Μπαχαρικό πολύπλευρο και πολυμήχανο, το μπαχάρι Πιμέντα η Δίοικος ή ψευδάμωμον το
Φαρμακευτικόν μοιάζει στην όψη με κόκκους πιπεριού, η γεύση του όμως αποτελεί ένα συνδυασμό τριών άλλων μπαχαρικών – γαρίφαλου, κανέλας και μοσχοκάρυδου – πολύ επιτυχημένο, ομολογουμένως.
Ίσως να μην το ξέρατε, αλλά το μπαχάρι το κόβουν από δέντρα. Το «μπαχαρόδενδρο» φτάνει σε ύψος τα 9 μέτρα, αρχίζει να δίνει καρπούς 6 χρόνια, αφού το φυτέψουν και συνεχίζει να είναι γόνιμο για 100 χρόνια. Έχει λαμπερά πράσινα φύλλα και το καλοκαίρι βγάζει άσπρα λουλουδάκια.
.
Το μπαχάρι ή αλλιώς πανάρτυμα -προφανώς από μετάφραση του αγγλικού Allspice-είναι ένα είδος μπαχαρικού, που
προέρχεται από τους αποξηραμένους καρπούς δέντρου Πιμέντα η Δίοικος, ένα δέντρο που ανήκει στην οικογένεια των Μυρτωδών, κατάγεται από την Καραϊβική κι η επιστημονική του ονομασία είναι «Πιμέντα η Δίοικος» (Pimenta Dioica), γιατί τα αρσενικά και τα θηλυκά όργανα του άνθους αναπτύσσονται σε διαφορετικά φυτά.
Υπάρχουν δηλαδή αρσενικά και θηλυκά φυτά, οπότε χρειάζεται η μεσολάβηση ενός συγκεκριμένου είδους πουλιού για να γονιμοποιηθούν. Αυτά τα πουλιά είναι υπεύθυνα και για την εξάπλωση του «μπαχαρόδεντρου» στη Σαμόα, στην Τόνγκα και στη Χαβάη.
Η Πιμέντα είναι πανέμορφο, αειθαλές δέντρο που απαντάται αυτοφυές στις Δυτικές Ινδίες, το Μεξικό και την τροπική Αμερική (Κούβα, Μικρές Αντίλλες, Τζαμάικα, Ονδούρα, Τρινιδάδ). Ο φλοιός του δέντρου είναι γκριζωπός, με πολλά κλαδιά που φέρουν μακριά, λαμπερά και λογχωτά φύλλα και μικρά λουλούδια που μοσχοβολάνε.
Οι μαλακοί καρποί του, σπάνια ξεπερνούν σε μέγεθος μια πέρλα αρακά.
Όμως όταν τους χρησιμοποιεί κανείς χρειάζεται μόνο μια μικρή ποσότητα γιατί η ευγενόλη, το αιθέριο έλαιο που κάνει το πανάρτυμα να θυμίζει τόσο πολύ γαρίφαλο ή κανέλα, είναι πολύ ισχυρή. Αν εμβαπτίσει κανείς τα μπαχάρια σε αλκοόλ, ο αρωματικός τους χαρακτήρας απελευθερώνεται πιο καλά από ότι στο νερό.
Το μοναδικό, πικάντικο άρωμά του χαρίζει γεύση σε πολλές συνταγές, ενώ τα αιθέρια έλαια μπαχαριού χρησιμοποιούνται ευρέως στην κοσμετολογία και τη βοτανολογία. Πατρίδα του η Κεντρική και Νότια Αμερική (ίσως και οι Δυτικές Ινδίες) ευδοκιμεί, όμως, τόσο πολύ στην Τζαμάικα, που τελικά το εξωτικό αυτό νησί προμηθεύει όλο τον πλανήτη με μπαχάρι.
Πρώτος ο Κολόμβος έφερε τους κοκκινωπούς αυτούς κόκκους στην Ευρώπη.
Και οι Ευρωπαίοι, στην αρχή, νόμιζαν ότι είχαν να κάνουν με αμερικάνικο πιπέρι! Το μπαχάρι καθιερώθηκε γρήγορα και σήμερα όλες οι νοικοκυρές ανά τον κόσμο το προσθέτουν στα φαγητά τους.
Για να μπορείτε να απολαμβάνετε όλο το άρωμα που κρύβει το μπαχάρι, πρέπει να το αγοράζετε σε κόκκους και να το τρίβετε τη στιγμή που θέλετε να το χρησιμοποιήσετε. Τριμμένο, χάνει πολύ γρήγορα το άρωμα και τη γεύση του.
Τα φρέσκα μπαχάρια έχουν το μέγεθος και το χρώμα του αρακά. Σιγά σιγά ωριμάζουν χάνοντας το άρωμά τους, γι’ αυτό και πρέπει να μαζεύονται εγκαίρως. Μετά, τ’ αφήνουν απλωμένα στον ήλιο, για να ξεραθούν, 10 περίπου μέρες, μέχρι να πάρουν το γνωστό καφεκόκκινο χρώμα. Μετά τα συντηρούν σε ερμητικά κλεισμένα γυάλινα βάζα.
Άρωμα και γεύση
Μόλις τρίψετε έναν κόκκο μπαχάρι, θα νιώσετε το άρωμά του, που θυμίζει ένα μείγμα γαρίφαλου, κανέλας και μοσχοκάρυδου. Το μπαχαρικό αυτό συνδυάζεται σχεδόν με όλα τα υλικά της μαγειρικής και της ζαχαροπλαστικής. Σε «σεμνές» δόσεις, το μπαχάρι μεταμορφώνεται και μεταμορφώνει μπισκότα, κέικ, κρέας, ψάρι και ψητά κατσαρόλας σε σπεσιαλιτέ απίθανης γεύσης!
Μαγειρεύοντας με μπαχάρι
Στην κουζίνα το μπαχάρι προσθέτει το δικό του, εξωτικό άρωμα, τόσο σε αλμυρές όσο και σε γλυκές παρασκευές. Πιο συχνά το προτείνουν για διάφορες σάλτσες ή για κρέατα μαγειρεμένα με ντομάτα, για μαρινάδες με κυνήγι, για το πάστωμα των αλλαντικών (τύπου παστό ή λούζα) και οι Γερμανοί το χρησιμοποιούν και στα περισσότερα λουκάνικά τους.
Συμμετέχει, φυσικά, σε πρωταγωνιστικό ρόλο στην κουζίνα της Καραϊβικής, όπου χρησιμοποιείται για τα διάφορα κάρι, τουρσιά και κρεμώδεις σάλτσες. Είναι δε, μαζί με τις καυτερές πιπεριές σκοτσέζικο μπόνετ (Scotch bonnet), το κυρίαρχο συστατικό του μείγματος που ονομάζεται «τζαμαϊκανό τζερκ» (Jamaican jerk).
Τα φύλλα του δέντρου χρησιμοποιούνται στις κουζίνες των Αντιλλών, όπως χρησιμοποιούν στη Δύση τα φύλλα της δάφνης, για να αρωματίσουν τους ζωμούς και τις σούπες οσπρίων.
Προσθέστε μια πρέζα μπαχάρι σε σκόνη στα περισσότερα κέικ με φρούτα και στα μπισκότα.
Το μπαχάρι είναι ένα από τα πιο απαραίτητα συστατικά για να φτιάξετε πίκλες. Προσθέστε ολόκληρους κόκκους μπαχαριού στα λαχανικά σας ή τριμμένο μπαχάρι σε τσάτνεϊ ή άλλα τουρσιά και σάλτσες.
Προσθέστε στο μύλο του πιπεριού μαζί με το πιπέρι και μερικούς κόκκους μπαχάρι για να πάρει, το πιπέρι μια διαφορετική, πολύ πικάντικη γεύση. Προσθέστε μερικούς κόκκους μπαχαριού στη μαρινάτα που θα ετοιμάσετε για το κρέας. Το τριμμένο μπαχάρι θα δώσει πρόσθετη γεύση σ’ όλα τα μαγειρευτά φαγητά σας, ιδίως στα ψητά της κατσαρόλας.
Το μπαχάρι είναι το πιο παραδοσιακό υλικό για πολλά σκανδιναβικά προϊόντα διατροφής. Το χρησιμοποιούν στο κέτσαπ, τις πίκλες, τα λουκάνικα και σ’ όλα τα κονσερβαρισμένα κρέατα.
Στην Τζαμάικα και τις Δυτικές Ινδίες χρησιμοποιούν το μπαχάρι στις σούπες, τα ψητά και τα φαγητά με κάρι.
Το μπαχάρι όμως εντυπωσιάζει κι όταν το τρίψεις πάνω από φρουτοσαλάτες ή από κοκτέιλ φρούτων. Υπάρχει βέβαια και μια μεγάλη γκάμα από λικέρ με μπαχάρι που έχουν ως βάση το ρούμι κι ονομάζονται “pimento dram” με πρώτο και καλύτερο το Bitter Truth Pimento Dram, το οποίο ανταγωνίζεται το St. Elizabeth Allspice Liqueur, που συνήθως προτείνονται για κοκτέιλ, ζεστά κρασιά, αλλά και διάφορα κανελογαρυφαλλάτα παντς.
Επίσης, τριμμένο το μπαχάρι δίνει ένα πολύ πικάντικο άρωμα στα ποτ πουρί με κανέλα. Το χρησιμοποιούν ακόμη, με την μορφή αιθέριων ελαίων, στην παρασκευή ανδρικών αρωμάτων και σαπουνιών.
Μπαχάρι – Χρήση και ιδιότητες
Οι καρποί του δέντρου συλλέγονται όταν ωριμάσουν καλά και στεγνώνονται στον ήλιο. Ως άρτυμα έχουν σχεδόν καθολική αποδοχή, επειδή το άρωμα τους είναι ευχάριστο και όταν τους προσθέσεις σε οποιοδήποτε φαγητό η γεύση τους είναι τόσο ελαφριά. Είναι δε και εύπεπτοι σε βαθμό που να συνιστώνται ως αντιεμετικοί.
Χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν σε φάρμακα για πολλές ασθένειες από τον τύφο μέχρι την χολέρα, αλλά για να καταπραΰνει τους μυϊκούς πόνους ή τους πόνους της αρθρίτιδας. Χρησιμοποιείται όμως και ως μικροβιοκτόνο (ευγενόλη) κι αρωματικό ενάντια στην κακοσμία και τον ιδρώτα. Θα πρέπει, μάλιστα, να πούμε ότι το μπαχάρι, χρησιμοποιείται πολύ στην αρωματοποιία*.
Το μπαχάρι επειδή έχει αναισθητικές ιδιότητες χρησιμοποιείται για την παρασκευή πολλών αλοιφών, που ανακουφίζουν από τον πόνο.
Τα έλαιά του χρησιμοποιούνται σε φάρμακα που σκοπό έχουν ν’ ανακουφίζουν από τη δυσπεψία και τον πόνο του στομάχου.
Ακόμα, το μπαχάρι καταπολεμά τον πονοκέφαλο και τον πονόδοντο.
Τα εμποτισμένα με μπαχάρι έμπλαστρα ανακουφίζουν ρευματικούς πόνους και νευραλγίες.
Τα αιθέρια έλαιά του χρησιμοποιούνται στην αρωματοθεραπεία για την αντιμετώπιση προβλημάτων όπως: αρθρίτιδα, βήχας, κράμπες, κατάθλιψη, κούραση, στρες.
Οι άχρηστες πληροφορίες
Το μπαχάρι στη λατρεία της φύσης συνδέεται με το στοιχείο της φωτιάς και τον πλανήτη Άρη.
Στη μαγεία θεωρείται αρσενικό στοιχείο και χρησιμοποιείται για να τονώνει τον ανδρισμό και τα αρσενικά αρχέτυπα. Μήπως αυτό εξηγεί γιατί κάποτε η ανδρική κολόνια Old Spice*-το φουλ της ευγενόλης- μπορούσε να συναρπάσει τις γυναίκες, σε απίστευτο βαθμό;
Το μπαχάρι, και πάλι στη μαγεία, θεωρείται καταρχήν τονωτικό της διάθεσης. Πιστεύουν πως χαρίζει ενεργητικότητα κι αποφασιστικότητα και παράλληλα πως ελκύει και το χρήμα και την καλή τύχη, για αυτό οι μάγοι της Καραϊβικής το βάζουν στα φυλαχτά που φτιάχνουν για τέτοιους σκοπούς.
