Το μαρούλι θεωρείται μία πολύ απλή καλλιέργεια, ακόμη και για αρχάριους καλλιεργητές. Αγαπημένο
λαχανικό και πολύ δημοφιλές στην κουζίνα, το μαρούλι μπορούμε εύκολα να το καλλιεργήσουμε για να το χρησιμοποιούμε φρέσκο ως πρώτη ύλη στις σαλάτες μας. Ας δούμε τα σημαντικότερα μυστικά για το πώς φυτεύουμε και τι φροντίδα χρειάζονται τα μαρούλια για να ευδοκιμήσουν.
• Ποιες είναι οι πιο γνωστές ποικιλίες μαρουλιού;
Η ποικιλία μαρουλιού ρομάνα είναι η πιο διαδεδομένη ποικιλία μαρουλιού στην Ελλάδα και χαρακτηρίζεται από όρθια ανάπτυξη ύψους 20-25 εκατοστών, με σκουροπράσινα επιμήκη φύλλα. Άλλη γνωστή ποικιλία μαρουλιού είναι η σαλάτα (loose leaf) ή γαλλικό μαρούλι που δεν σχηματίζει κλειστή κεφαλή, διαθέτει χαλαρά τρυφερά φύλλα και ωριμάζει γρήγορα μέσα σε 55-60 μέρες. Επίσης γνωστά είναι τα λεία κεφαλωτά μαρούλια ή βουτύρου (butter-head) με λεία τρυφερά φύλλα και κλειστό κεφάλι και μακρά περίοδο ωρίμανσης 3 μηνών. Ακόμη είναι τα κατσαρά κεφαλωτά (iceberg) που διαθέτουν κατσαρά και τραγανά φύλλα και στρογγυλό κεφάλι και είναι πολύ δημοφιλή στη Βόρεια Αμερική. Τέλος, έχουμε και το κινέζικο μαρούλι, που μοιάζει κάπως με το σπαράγγι καθώς συγκομίζεται για τα στελέχη του βλαστού και όχι για το φύλλωμα του.
• Σε τι εδαφοκλιματικές συνθήκες ευδοκιμεί η καλλιέργεια του μαρουλιού;
Το μαρούλι, ως φυτό ψυχρής εποχής, καλλιεργείται σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες ανάπτυξης 14-19°C και σε ηλιόλουστες θέσεις φύτευσης αν και αναπτύσσεται ικανοποιητικά και σε ημισκιερές θέσεις. Σε υψηλές θερμοκρασίες, προκαλείται πρόωρη έκπτυξη του ανθοφόρου βλαστού το μαρουλιού, ενώ σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και παγετό προκαλούνται εγκαύματα στο φύλλωμα του μαρουλιού. Σχετικά με το κατάλληλο έδαφος για τη φύτευση του μαρουλιού, επιλέγουμε γόνιμα, δροσερά, με υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία που να εξασφαλίζουν καλή αποστράγγιση.
Το μαρούλι, ως φυτό ψυχρής εποχής, καλλιεργείται σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες ανάπτυξης 14-19°C και σε ηλιόλουστες θέσεις φύτευσης αν και αναπτύσσεται ικανοποιητικά και σε ημισκιερές θέσεις. Σε υψηλές θερμοκρασίες, προκαλείται πρόωρη έκπτυξη του ανθοφόρου βλαστού το μαρουλιού, ενώ σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και παγετό προκαλούνται εγκαύματα στο φύλλωμα του μαρουλιού. Σχετικά με το κατάλληλο έδαφος για τη φύτευση του μαρουλιού, επιλέγουμε γόνιμα, δροσερά, με υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία που να εξασφαλίζουν καλή αποστράγγιση.
• Πώς φυτεύονται τα μαρούλια κατά την καλλιέργεια;
Σπέρνουμε σε σπορεία σπόρους από την επιλεγμένη ποικιλία μαρουλιού, τοποθετώντας το σπόρο σε βάθος φύτευσης ενός εκατοστού. Διατηρούμε σχετική υγρασία και κατάλληλη θερμοκρασία στο σπορείο για τη βλάστηση των σπόρων του μαρουλιού μεταξύ 15-21°C. Όταν τα νεαρά φυτά μαρουλιού έχουν αναπτύξει τρία–τέσσερα πραγματικά φύλλα, μετά από 3-4 βδομάδες, είναι έτοιμα για τη μεταφύτευση στο χωράφι. Εναλλακτικά, προμηθευόμαστε έτοιμα φυτά μαρουλιού από φυτώρια και τα φυτεύουμε σε κατάλληλες αποστάσεις περίπου 30 εκατοστά μεταξύ των φυτών και περίπου 60 εκατοστά μεταξύ των γραμμών. Η φύτευση και καλλιέργεια του μαρουλιού σε υπερυψωμένα αναχώματα (σαμαράκια) ενδείκνυται ειδικά σε βαριά και σφικτά εδάφη καθώς βοηθά στην καλύτερη αποστράγγιση του νερού.
• Τι ανάγκες σε πότισμα και λίπανση απαιτεί η καλλιέργεια του μαρουλιού;
Τα μαρούλια θέλουν συχνό και τακτικό πότισμα, καθώς έχουν επιφανειακό ριζικό σύστημα και πρέπει να διατηρήσουμε το υπόστρωμα τους σχετικά υγρό. Η συχνότητα των ποτισμάτων είναι υψηλότερη, και ίσως καθημερινή σε περιόδους που επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες για να διατηρεί το μαρούλι δροσερά και τρυφερά φύλλα. Αν παρουσιαστεί έλλειψη νερού, τα φύλλα του μαρουλιού σκληραίνουν, αρχίζουν να πικρίζουν ενώ αρχίζει να αναπτύσσεται πρόωρα το ανθοφόρο στέλεχος. Σχετικά με τη λίπανση του μαρουλιού, ενσωματώνουμε μία κουταλιά της σούπας καλοχωνεμένη κοπριά ή βιολογικό λίπασμα αζώτου, γύρω από τη ρίζα, κατά τη μεταφύτευση του μαρουλιού και επαναλαμβάνουμε κάθε 20-30 μέρες.
Τα μαρούλια θέλουν συχνό και τακτικό πότισμα, καθώς έχουν επιφανειακό ριζικό σύστημα και πρέπει να διατηρήσουμε το υπόστρωμα τους σχετικά υγρό. Η συχνότητα των ποτισμάτων είναι υψηλότερη, και ίσως καθημερινή σε περιόδους που επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες για να διατηρεί το μαρούλι δροσερά και τρυφερά φύλλα. Αν παρουσιαστεί έλλειψη νερού, τα φύλλα του μαρουλιού σκληραίνουν, αρχίζουν να πικρίζουν ενώ αρχίζει να αναπτύσσεται πρόωρα το ανθοφόρο στέλεχος. Σχετικά με τη λίπανση του μαρουλιού, ενσωματώνουμε μία κουταλιά της σούπας καλοχωνεμένη κοπριά ή βιολογικό λίπασμα αζώτου, γύρω από τη ρίζα, κατά τη μεταφύτευση του μαρουλιού και επαναλαμβάνουμε κάθε 20-30 μέρες.
• Ποια είναι η κατάλληλη εποχή συγκομιδής για τα μαρούλια;
Το μαρούλι συγκομίζεται περίπου 2-3 μήνες μετά τη μεταφύτευση, όταν έχει διαμορφώσει κεφαλή και διαθέτει τρυφερά φύλλα που δεν πικρίζουν στην γεύση. Μπορούμε να συγκομίσουμε ολόκληρο το φυτό του μαρουλιού κόβοντας το από τη ρίζα με μαχαίρι. Κατά τους χειμωνιάτικους μήνες, μπορούμε να κόβουμε σταδιακά τα περιφερειακά φύλλα του μαρουλιού που έχουν ήδη μεγαλώσει και να αφήνουμε τα κεντρικά για να αποκτήσουν μεγαλύτερο μέγεθος και να τα κόψουμε σε μια επόμενη συγκομιδή. Κατάλληλος χρόνος για να συγκομίσουμε τα μαρούλια είναι τις πρωινές ώρες που είναι πιο δροσερά και τρυφερά τα φύλλα του.
Το μαρούλι συγκομίζεται περίπου 2-3 μήνες μετά τη μεταφύτευση, όταν έχει διαμορφώσει κεφαλή και διαθέτει τρυφερά φύλλα που δεν πικρίζουν στην γεύση. Μπορούμε να συγκομίσουμε ολόκληρο το φυτό του μαρουλιού κόβοντας το από τη ρίζα με μαχαίρι. Κατά τους χειμωνιάτικους μήνες, μπορούμε να κόβουμε σταδιακά τα περιφερειακά φύλλα του μαρουλιού που έχουν ήδη μεγαλώσει και να αφήνουμε τα κεντρικά για να αποκτήσουν μεγαλύτερο μέγεθος και να τα κόψουμε σε μια επόμενη συγκομιδή. Κατάλληλος χρόνος για να συγκομίσουμε τα μαρούλια είναι τις πρωινές ώρες που είναι πιο δροσερά και τρυφερά τα φύλλα του.
• Φυτεύεται και καλλιεργείται το μαρούλι και σε γλάστρα στο μπαλκόνι;
Η φύτευση και η καλλιέργεια του μαρουλιού σε γλάστρα στο μπαλκόνι ή στην αυλή μας είναι αρκετά εύκολη και αποδοτική. Για τη φύτευση του μαρουλιού, χρησιμοποιούμε αβαθείς γλάστρες βάθους 20-30 εκατοστών καθώς το μαρούλι έχει επιφανειακό ριζικό σύστημα. Θα χρειαστεί να προμηθευτούμε φυτόχωμα, κατάλληλο για καλλιέργεια κηπευτικών, εμπλουτισμένο με θρεπτικά συστατικά. Η τοποθέτηση χαλικιών στην βάση της γλάστρας που θα φυτέψουμε το μαρούλι είναι ενδεδειγμένη για την καλύτερη αποστράγγιση του υποστρώματος φύτευσης.
Η φύτευση και η καλλιέργεια του μαρουλιού σε γλάστρα στο μπαλκόνι ή στην αυλή μας είναι αρκετά εύκολη και αποδοτική. Για τη φύτευση του μαρουλιού, χρησιμοποιούμε αβαθείς γλάστρες βάθους 20-30 εκατοστών καθώς το μαρούλι έχει επιφανειακό ριζικό σύστημα. Θα χρειαστεί να προμηθευτούμε φυτόχωμα, κατάλληλο για καλλιέργεια κηπευτικών, εμπλουτισμένο με θρεπτικά συστατικά. Η τοποθέτηση χαλικιών στην βάση της γλάστρας που θα φυτέψουμε το μαρούλι είναι ενδεδειγμένη για την καλύτερη αποστράγγιση του υποστρώματος φύτευσης.
• Κι ένα τελευταίο μυστικό για την καλλιέργεια του μαρουλιού
To μαρούλι μπορεί να συγκαλλιεργηθεί με επιτυχία στο έδαφος, αν φυτευτεί μαζί με ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω κηπευτικά: λάχανο, κουνουπίδι, καρότο, παντζάρι, κρεμμύδι, σκόρδο, πράσο, αγγούρι, φασόλια και φραούλα.
To μαρούλι μπορεί να συγκαλλιεργηθεί με επιτυχία στο έδαφος, αν φυτευτεί μαζί με ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω κηπευτικά: λάχανο, κουνουπίδι, καρότο, παντζάρι, κρεμμύδι, σκόρδο, πράσο, αγγούρι, φασόλια και φραούλα.
Δες πληροφορίες για την φύτευση και καλλιέργεια και άλλων λαχανικών όπως ντομάτα, κολοκύθι, πιπεριά, μελιτζάνα, πεπόνι και καρπούζι.
Κώστας Λιονουδάκης
Γεωπόνος Γ.Π.Α.
