρό μηχάνημα που το κρεμάμε στο ώμο μας και συνδέεται με ένα πιεσόμετρο που φοράμε στο χέρι μας συνέχεια για ένα 24ωρο, βοηθά να καταγράψουμε τις τιμές της πίεσης μας καθ όλη τη διάρκεια της μέρας και της νύχτας και να γνωρίσουμε ακριβώς τις διακυμάνσεις της. Η εξέταση αυτή ονομάζεται 24ωρη καταγραφή αρτηριακής πίεσης ή Holter αρτηριακής πίεσης.
Γιατί η αρτηριακή πίεση αυξάνεται; Τι είναι η ιδιοπαθής υπέρταση;
Τα αίτια της αυξημένης πίεσης ποικίλουν και συνήθως είναι άγνωστα. Στην τελευταία περίπτωση πρόκειται για την ιδιοπαθή υπέρταση. Αυτή μπορεί να οφείλεται σε μείωση του αυλού των αρτηριών, αύξηση της ροής αίματος, ή σε αύξηση της δύναμης συστολής της καρδιάς ή αύξηση του καρδιακού ρυθμού. Οποιαδήποτε από αυτές τις καταστάσεις μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση. Η ιδιοπαθής υπέρταση είναι υπεύθυνη για το 95% των περιπτώσεων υπέρτασης. Μερικές φορές όμως η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να οφείλεται σε άλλη πάθηση, όπως σε πάθηση των νεφρών, της καρδιάς ή των ενδοκρινών αδένων. Όταν αυτό συμβαίνει, τότε αποκαλείται δευτεροπαθής υπέρταση. Η κατάσταση αυτή αντιμετωπίζεται μόνο με θεραπεία της νόσου που την προκάλεσε.
Χαμηλή αρτηριακή πίεση
Είναι σπάνια και συνήθως καλοήθης κατάσταση, η οποία συναντάται σε νεαρά άτομα όπου η αρτηριακή πίεση αναφέρεται 90/70 ή ακόμα 80/60 mmHg, ενώ νιώθουν απόλυτα υγιή. Όταν η αρτηριακή πίεση είναι πραγματικά τόσο χαμηλή, κυρίως σε ηλικιωμένους, το άτομο νιώθει ζάλη, κεφαλαλγία κάθε φορά που σηκώνεται σε όρθια θέση, ενώ υπάρχει συνεχές αίσθημα κόπωσης και ατονίας. Αυτή η κατάσταση καλείται ορθοστατική υπόταση και στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται σε διαταραχή του αυτόνομου νευρικού συστήματος αλλά συναντάται και σε άτομα που λαμβάνουν συνδυασμό φαρμάκων για την ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Γιατί πρέπει να θεραπεύσω την υπέρταση;
Θα πρέπει να έχετε ήδη ακούσει ότι η αυξημένη αρτηριακή πίεση οδηγεί σε στεφανιαία νόσο, έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και νεφρική ανεπάρκεια. Αυτό γίνεται πιο σαφές αν σκεφτούμε ότι όταν η πίεση μας είναι υψηλή, τότε η καρδιά μας πρέπει να εργαστεί πιο σκληρά από ότι συνήθιζε.
Τι συμβαίνει στην καρδιά μας;
Όπως όταν σηκώνεις βάρη, οι μύες των άνω άκρων διογκώνονται, έτσι όταν και η καρδιά έχει να εργαστεί σκληρά, διογκώνεται. Όταν η αρτηριακή πίεση παραμένει υψηλή, τότε η καρδιά πρέπει σταδιακά να εργαστεί σκληρότερα για να προωθήσει αίμα και οξυγόνο στο σώμα μας. Ο καρδιακός μυς τότε υπερτρέφεται (παχαίνει) και η καρδιά δεν λειτουργεί πια κανονικά. Μια καρδιά διογκωμένη δεν μπορεί να εργαστεί σωστά για μεγάλο χρονικά διάστημα και τελικά οδηγείται σε ανεπάρκεια.
Τι συμβαίνει στις αρτηρίες μας;
Οι αρτηρίες είναι τα αγγεία που μεταφέρουν το αίμα στο σώμα μας. Όταν η αρτηριακή πίεση είναι μεγάλη, τότε οι αρτηρίες σκληραίνουν και χάνουν την ελαστικότητα τους. Αυτό φυσιολογικά συμβαίνει σε όλους μας όταν γερνάμε, αλλά η αρτηριακή υπέρταση επιταχύνει αυτή την διαδικασία, η οποία αποκαλείται αθηροσκλήρυνση ή αρτηριοσκλήρωση.
Οι σκληρές και στενωμένες αρτηρίες δυσκολεύονται να προωθήσουν το αίμα στο σώμα μας. Εάν τα όργανα του σώματος μας δεν δέχονται αρκετό οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες, δεν λειτουργούν σωστά. Επίσης υπάρχει ο κίνδυνος σχηματισμού θρόμβου στην στενωμένη αρτηρία. Εάν οι αρτηρίες που τρέφουν με αίμα τον μυ της καρδιάς στενωθούν, τότε μειώνεται η παροχή αίματος σε περιοχές της καρδιάς και εμφανίζεται η στηθάγχη. Εάν αποφραχθεί πλήρως μια αρτηρία, τότε η περιοχή του καρδιακού μυός που τρεφόταν από αυτή παροδικά ή μόνιμα νεκρώνεται. Αυτό είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Η στένωση των αρτηριών στα πόδια προκαλεί κράμπες και εύκολη κόπωση στη βάδιση γιατί πάλι οι μύες δεν τρέφονται επαρκώς.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο μας;
Το εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να προκληθεί από την προοδευτική στένωση στα αγγεία του εγκεφάλου. Όταν η ροή του αίματος είναι ανεπαρκής, τα εγκεφαλικά κύτταρα στερούνται οξυγόνου και τελικά πεθαίνουν. Η στένωση των αρτηριών μπορεί να οδηγήσει στην κατάσταση όπου ένας θρόμβος αίματος δεν μπορεί να κινηθεί μέσα στην αρτηρία και την αποφράσσει. Περίπου 80% των εγκεφαλικών επεισοδίων προκαλούνται από απόφραξη μιας αρτηρίας στον εγκέφαλο ή στον λαιμό. Η αρτηριακή υπέρταση είναι ο πιο βασικός παράγοντας κινδύνου για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Οι άνθρωποι που έχουν υποστεί ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε μεγάλο ποσοστό παρουσιάζουν κάποια κινητική αναπηρία ή αδυναμία ομιλίας. Ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι μια επείγουσα κατάσταση όπως και το καρδιακό επεισόδιο. Τα συμπτώματα που το συνοδεύουν είναι:
Αδυναμία, αιμωδία ή παράλυση προσώπου, χεριού ή ποδιού
Δυσκολία ομιλίας ή κατανόησης απλών οδηγιών
Σκοτείνιασμα ή μείωση της όρασης σε ένα ή και στα δύο μάτια
Αιφνίδιος, ανεξήγητος και επίμονος πονοκέφαλος
Ζάλη, απώλεια ισορροπίας ή συντονισμού κινήσεων
Απότομη ναυτία, πυρετός και εμετός – που διαχωρίζεται από μια ίωση από την απότομη εισβολή των συμπτωμάτων (μέσα σε λεπτά ή ώρες)
Σύντομη απώλεια αισθήσεων ή περίοδος μειωμένης εγρήγορσης (λιποθυμία, σύγχυση, σπασμοί ή κώμα).
Τι συμβαίνει στα νεφρά μας;
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση στενεύει τις αρτηρίες του νεφρού – όπως και σε άλλα σημεία του σώματος μας – και μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια. Η κύρια λειτουργία των νεφρών είναι να φιλτράρουν το αίμα από τοξικές χημικές ουσίες. Για να γίνει σωστά αυτή η λειτουργία πρέπει η πίεση μέσα στα αγγεία τους να είναι σε φυσιολογικά όρια. Όταν οι αρτηρίες στενεύουν και σκληραίνουν από την αυξημένη αρτηριακή πίεση, η ροή αίματος μέσα στο νεφρό μειώνεται και αυτή η κατάσταση εμποδίζει τη φυσιολογική του λειτουργία. Η ποσότητα των υγρών που ο νεφρός διηθεί μειώνεται, οδηγώντας σε νεφρική ανεπάρκεια. Οι τοξικές ουσίες αθροίζονται στο σώμα μας. Οι άνθρωποι με νεφρική ανεπάρκεια πρέπει να κάνουν αιμοδιαλύσεις με τον τεχνητό νεφρό, με τελική έκβαση τη νεφρική μεταμόσχευση. Ο νεφρός έχει τους δικούς του μηχανισμούς αυτορύθμισης για να διατηρήσει ικανοποιητική ροή αίματος εντός των αρτηριών του. Όταν η ροή αίματος μειώνεται, προσπαθεί αντιροπιστικά να αυξήσει την πίεση αίματος, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο ανεπαρκούς αιμάτωσης του.
.
Τι συμβαίνει στα μάτια μας;
Όπως και στον υπόλοιπο οργανισμό μας, τα αγγεία στα μάτια μας επίσης σκληραίνουν και στενεύουν με την αρρύθμιστη υψηλή πίεση. Αυτό μπορεί να προκαλέσει την δημιουργία θρόμβου και αιμορραγιών μέσα στα μάτια μας, που θα οδηγήσει σε διαταραχές στην όραση ή ακόμα και σε τύφλωση.
Γιατί είναι σημαντικό να ρυθμίσω την πίεση μου;
Η επάνοδος της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά όρια με φαρμακευτική αγωγή, δίαιτα και άσκηση μειώνει την πιθανότητα θανάτου από στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ βελτιώνονται και τα υπόλοιπα όργανα, όπως τα νεφρά κι οι οφθαλμοί μας. Φαίνεται ότι μια μείωση κατά 5 με 6 μονάδες της διαστολικής πίεσης σε διάστημα πέντε ετών, οδηγεί σε 40% λιγότερα εγκεφαλικά επεισόδια και 20% λιγότερα καρδιακά. Τα αποτελέσματα είναι ακόμα πιο ευεργετικά όταν η διαστολική πίεση μειωθεί κατά 10 μονάδες, οπότε παρατηρείται μείωση των εγκεφαλικών επεισοδίων κατά 56%
Ποιά είναι η συχνότητα της υπέρτασης;
Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι περισσότερα από 42 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν υπέρταση, ενώ άλλα 8 εκατομμύρια έχουν πληροφορηθεί σε περιστασιακές μετρήσεις για αυξημένα επίπεδα αρτηριακής υπέρτασης. Στην Ελλάδα, από πρόσφατα στοιχεία της επιδημιολογικής μελέτης “ΑΤΤΙΚΗ” της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής υπέρταση εμφανίζει το 38% των ανδρών και το 24% περίπου των γυναικών. Δηλαδή με λίγα λόγια σχεδόν 3 εκατομμύρια Έλληνες έχουν αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης.
Πόσο καλά ελέγχεται η αρτηριακή πίεση;
Στις ΗΠΑ πριν το 1980 μόνο 31% των υπερτασικών ανθρώπων λάμβαναν θεραπευτική αγωγή. Τα τελευταία χρόνια αυτό το ποσοστό ανέρχεται σε 53.6%. Επίσης το ποσοστό ρύθμισης των επιπέδων πίεσης από 10% έχει ανέλθει στο 27.4%. Τα δεδομένα από τον Ελλαδικό χώρο δείχνουν ότι:
65% των ανδρών και το 40% των γυναικών με υπέρταση δεν λαμβάνουν καμία θεραπεία,
34% όσων λαμβάνουν θεραπεία, ρύθμιζαν ικανοποιητικά την πίεση τους,
μόνο το 15% των υπερτασικών στο σύνολο τους ρυθμίζει την πίεση τους.
Πώς θα καταλάβω ότι έχω υπέρταση;
Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση, καθώς δεν έχουν συμπτώματα. Έτσι, ο μόνος τρόπος να το αναγνωρίσεις είναι να την μετρήσεις. Πολλά άτομα εκπλήσσονται όταν ο γιατρός τους λέει ότι έχουν υπέρταση, καθώς θεωρούν ότι είναι μια κατάσταση αναγνωρίσιμη. Έχουν σε κάποιο βαθμό δίκιο, καθώς όταν θυμώνουμε ή στενοχωρηθούμε νιώθουμε την καρδιά μας να χτυπά έντονα και το πρόσωπο μας να γίνεται κόκκινο, σημεία που σχετίζονται με αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Αλλά αυτή είναι μια φυσιολογική στιγμιαία αντίδραση του οργανισμού. Η υψηλή αρτηριακή πίεση μας απασχολεί, όταν παραμένει υψηλή ενώ εμείς δεν είμαστε θυμωμένοι ή αγχωμένοι.
Από πρόσφατη Αμερικανική μελέτη υπολογίζεται ότι το 90% των ανθρώπων μέσης ηλικίας κινδυνεύουν να εμφανίσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους επίσημη υπέρταση με τιμές >140/90 mm Hg. Έτσι για να διαπιστώσουμε την κατάσταση μας πρέπει να μετράμε τακτικά την πίεση μας. Αυτό είναι απαραίτητο ιδίως αν πλησιάζουμε την μέση ηλικία ή αν έχουμε συγγενείς με ιστορικό υπέρτασης. Παρ΄ όλο που σήμερα υπάρχουν πολλά ηλεκτρονικά μηχανήματα για εύκολη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης, είναι προτιμότερο αυτές οι μετρήσεις να γίνονται από εξειδικευμένο προσωπικό (νοσηλευτικό ή ιατρικό) καθώς διάφοροι παράγοντες όπως η μη σωστή θέση του ατόμου κατά την εξέταση, λάθος μέγεθος ή μη σωστή τοποθέτηση της περιχειρίδος μπορεί να έχουν επίδραση στις μετρούμενες τιμές πίεσης και να οδηγήσουν το άτομο σε εσφαλμένη ανησυχία ή σε εφησυχασμό.
Νιώθω καλά. Πρέπει να μετρώ την πίεση μου;
Ποια είναι τα συμπτώματα της υπέρτασης;
Συνήθως δεν υπάρχουν ειδικά συμπτώματα που να υποδηλώνουν ότι κάποιος έχει υψηλή πίεση. Αλλά μερικές πληθυσμιακές μελέτες έχουν δείξει μια ποικιλία συμπτωμάτων, όπως πονοκέφαλος ή καρυβαρία (βαρύ κεφάλι), διαταραχές ύπνου, συναισθηματικές διαταραχές και ξηροστομία είναι συχνά σε άτομα με υψηλή πίεση. Οι διαφορές όμως από άλλες καταστάσεις άγχους είναι μικρές. Η ερυθρότητα του προσώπου ή η έξαψη δεν είναι ενδεικτικά υψηλής πίεσης. Εάν ρωτήσετε 100 ανθρώπους να σας πουν ποια είναι τα συμπτώματα της αυξημένης αρτηριακής πίεσης, οι πιο πολλοί θα σας πουν πονοκέφαλος. Στην πραγματικότητα, όχι μόνο οι περισσότεροι που πάσχουν από συχνούς πονοκεφάλους δεν έχουν υπέρταση, αλλά και όσοι υπερτασικοί αναφέρουν πονοκεφάλους, αυτοί συνήθως δεν σχετίζονται με τα επίπεδα αρτηριακής τους πίεσης. Αυτό που συνήθως προκαλεί τους πονοκεφάλους καλοήθους αιτιολογίας είναι η αυξημένη τάση των αυχενικών μυών.
Υπάρχει ένας μικρός αριθμός ασθενών, με πολύ υψηλά επίπεδα αρτηριακής πίεσης, στους οποίους οι πονοκέφαλοι σχετίζονται άμεσα με το ύψος της αρτηριακής πίεσης. Σε αυτά τα άτομα η θεραπεία της υπέρτασης θα οδηγήσεί σε υποχώρηση των συμπτωμάτων.
Υπέρταση και γυναίκες
Με την πάροδο της ηλικίας παρατηρείται μια ήπια αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Κατά την εμμηνόπαυση έχει παρατηρηθεί ότι η αύξηση αυτή είναι της τάξης των 5 mmHg, η οποία είναι ανεξάρτητη της αύξησης του σωματικού βάρους. Φαίνεται ότι η έλλειψη των οιστρογόνων οδηγεί σε απώλεια της ελαστικότητας των αρτηριών.
Επίσης, στις μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες η αρτηριακή πίεση δεν ρυθμίζεται ικανοποιητικά. Δεδομένα από τις ΗΠΑ σε δείγμα 99000 γυναικών ηλικίας 50-79 ετών έδειξαν ότι:
37.8% των γυναικών είχαν υπέρταση.
64.3% των υπερτασικών γυναικών λάμβανε αγωγή, και μόνο 36.1% ρύθμιζε τελικώς την πίεση τους.
Κάνω χρήση αντισυλληπτικών. Πρέπει να ανησυχώ;
Αμέσως μόλις εισήχθησαν στην αγορά τα από του στόματος αντισυλληπτικά χάπια, πριν από 30 χρόνια, άρχισαν και οι πρώτες αναφορές που συσχέτιζαν την χρήση τους με αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης. Το χάπι περιέχει ένα μείγμα οιστρογόνων και προγεστίνης αλλά η συγκέντρωση αυτών των ουσιών σήμερα είναι μόλις το 1/5 αυτής που χρησιμοποιήθηκε αρχικά. Τα δεδομένα της μεγαλύτερης μελέτης σε 100.000 γυναίκες έδειξαν ότι: Η πιθανότητα να αναπτύξει μια γυναίκα υπέρταση είναι 80% υψηλότερη αν κάνει χρήση αντισυλληπτικών δισκίων. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στις καπνίστριες και στις παχύσαρκες, καθώς και στις γυναίκες που τα χρησιμοποιούν για περισσότερο από έξι χρόνια, ενώ δεν φαίνεται να διαφέρει σε διαφορετικών συγκεντρώσεις οιστρογόνων και προγεστίνης στο χάπι.
Υπολογίζεται ότι το ποσοστό γυναικών που ανέπτυξαν υπέρταση λόγω λήψης αντισυλληπτικών δισκίων στο χρόνο είναι 0.4%. Αν η χρήση των χαπιών αυτών διακοπεί, η αρτηριακή υπέρταση θα υποχωρήσει σε περίπου τα 2/3 των γυναικών.
Έτσι τα δεδομένα δείχνουν ότι το χάπι είναι ασφαλές καθώς ο κίνδυνος ανάπτυξης υπέρτασης είναι χαμηλός. Κάθε γυναίκα που λαμβάνει αντισυλληπτικά πρέπει να ελέγχει τακτικά την πίεση της, αλλά γυναίκες με διαγνωσμένη ήδη υπέρταση θα πρέπει να αποθαρρύνονται στη λήψη αντισυλληπτικών δισκίων και να δοκιμάσουν άλλες μεθόδους αντισύλληψης.
Η θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα αντίθετα, δεν είναι παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη υπέρτασης, ούτε αντενδείκνυται σε υπερτασικές γυναίκες.
Γιατί πρέπει να παρακολουθώ την πίεση μου κατά την κύηση;
.
Κατά την διάρκεια των δύο πρώτων τριμήνων της εγκυμοσύνης η συστολική αρτηριακή πίεση μειώνεται. Η υπέρταση της κύησης αναγνωρίζεται όταν η συστολική πίεση αυξάνεται κατά 30 μονάδες ή/και η διαστολική κατά 15. Αν όμως δεν είναι γνωστές οι τιμές αρτηριακής πίεσης πριν την εγκυμοσύνη, τότε τιμές 140/90 ή μεγαλύτερες θεωρούνται παθολογικές. Η αύξηση της αρτηριακής πίεσης είναι επικίνδυνη τόσο για την μητέρα όσο και για το έμβρυο με σοβαρότερη επιπλοκή αυτή της προεκλαμψίας που εκδηλώνεται μετά την 20η εβδομάδα κύησης με λευκωματινουρία, περιφερικά οιδήματα, διαταραχές πήξης και ηπατικής λειτουργίας που μπορούν να οδηγήσουν και σε απώλεια της ζωής του εμβρύου και της μητέρας. Η υπέρταση της κύησης είναι πιο πιθανό να εκδηλωθεί σε νεαρές πρωτότοκες, με σακχαρώδη διαβήτη ή αρτηριακή υπέρταση.
Μπορώ να οδηγώ;
Εάν η πίεση σας είναι καλά ρυθμισμένη δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με την οδήγηση. Πρέπει όμως πάντα να θυμάστε ότι όταν ο γιατρός σας αλλάζει κάποιο φάρμακο, μπορεί να αισθανθείτε ζάλη αν η πίεση σας πέσει αρκετά. Γι αυτό πρέπει να συμβουλεύεστε πάντα τον γιατρό σας για τις δραστηριότητες σας ιδίως σε περιόδους αλλαγής της φαρμακευτικής σας αγωγής.
Τι μέτρα πρέπει να πάρω για να προστατεύσω τον οργανισμό μου;
1. Δίαιτα
Η διατροφή μας πρέπει να είναι ισοζυγισμένη. Σε μια δίαιτα που περιέχει 30% λίπος, όχι περισσότερες από 10% των θερμίδων θα πρέπει να προέρχονται από κεκορεσμένα λίπη (ζωικές τροφές). Το υπόλοιπο 20% των θερμίδων θα πρέπει να προέρχεται από ακόρεστα (φυτικά) έλαια. Οποιοδήποτε τύπο λίπους κανείς καταναλώνει, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει ορισμένα έλαια στη διατροφή του. Αυτά τα έλαια περιέχουν συγκεκριμένα λιπαρά οξέα (τμήματα λίπους) που δεν μπορούμε να συνθέσουμε αλλά είναι απαραίτητα για την καλή υγεία. Αυτά ονομάζονται απαραίτητα λιπαρά οξέα. Πρόκειται για πολυακόρεστα λίπη που προέρχονται κυρίως από φυτικά έλαια όπως το λάδι του κάρδαμου, το καλαμποκέλαιο, το ελαιόλαδο και το σογιέλαιο. Η έλλειψη αυτών των ελαίων από την καθημερινή μας δίαιτα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα στην υγεία.
Το αλάτι
Το αλάτι είναι απαραίτητο για πολλές λειτουργίες του οργανισμού μας. Όμως, δεν χρειαζόμαστε το επιτραπέζιο αλάτι. Στην πραγματικότητα ακόμα και αν δεν χρησιμοποιήσουμε ποτέ την αλατιέρα θα προσλαμβάνουμε αρκετό αλάτι από τη διατροφή μας για τις ανάγκες του οργανισμού μας. Γιατί; Επειδή όλες οι έτοιμες τροφές περιέχουν μεγάλα ποσά σε αλάτι. Η λαχτάρα μας για αλάτι αντικρούεται από το γεγονός ότι το αλάτι χρησιμοποιείτο για τη συντήρηση των φαγητών προ της εποχής του ψυγείου, και έτσι οι άνθρωποι συνήθισαν τη γεύση του. Αυτό έχει διαιωνιστεί από τις εταιρίες τροφίμων που κατασκευάζουν προϊόντα με σκοπό να ικανοποιήσουν τις γευστικές απαιτήσεις του κοινού. Το αλάτι είναι η εύκολη λύση στο μαγείρεμα : η φτηνή νοστιμιά. Οι ημερήσιες ανάγκες για αλάτι είναι 1,5 γραμμάρια ενώ η μέση ημερήσια πρόσληψη είναι 10 με 15 γραμμάρια. Υπέρμετρη κατανάλωση άλατος προκαλεί παθολογικά αυξημένη αρτηριακή πίεση σε αρκετούς ανθρώπους ή επιδεινώνει προϋπάρχουσα υπέρταση.
Επιδημιολογικές παρατηρήσεις και κλινικές δοκιμές έχουν αποδείξει επανειλημμένα τη σχέση μεταξύ κατανάλωσης άλατος και υπέρτασης. Ελάττωση της πρόσληψης άλατος κατά 100 mmol ημερησίως συνδυάσθηκε με μείωση της συστολικής AΠ κατά 5-10 mm Hg, σε επιδημιολογική παρέμβαση 10000 ατόμων. H ίδια ημερήσια μείωση χρήσης άλατος ελάττωσε κατά 9 mmHg τη συστολική AΠ και πρόλαβε την αύξηση της σε ηλικίες από 25 έως 55 έτη. Σε βραχυπρόθεσμες κλινικές μελέτες, η ήπια μείωση της κατανάλωσης άλατος σε υπερτασικούς ασθενείς μείωσε την AΠ κατά 5/3 mmHg, ενώ σε μελέτες διάρκειας άνω των 5 εβδομάδων σε νορμοτασικά άτομα η μείωση της AΠ ήταν 7/5 mmHg.
Εξάλλου, έχει δειχθεί ότι η κατανάλωση άλατος συσχετίζεται με την εμφάνιση και βαρύτητα βλαβών στα όργανα-στόχους της υπερτασικής νόσου, όπως η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας κι η μικρολευκωματινουρία. Η σχέση αυτή είναι ανεξάρτητη της πίεσης, ενώ ενισχύεται από το υπερτασικό φορτίο. Αντίστροφα, ο περιορισμός του διαιτητικού άλατος επιτυγχάνει υποστροφή των βλαβών αυτών, επιπρόσθετα της μείωσης της ΑΠ που προκαλεί.
Όλοι οι υπερτασικοί όμως δεν απαντούν με τον ίδιο τρόπο στον περιορισμό του διαιτητικού άλατος, κι έτσι έχει προταθεί η διάκριση των ασθενών αυτών σε αλατοευαίσθητους και αλατοανθεκτικούς. Έτσι, το αλάτι προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης, σε μερικούς ανθρώπους περισσότερο και σε άλλους λιγότερο. Γενικά, οι υπερτασικοί, οι πρεσβύτεροι, οι νέγροι κι οι γυναίκες είναι σχετικά περισσότερο αλατοευαίσθητοι. H μείωση της κατανάλωσης άλατος θα επιτύχει σε πολλούς ασθενείς την ομαλοποίηση της πίεσης, ενώ στους υπόλοιπους θα μειωθεί το ποσό των φαρμάκων που απαιτούνται για τη ρύθμιση της πίεσης τους.
Συνήθως συνιστάται μείωση της χρήσης του διαιτητικού άλατος κάτω των 5 gr χλωριούχου νατρίου ή 2 gr νατρίου ημερησίως. O πιο αυστηρός περιορισμός πολλές φορές μειώνει τη συνεργασία των ασθενών, ιδίως σε αλατοανθεκτικά άτομα. Γενικά, θα πρέπει να συνιστάται η χρήση μίγματος NaCl με KCl που ήδη κυκλοφορεί στο ελεύθερο εμπόριο ενώ θα πρέπει να αποφεύγεται η αλατιέρα, τόσο στο μαγείρεμα όσο και στο τραπέζι. H εναλλακτική χρήση καρυκευμάτων, λεμονιού κι άλλων φυτικών παραγώγων βοηθά στον περιορισμό του άλατος. H χρήση φυσικών τροφών με μικρή περιεκτικότητα νατρίου κι υψηλότερη καλίου θα πρέπει να προτιμάται, σε αντιδιαστολή με τα έτοιμα ή συντηρημένα τρόφιμα πού είναι πλούσια σε αλάτι.
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι όσο πιο νωρίς ένα άτομο συνηθίσει στην κατανάλωση του άλατος, τόσο πιο ευαίσθητο γίνεται το άτομο αυτό στην ανάπτυξη υπέρτασης. Για αυτό είναι σημαντικό τα παιδιά να μην συνηθίζουν τα αλμυρά φαγητά. Η επιθυμία για αλμυρά είναι επίκτητη και δεν έχει καμία σχέση με τις ανάγκες του οργανισμού μας σε αλάτι.
Το τσάι και ο καφές βλάπτουν;
Το τσάι και ο καφές είναι ροφήματα πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες που δρουν ευεργετικά στο μεταβολισμό της χοληστερόλης. Όσον αφορά όμως την αρτηριακή πίεση και τα δύο ροφήματα έχουν σημαντική περιεκτικότητα σε καφεΐνη που προκαλεί αγγειοσύσπαση και αύξησή της. Ιδίως η κατανάλωση νες καφέ δεν συνιστάται καθώς περιέχει σε μεγαλύτερη συγκέντρωση καφεΐνη. Οι πρόσφατες μελέτες συνιστούν μέτρια κατανάλωση καφέ – ένα με δύο φλιτζάνια περιεκτικότητας σε καφεΐνη 27,5% – καθώς δεν φαίνεται να επηρεάζουν τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης και έχουν ευεργετική επίδραση στην καρδιοαγγειακή λειτουργία μέσω των αντιοξειδωτικών ουσιών που περιέχουν. Ο ελληνικός ή ο καφές φίλτρου προτιμάται, ενώ ο στιγμιαίος καλό είναι να αποφεύγεται.
Ο μύθος της πορτοκαλάδας
Υπάρχει ο μύθος ότι η πορτοκαλάδα αυξάνει την πίεση. Στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, καθώς τα πορτοκάλια είναι πλούσια σε κάλιο. Το κάλιο όπως και το νάτριο έχουν πολύ σημαντικό ρόλο στην μεταβίβαση του νευρικού σήματος και στη γένεση του ερεθίσματος που προκαλεί την συστολή της καρδιάς. Σε αντίθεση με το αλάτι που το προσλαμβάνουμε σε μεγάλη ποσότητα με την τροφή μας, το κάλιο δεν το λαμβάνουμε συνήθως σε μεγάλη ποσότητα. Το κάλιο βοηθά τον οργανισμό μας να αποβάλλει την περίσσεια νατρίου. Έτσι το κάλιο στη δίαιτα μας βοηθά να διατηρούμε χαμηλή αρτηριακή πίεση ή να μειωθούν ήδη αυξημένα επίπεδα. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι τα πορτοκάλια, οι μπανάνες, καθώς και όλα τα φρέσκα φρούτα, τα αβοκάντος, τα ωμά λαχανικά, τα σπόρια, τα αμύγδαλα και τα καρύδια (ανάλατα).
Σκόρδο και κρεμμύδι
Δεν έχει διαπιστωθεί σε ελεγχόμενες μελέτες επίδραση στην πίεση αυξημένης κατανάλωσης σκόρδου ή κρεμμυδιού ή σκευασμάτων τους. Επομένως, αν και δεν απαγορεύονται, δεν συνιστώνται.
2. Κάπνισμα
Το κάπνισμα είναι αποδεδειγμένα ο μεγαλύτερος εχθρός για την υγεία. Ο κίνδυνος μάλιστα αυξάνεται με τον αριθμό των τσιγάρων και τα έτη καπνίσματος. Ακόμα και το παθητικό κάπνισμα, η εισπνοή δηλαδή του καπνού του περιβάλλοντος, αυξάνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο σε μη καπνιστές. Φαίνεται ότι ένας από τους άμεσους μηχανισμούς του καπνίσματος είναι η αύξηση της σκληρίας των αγγείων που οδηγεί σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αλλά και η δημιουργία θρόμβου που μπορεί να αποφράσσει τον αυλό αγγείων και να οδηγήσει σε σοβαρή ισχαιμία της περιοχής του σώματος που αιματωνόταν από το συγκεκριμένο αγγείο. Στον υπερτασικό ασθενή, το κάπνισμα δεν αθροίζει κίνδυνο μόνο άμεσα, αλλά και ενισχύει τις βλάβες της υπέρτασης.
Δυστυχώς, η συνήθεια του καπνίσματος είναι ακόμα πολύ διαδεδομένη στη χώρα μας. Σε 12000 υπερτασικά άτομα που μελετήθηκαν στο Κέντρο Υπέρτασης της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής, συστηματικοί καπνιστές ήταν το 38% των ανδρών και το 26% των γυναικών.
Σήμερα υπάρχουν αποδείξεις ότι το κάπνισμα ελαφρών τσιγάρων ή τσιγάρων με βιολογικό φίλτρο δεν είναι λιγότερο επιβλαβή. Έτσι, η μείωση του αριθμού των τσιγάρων ή η χρήση καπνών με λιγότερη νικοτίνη δε είναι λύση. Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι το κάπνισμα, η υπερλιπιδαιμία, η παχυσαρκία και η υπέρταση κι ιδίως η συνύπαρξή τους, αποτελούν θεμελιώδεις και τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου για καρδιοαγγειακά επεισόδια, οπότε αρκεί η δική μας θέληση για να αναστρέψουμε την κακή πορεία της υγείας μας.
3. Υπερλιπιδαιμία
Τη λέξη χοληστερόλη την έχουμε συνδυάσει με έναν εχθρό για την υγεία μας. Η χοληστερόλη είναι ένα μαλακό, εύπλαστο λίπος. Το συναντάμε στις ζωικές τροφές που καταναλώνουμε αλλά παράγεται και από τον οργανισμό μας. Η περίσσεια χοληστερόλης εναποτίθεται στο αρτηριακό τοίχωμα, και έτσι οι αυξημένες τιμές ολικής χοληστερόλης αποτελούν ένα από τους σημαντικότερους παράγοντες για την εμφάνιση θανατηφόρων ή μη καρδιοαγγειακών επεισοδίων. Αντίθετα μια μορφή λιποπρωτείνης που υπάρχει στο αίμα μας η HDL λιποπρωτείνη δρα ευεργετικά για τον οργανισμό μας. Αυτό γιατί αποτελεί έναν από τους μηχανισμούς του οργανισμού μας για να αντιμετωπίσει την περίσσεια της χοληστερόλης απομακρύνοντας την από την κυκλοφορία του αίματος.
Η Μεσογειακή διατροφή, που δυστυχώς στην παραδοσιακή της μορφή έχει εγκαταλειφθεί σε μεγάλο βαθμό από τους σύγχρονους Έλληνες, φαίνεται από μελέτες της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής ότι μπορεί να προλάβει 14 από τα 100 στεφανιαία επεισόδια που οφείλονται σε αυξημένες τιμές χοληστερίνης, γεγονός που αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην έντονη αντιοξειδωτική δράση των διατροφικών στοιχείων που περιέχει, αλλά και στον περιορισμό των προσλαμβανόμενων θερμίδων που οδηγεί σε καλύτερη ρύθμιση του σωματικού βάρους.
Ποια είναι τα συνιστώμενα επίπεδα λιπιδίων αίματος;
Όσον αφορά την ολική χοληστερόλη οι επιθυμητές τιμές αίματος είναι κάτω από 200 mg/dl, ενώ μέτρια αύξηση θεωρείται ως την τιμή 239 mg/dl. Τα τριγλυκερίδια να βρίσκονται κάτω από 200 mg/dl, η LDL- χοληστερόλη κάτω από 130 mg/dl και η HDL πάνω από 40 mg/dl. Ιδιαίτερα όμως για τα άτομα που έχουν σακχαρώδη διαβήτη, έχουν ήδη περάσει κάποιο καρδιακό επεισόδιο (διαγνωσμένη στεφανιαία νόσο) ή έχουν σημαντική αθηροσκληρυντική νόσο στις καρωτίδες, στην αορτή ή σε περιφερικά αγγεία (λαγόνιες, μηριαίες αρτηρίες) πρέπει να έχουν αυστηρά χαμηλά επίπεδα LDL- χοληστερόλης κάτω από 100mg/dl, ενώ η χορήγηση των στατινών έχει ιδιαίτερη αξία καθώς τα φάρμακα αυτά όχι μόνο με ασφάλεια μειώνουν τις τιμές χοληστερόλης αλλά έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση μειώνοντας την πιθανότητα εκδήλωσης νέου στεφανιαίου επεισοδίου μέσω σταθεροποίησης της ευάλωτης αθηρωματικής πλάκας, μειώνοντας την φλεγμονή της και αποτρέποντας τη ρήξη της με όλες τις επιβλαβείς συνέπειες που αυτό επιφέρει (οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ασταθής στηθάγχη, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο).
Τι συμβαίνει όμως στον Ελληνικό χώρο;
Από μελέτη της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής σε δείγμα 2800 ατόμων του γενικού πληθυσμού του λεκανοπεδίου Αττικής φαίνεται το 31% των ανδρών και το 26% των γυναικών να εμφανίζουν αυξημένες τιμές ολικής χοληστερόλης (μεγαλύτερης από 220 mg/dl) . Οι μέσες τιμές της ολικής χοληστερόλης είναι στα 200 mg/dl και της ευεργετικής HDL-χοληστερόλης στα 44 mg/dl, δηλαδή κοντά στα ανώτερα και κατώτερα προτεινόμενα όρια αντίστοιχα. Στους υπερτασικούς ασθενείς όμως η επιβάρυνση είναι ακόμα μεγαλύτερη. Έτσι, σε 12000 διαδοχικά υπερτασικά άτομα που εξετάσθηκαν στο Κέντρο Υπέρτασης της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής διαπιστώθηκαν τιμές χοληστερόλης >220 mg/dl σε 47% των ανδρών και 60% των γυναικών, με μέση τιμή τα 222 και 235 mg/dl.
Ιδιαίτερα πιο ανησυχητικό όμως είναι ότι γεγονός ότι μόλις 1 στους 3 Έλληνες φαίνεται να γνωρίζει τα φυσιολογικά όρια για την χοληστερίνη του, ενώ το 43% των Ελλήνων δεν ελέγχει ποτέ το επίπεδο λιπιδίων τους. Όσον αφορά τα άτομα με γνωστή ήδη υπερχοληστερολαιμία, μόνο ο 1 στους 2 ακολουθεί την προτεινόμενη από τον γιατρό του φαρμακευτική αγωγή.
Η φυσική μας κατάσταση μαζί με τη διατροφή μας παίζει σημαντικό ρόλο στη φυσική και πνευματική μας κατάσταση και καθορίζει την κατάσταση της υγείας μας. Η αερόβιος φυσική δραστηριότητα (περπάτημα, ποδήλατο, κολύμβηση, ομαδικά αθλήματα) οδηγεί σε σημαντική μείωση των επιπέδων χοληστερίνης, τριγλυκεριδίων και σημαντική αύξηση της HDL χοληστερόλης.
4. Σωματική άσκηση
Η μέτριας έντασης φυσική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης υπέρτασης, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκίας, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, στεφανιαίας νόσου, ενώ βελτιώνει την λειτουργία του ενδοθηλίου. Σαν θεραπευτική οντότητα, η άσκηση μειώνει την αρτηριακή πίεση στους υπερτασικούς, βελτιώνει τον μεταβολισμό των υδατανθράκων στους διαβητικούς και των λιπιδίων στους δυσλιπιδαιμικούς ασθενείς. Επίσης μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης δεύτερου επεισοδίου στεφανιαίας νόσου και ελαττώνει την θνητότητα στην καρδιακή ανεπάρκεια. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας έχει αναγνωριστεί σαν επιβλαβής για την υγεία όλων των ανθρώπων. Η φυσική δραστηριότητα είναι ένα σημαντικό θέμα για την δημόσιο υγεία εξίσου σημαντικό με τη σωστή διατροφή, τη χρήση ζώνης ασφαλείας και την αποφυγή του καπνίσματος. Το κύριο μήνυμα είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν να βελτιώσουν την υγεία και την ποιότητα ζωής τους αν συμπεριλάβουν μέτριου βαθμού φυσική άσκηση στην καθημερινή ζωή τους.
Η άσκηση θα πρέπει να είναι αερόβιος ή ισοτονική (περπάτημα, ποδήλατο, κολύμβηση). Η ισομετρική άσκηση αντίθετα, όπως η άρση βαρών και η ενόργανη γυμναστική, όχι μόνο δεν έχουν δείξει ευεργετικές επιδράσεις, αλλά συνδυάζονται με αυξημένη επίπτωση υπέρτασης. Η διάρκεια της άσκησης θα ήταν προτιμότερο να είναι 30 με 60 λεπτά τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα με μέτρια ένταση. Η καρδιακή συχνότητα κατά την άσκηση θα πρέπει να είναι το 50-80% της προβλεπόμενης για την ηλικία του ατόμου, η οποία υπολογίζεται από τον τύπο 220-ηλικία. Έτσι ένα άτομο 50 ετών πρέπει να ασκείται σε καρδιακή συχνότητα περίπου 80-110 σφύξεις /λεπτό. Η πιο ασφαλής και φτηνή άσκηση είναι το βάδισμα σε ρυθμό ένα χιλιόμετρο σε 7-10 λεπτά.
5. Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία που ορίζεται ως αύξηση του σωματικού βάρους πάνω από 30 χιλιόγραμμα ανά τετραγωνικό μέτρο επιφανείας σώματος σχετίζεται με τον καρδιοαγγειακό κίνδυνο αλλά και με την παρουσία υπέρτασης. Φαίνεται επίσης ότι η περίσσεια παρουσία λίπους στην κοιλιακή χώρα, η οποία είναι χαρακτηριστικό των ανδρών (ανδρογενής ή κεντρικού τύπου), σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιοαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας από την περιφερειακή κατανομή λίπους. Η ανδρικού τύπου παχυσαρκία είναι επίσης ένας ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας για την ανάπτυξη διαβήτη, υπέρτασης, δυσλιπιδαιμίας και στεφανιαίας νόσου. Για τέτοια άτομα, αν η άμεση μέτρηση λίπους σώματος δεν είναι εφικτή, είναι πρακτική η μέτρηση της περιφέρειας μέσης. Όταν η περιφέρεια μέσης είναι >102 cm για τους άνδρες και >88 cm για τις γυναίκες σχετίζεται με αυξημένο καρδιοαγγειακό κίνδυνο. Επιπλέον, ο επιπολασμός της υπέρτασης αυξάνει με την αύξηση της ηλικίας και του βάρους. Αντίστροφα, μια μείωση του σωματικού βάρους σχετίζεται με μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Στη χώρα μας η παχυσαρκία έχει πάρει πια διαστάσεις επιδημίας. Έτσι, στο Κέντρο Υπέρτασης της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής, σε >12000 διαδοχικούς υπερτασικούς διαπιστώθηκε κεντρικού τύπου παχυσαρκία σε 54% των ανδρών και 62% των γυναικών. Σε μια σειρά διεθνών μελετών φάνηκε ότι η μείωση του σωματικού βάρους είναι η πιο επιτυχημένη μη φαρμακολογική επέμβαση μείωσης της αρτηριακής πίεσης. Μια μείωση του σωματικού βάρους ακόμα και 4-5 kg οδηγεί σε σημαντική μείωση της αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον όταν η μείωση του σωματικού βάρους προστίθεται στην αντιυπερτασική θεραπεία τότε επιτυγχάνεται σημαντικά καλύτερη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Είμαι παχύσαρκος και υπερτασικός. Μπορώ να γυμναστώ;
.
Η άσκηση μπορεί να έχει διπλό όφελος στον παχύσαρκο ασθενή. Στην περίπτωση παχύσαρκου ατόμου το πρόγραμμα άσκησης πρέπει να περιλαμβάνει γοργή βάδιση, στατικό ποδήλατο, κολύμβηση και αποφυγή οποιασδήποτε άρσης βάρους. Η ένταση άσκησης πρέπει να είναι αρχικά χαμηλή με προοδευτική αύξηση σε μέτρια. Ιδιαίτερα άτομα αγύμναστα, ηλικίας άνω των 50 ετών πρέπει να ξεκινούν άσκηση σε χαμηλή ένταση δηλαδή να αυξάνουν την καρδιακή τους συχνότητα όχι παραπάνω των 95 με 100 σφύξεις το λεπτό. Η διάρκεια της άσκησης μπορεί να είναι 10 λεπτά ή δύο 5 λεπτά τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα, με στόχο να αυξηθεί σε 40-60 λεπτά, πέντε ημέρες την εβδομάδα. Ένα πρόγραμμα άσκησης πρέπει να αποσκοπεί στην κατανάλωση 300-500 θερμίδων την ημέρα ή 1000-2000 θερμίδων την εβδομάδα. Ένα τέτοιο πρόγραμμα σε συνδυασμό με κατάλληλη δίαιτα μπορεί να μειώσει το σωματικό βάρος, καθώς και την πιθανότητα ανάπτυξης διαβήτη.
Βέβαια, πριν την έναρξη οποιουδήποτε προγράμματος άσκησης πρέπει να ενημερώσουμε τον γιατρό μας
.
Δεν έχω χρόνο να γυμναστώ; Πώς απλά μπορώ να χάσω βάρος;
Μπορούμε με απλό τρόπο να χάσουμε μισό κιλό την εβδομάδα δηλαδή να καταναλώνουμε 3500 θερμίδες λιγότερες. Για παράδειγμα αν :
Αντικαταστήσουμε ένα κομμάτι σοκολάτας ή γλυκού με ένα μήλο
Προτιμήσουμε να φάμε ένα κομμάτι ψητό κοτόπουλο αντί για τηγανητό ή πανέ
Περπατήσουμε ένα 15λεπτο μετά το φαγητό ή το δείπνο αντί να καθόμαστε νωχελικά στο τραπέζι
Αντικαταστήσουμε την κόκα-κόλα ή άλλα αναψυκτικά με νερό ή φυσικό χυμό
Θα κατορθώσουμε να μειώσουμε τις θερμίδες που αθροίζουμε κάθε ημέρα κατά 500 περίπου.
6. Άγχος
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το οξύ στρες προκαλεί μια παροδική αύξηση των τιμών της αρτηριακής πίεσης. Φαίνεται όμως ότι η μετάβαση των σύγχρονων ανθρώπων από τον παραδοσιακό τρόπο ζωής στις μικρές κοινωνίες των χωρών-κωμοπόλεων στις μεγάλες πόλεις οδήγησε σε αύξηση των επιπέδων αρτηριακής πίεσης και του πληθυσμού των υπερτασικών. Δεν είναι όμως ακόμα ξεκάθαρο αν αυτό οφείλεται αποκλειστικά στους αγχώδους ρυθμούς ζωής ή συμμετέχουν και οι διατροφικές αλλαγές με την καθιστική ζωή. Σίγουρα όμως όλοι συμφωνούν ότι σε σημαντικό ποσοστό το χρόνιο στρες συμβάλει στην εμφάνιση υπέρτασης. Η χρήση όμως ηρεμιστικών φαρμάκων δεν μειώνει την πίεση, παρά μόνο περιστασιακά.
Τι είναι η υπερτασική κρίση;
Παρ όλο που λιγότερο από 1% των υπερτασικών θα εμφανίσουν υπερτασική κρίση, θα πρέπει να την γνωρίζουμε καθώς είναι μια κατάσταση που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Η υπερτασική κρίση οφείλεται σε μια απότομη αύξηση της αρτηριακής πίεσης που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στον εγκέφαλο, την καρδιά, τα αγγεία, το νευρικό σύστημα και τα νεφρά. Εάν παραμείνει ανεξέλεγκτη μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλική αιμορραγία, κώμα και θάνατο. Υπάρχουν δύο τύποι αυτής της κατάστασης:
Επείγουσες (Emergencies) : Περίπου το ένα τέταρτο των υπερτασικών κρίσεων παρουσιάζεται με διαστολική πίεση 120 mmHg ή μεγαλύτερη και με συμπτώματα όπως στηθαγχικός πόνος, δύσπνοια, σπασμοί, πόνος στην πλάτη, πονοκέφαλος με σύγχυση ή θόλωση της όρασης, ναυτία, εμετός και μειωμένη εγρήγορση. Οι ασθενείς θα πρέπει να αναζητήσουν άμεση ιατρική βοήθεια.
Έκτακτες (Urgencies) : Αποτελεί την πλειοψηφία των επεισοδίων υπερτασικής κρίσης. Παρ όλο που η διαστολική πίεση ανέρχεται έως και 120 mmHg, δεν υπάρχουν σοβαρά συμπτώματα που να υποδηλώνουν οργανική βλάβη. Τα πιο συχνά συμπτώματα αυτής της μορφής είναι πονοκέφαλος και ρινορραγία. Η ιατρική βοήθεια θα πρέπει να αναζητηθεί μέσα στις επόμενες ώρες, χωρίς όμως να είναι επείγουσα κατάσταση.
Η υπερτασική κρίση είναι υπεύθυνη αιτία για το 3% των επειγόντων ιατρικών περιστατικών. Συνήθως οφείλεται σε μη κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή ή σε ατελή, περιστασιακή ή και μη λήψη της χρόνιας φαρμακευτικής θεραπείας. Η ρινορραγία είναι μια θορυβώδης κατάσταση, στην οποία όμως η αύξηση της πίεσης είναι το αποτέλεσμα συνήθως κι όχι το αίτιο. Σπανιότερα, η υπερτασική κρίση συνοδεύεται από καρδιακό επεισόδιο, καρδιακή ή νεφρική ανεπάρκεια, διαχωρισμό αορτής, εγκεφαλικό τραυματισμό, αλληλεπίδρασης λήψης φαρμάκων με τροφές, πόνο, ανησυχία, τέτανο, εγκυμοσύνη, κρανιακό όγκο, χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Θα πρέπει να πάρω φάρμακα, αν έχω αυξημένη πίεση;
Οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται ότι αν έχουν αυξημένη πίεση θα πρέπει να λάβουν φάρμακα. Αυτό όμως δεν είναι πάντοτε απαραίτητο. Εάν η πίεση είναι μέτρια ανεβασμένη, μπορεί κανείς να την ρυθμίσει με απώλεια βάρους, σωματική άσκηση, διακοπή του καπνού, μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ και αποφυγή αλμυρών τροφών. Επίσης αν ανήκετε στην περίπτωση των ανθρώπων εκείνων που η υπέρταση οφείλεται σε δευτεροπαθές αίτιο, όπως στένωση νεφρικής αρτηρίας μπορεί να θεραπευτεί κανείς πλήρως με μια παρεμβατική μέθοδο όπως αγγειοπλαστική.
Στην περίπτωση όμως της ιδιοπαθούς υπέρτασης που δεν ρυθμίζεται με μη φαρμακευτικά μέσα, η προσθήκη φαρμάκων είναι υποχρεωτική.
Αντιυπερτασικά φάρμακα
Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε πως λειτουργούν τα φάρμακα θα πρέπει να κατανοήσουμε λίγα πράγματα για τον τρόπο που ρυθμίζεται η αρτηριακή πίεση. Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την κυκλοφορία αίματος με μια μάνικα νερού. Η πίεση του νερού μπορεί να αυξηθεί με δύο τρόπους είτε ανοίγοντας πιο πολύ την παροχή νερού είτε εμποδίζοντας με το δάκτυλο μας την έξοδο του νερού από το στόμιο της μάνικας, προκαλώντας έτσι αντίσταση στη ροή. Με ακριβώς τον ίδιο τρόπο, η αρτηριακή πίεση εξαρτάται από δύο παράγοντες: από το ποσό αίματος που φεύγει από την καρδιά (καρδιακή παροχή) και από την αντίσταση στη ροή (περιφερικές αντιστάσεις). Το τελευταίο εξαρτάται από τις μικρές αρτηρίες που έχουν μυϊκές ίνες στο τοίχωμα τους που μπορεί να διαταθούν ή να συσταλθούν. Αυτό σημαίνει ότι όταν αυξάνεται η αρτηριακή μας πίεση αυτό συμβαίνει είτε μέσω αύξησης της καρδιακής παροχής, ή μέσω σύσπασης των αρτηριολίων ή μέσω συνδυασμού και των δύο. Όταν γυμναζόμαστε, η αρτηριακή μας πίεση αυξάνεται λόγω αύξησης της καρδιακής παροχής καθώς οι μύες μας έχουν ανάγκη από περισσότερο αίμα. Εάν τοποθετήσουμε τα χέρια μας μέσα σε πάγο η πίεση επίσης θα αυξηθεί, αλλά αυτή τη φορά θα οφείλεται σε σύσπαση των αρτηριολίων.
Ο εγκέφαλος έχει σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση της κυκλοφορίας μέσω δύο συστημάτων νεύρων που έχουν αντίθετη δράση. Το ένα σύστημα είναι το συμπαθητικό νευρικό συστήματος, το οποίο κάνει την καρδιά να χτυπά πιο γρήγορα, ενώ το άλλο το παρασυμπαθητικό επιβραδύνει την καρδιά. Αυτές οι δύο δράσεις εναρμονίζονται ρυθμίζοντας με τον καλύτερο τρόπο την καρδιακή λειτουργία.΄Έτσι όταν ξεκινάμε μια άσκηση η καρδιά λειτουργεί υπό την συνδυασμένη επίδραση των δύο συστημάτων, της αυξημένης δράσης του συμπαθητικού και της μειωμένης δράσης του παρασυμπαθητικού. Το συμπαθητικό σύστημα ελέγχει επίσης τον τόνο των αιμοφόρων αγγείων και είναι το σύστημα που ανταποκρίνεται σε καταστάσεις στρες με αύξηση της καρδιακής συχνότητας, της αρτηριακής πίεσης, της εφίδρωσης και εμφάνισης αισθήματος αγωνίας. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα στέλνει μήνυμα στα μυϊκά κύτταρα της καρδιάς και στις αρτηρίες μέσω της απελευθέρωσης μιας ουσίας της νοραδρεναλίνης η οποία δρα σε ειδικούς υποδοχείς κυττάρων, τους αδρενεργικούς υποδοχείς οι οποίοι διακρίνονται σε τύπου α και β. Οι α-υποδοχείς βρίσκονται στα μυϊκά κύτταρα των αρτηριολίων και όταν διεγείρονται προκαλούν την σύσπαση τους. Οι β-υποδοχείς βρίσκονται σε πολλές θέσεις με πιο σημαντική αυτή της καρδιάς και των νεφρών. Όταν διεγείρονται προκαλούν επιτάχυνση του ρυθμού της καρδιάς και απελευθέρωση ρενίνης από τους νεφρούς μια ουσία η οποία έχει σημαντικό ρόλο στην αρτηριακή πίεση. Υπάρχουν δύο τύποι φαρμάκων κατά της υπέρτασης που δρουν σε αυτούς τους υποδοχείς, οι α- και οι β-αποκλειστές, εμποδίζοντας την δράση της νοραδρεναλίνης.
Η σύσπαση των αρτηριολίων επίσης εξαρτάται από το ποσό του ασβεστίου που υπάρχει μέσα στα κύτταρα τους. Μια άλλη κατηγορία φαρμάκων κατά της υπέρτασης εμποδίζει την διακίνηση ασβεστίου και καλούνται ανταγωνιστές ασβεστίου. Ένας άλλος σημαντικός μηχανισμός ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης είναι ο άξονας ρενίνης-αγγειοτασίνης. Η ουσία αγγειοτασίνη προκαλεί επίσης αγγειοσύσπαση των αρτηριολίων αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση και προάγει την δημιουργία της ορμόνης αλδοστερόνης που προκαλεί αυξημένη κατακράτηση άλατος, οδηγώντας σε περαιτέρω αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Τα νεότερα φάρμακα δρουν σε αυτό τον άξονα είτε μπλοκάροντας τον σχηματισμό αγγειοτασίνης είτε εμποδίζοντας την δράση της.
Έχουν παρενέργειες τα φάρμακα; Τι πρέπει να προσέχω;
Ευτυχώς οι σοβαρές ανεπιθύμητες δράσεις κι οι παρενέργειες από τα αντιυπερτασικά χάπια είναι σήμερα πια σπάνιες. Συχνά ο ασθενής που ξεκινά ένα νέο φάρμακο παρατηρεί συμπτώματα που τα αποδίδει στο χάπι, ενώ συνήθως είναι άσχετα με αυτό. Είναι όμως σημαντικό να συζητά κανείς με τον ιατρό του οποιοδήποτε ενόχληση παρατηρήσει κατά την διάρκεια της θεραπείας. Πιο συχνό είναι η πίεση να πέσει πιο χαμηλά από ότι έχετε συνηθίσει οπότε παρουσιάζεται ζάλη, ίλιγγος ακόμα και λιποθυμία, ιδίως αν σηκωθείτε απότομα από το κρεβάτι ή από την καρέκλα. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να χρειαστεί μείωση δόσης ή αλλαγή αγωγής. Το δερματικό εξάνθημα μπορεί να παρουσιαστεί σε ασθενείς αλλεργικούς σε κάποιο συστατικό του φαρμάκου. Οι β-αναστολείς είναι πολύ καλά φάρμακα αλλά μπορεί να προκαλέσουν αίσθημα κόπωσης, κρύα χέρια και πόδια, ιδίως σε νέα άτομα, ενώ δεν είναι κατάλληλα φάρμακα για ασθενείς που πάσχουν από σοβαρά αναπνευστικά νοσήματα. Τα διουρητικά είναι επίσης καλά φάρμακα, αλλά μπορεί να αυξήσουν την χοληστερόλη, το σάκχαρο και το ουρικό οξύ, ενώ προκαλούν αυξημένη αποβολή καλίου στα ούρα. Σπανιότερα, ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν σεξουαλική δυσλειτουργία που συνήθως είναι αναστρέψιμη.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών που λαμβάνει αντιυπερτασική αγωγή και ρυθμίζει σωστά την πίεση τους νιώθει πολύ καλά και το μόνο που χρειάζεται κανείς να προσέχει είναι να λαμβάνει σωστά τις δόσεις. Τα περισσότερα νέα φάρμακα έχουν καλή αντιυπερτασική κάλυψη όλο το 24ωρο, γι αυτό χορηγούνται μια φορά την ημέρα, την ίδια ώρα, συνήθως το πρωί.
Υπέρταση: Ο σιωπηρός δολοφόνος
Υπάρχουν σχεδόν 3 εκατομμύρια Έλληνες που πάσχουν από υψηλή αρτηριακή πίεση. Το πιο όμως ανησυχητικό είναι ότι οι μισοί από αυτούς δεν το γνωρίζουν καν, καθώς δεν νιώθουν συμπτώματα. Ακόμα χειρότερα, μερικά άτομα έχουν σταματήσει την φαρμακευτική αγωγή γιατί φοβούνται για παρενέργειες από το φάρμακο.
Κι όμως η υπέρταση δεν είναι κάτι που πρέπει κανείς να μην δίνει σημασία. Η υψηλή πίεση σκοτώνει. Αργά, σιωπηρά, αλλά….σκοτώνει..
1. Ο κίνδυνος για στεφανιαία νόσο αυξάνει καθώς αυξάνει η συστολική και η διαστολική πίεση. Για παράδειγμα αν η συστολική πίεση αυξηθεί από 120 σε 140-159 μονάδες, ο κίνδυνος να εμφανίσουμε στεφανιαία νόσο αυξάνεται κατά 2,5 φορές ακόμα και αν η διαστολική πίεση παραμείνει φυσιολογική. Παρόμοια αν η συστολική πίεση είναι φυσιολογική αλλά η διαστολική είναι 100 mm Hg ή υψηλότερη, ο κίνδυνος πάλι αυξάνεται κατά 2,6 φορές.
2. Εάν αυξηθεί η συστολική και η διαστολική πίεση τότε το άτομο έχει 4,5 φορές περισσότερο κίνδυνο για καρδιακά προβλήματα από ένα άτομο με φυσιολογικές τιμές των δύο πιέσεων Αυτό πιο παραστατικά σημαίνει ότι σε 100 άτομα με επίπεδα αρτηριακής πίεσης μικρότερα των 120/80 που μπορεί πεθάνουν από στεφανιαία νόσο, αντιστοιχούν 460 θάνατοι ατόμων με πίεση μεγαλύτερη των 160/100
Ακόμα και στην περίπτωση του εγκεφαλικού επεισοδίου οι βλάβες που το προκαλούν είναι χρόνιες και συνήθως δεν δίνουν συμπτώματα. Η υψηλή πίεση που παραμένει αθεράπευτη προκαλεί βλάβες μη αναστρέψιμες στα νεφρά που μπορούν να οδηγήσουν στην ανάγκη αιμοκάθαρσης για την διατήρηση της ζωής.
Η υπέρταση σπάνια μπορεί να θεραπευτεί. Μπορεί, όμως να ρυθμιστεί με αλλαγές στον τρόπο ζωής και με φάρμακα. Τουλάχιστον μπορούμε όλοι να :
1. χάσουμε βάρος ή να διατηρηθούμε σε φυσιολογικά όρια
2. μα μειώσουμε σε μέτρια την κατανάλωση αλκοόλ
3. να μειώσουμε σημαντικά την κατανάλωση άλατος
4. να περιορίσουμε το άγχος, διατηρώντας αισιόδοξη στάση ζωής
5. να ασκούμεθα ή έστω να περπατάμε τακτικά
Ας μη ξεχνάμε, ότι ο ρυθμισμένος υπερτασικός ασθενής είναι φυσιολογικό άτομο !
.
