Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Παναγία, καθώς εκεί βρέθηκε η εικόνα της.
Η Παναγία λέγεται πως θεράπευσε τον φυματικό Γεώργιο Καραϊσκάκη και αυτός έντυσε τη θαυματουργή εικόνα με χρυσό.
Στη μονή φιλοξενήθηκαν και άλλοι αγωνιστές της επανάστασης, όπως ο Μπότσαρης, ενώ κατά καιρούς έβρισκαν καταφύγιο ασθενείς και διαβάτες. Η επιχρυσωμένη εικόνα της Παναγίας που βρίσκεται στο μοναστήρι του Προυσού Εικόνα και Παράδοση
.
Σύμφωνα με την παράδοση, η θαυματουργή εικόνα προέρχεται από την Προύσα της Μικράς Ασίας και είναι δημιούργημα του Ευαγγελιστή Λουκά
Την περίοδο της εικονομαχίας ο αυτοκράτορας Θεόφιλος έδωσε εντολή να βρεθούν και να καταστραφούν όλες οι εικόνες.
Οι πιστοί για να τη σώσουν τη μετέφεραν στη Στερεά Ελλάδα. Στη διαδρομή όμως η εικόνα χάθηκε και κάποιοι βοσκοί τη βρήκαν στη σπηλιά όπου τελικά θεμελιώθηκε η μονή. Όταν μαθεύτηκε η εύρεση της εικόνας ο Διονύσιος, ένας από αυτούς που είχαν αναλάβει να τη μεταφέρουν, έσπευσε στο Καρπενήσι.
Καθώς επέστρεφε με την εικόνα, νύχτωσε και ο Διονύσιος με τη συνοδεία του έπεσαν κοιμηθούν. Το επόμενο πρωί η εικόνα είχε εξαφανιστεί.
Τότε, σαν όραμα, ακούστηκε μια μυστηριώδης φωνή που έλεγε ότι η επιθυμία της εικόνας ήταν να παραμείνει στο σημείο που τη βρήκαν οι βοσκοί. Έτσι χτίστηκε η μονή του Προυσού. Πατήματα της Παναγίας Στον βράχο πάνω από το παρεκκλήσι υπάρχουν επτά πατημασιές διαφορετικού μεγέθους και χρώματος.
Αυτά λέγεται ότι είναι τα βήματα της Παναγίας που ανέβηκε τον βράχο για να πάει στη σπηλιά που βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι.
Τα βήματα της Παναγίας που πάτησε στο βουνό για να πάει προς το χώρο του σημερινού μοναστηριού βρίσκονται πίσω από το παρεκκλήσι, σύμφωνα με την παράδοση
Το μοναστήρι την περίοδο της επανάστασης
Η σχέση του Στρατηγού Καραϊσκάκη Η μονή της Παναγίας της Προυσιώτισσας θεωρούνταν κέντρο πολιτικής καθοδήγησης, αλλά και στρατηγείο.
Από την περίοδο της τουρκοκρατίας λειτουργούσε η Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων, η οποία σώζεται πλήρως αναστηλωμένη. Με τη μονή όμως σχετίζεται και ο στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης, καθώς εκεί είχε το στρατηγείο του και περνούσε αρκετό χρόνο, όσο δεν βρισκόταν στα πεδία των μαχών.
Η μονή θεωρούνταν και θεραπευτήριο.Ο Καραϊσκάκης ήταν φθισικός. Γιατρεύτηκε κατά την παραμονή του στο μοναστήρι.
Δώρισε τότε το κάλυμμα της εικόνας ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Στην εικόνα διακρίνονται μόνο τα πρόσωπα του Ιησού και της Παναγίας, μιας και η υπόλοιπη είναι καλυμμένη από χρυσό που έδωσε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.Στο μουσείο της μονής εκτίθεται το σπαθί, το όπλο του και το χαρακτηριστικό του φέσι.Έξω από τη μονή υψώνονται δύο κάστρα, οι λεγόμενοι «πύργοι του Καραϊσκάκη». Ήταν πολεμίστρες που ήλεγχαν τη γύρω περιοχή.
Είχαν χτιστεί πολύ πριν από την εμφάνιση του Στρατηγού, αλλά πήραν το όνομά του
