Τον κίνδυνο να κληθούν
να καταβάλουν υπέρογκα ποσά φόρου εισοδήματος αντιμετωπίζουν εκατομμύρια φορολογούμενοι εξαιτίας της εφαρμογής των διατάξεων για τα τεκμήρια διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.
Η σημαντική συρρίκνωση των εισοδημάτων, την οποία έχει προκαλέσει η πολυετής οικονομική κρίση, θα έχει ως συνέπεια πολλά φυσικά πρόσωπα να φορολογηθούν και φέτος όχι με βάση τα πολύ χαμηλά εισοδήματα που απέκτησαν το προηγούμενο έτος, αλλά με βάση τα εξωπραγματικά ποσά τεκμαρτών εισοδημάτων που θα τους προσδιορίσει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) με βάση το σύστημα των τεκμηρίων ή αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης και των τεκμηρίων απόκτησης περιουσιακών στοιχείων που προβλέπει ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (ΚΦΕ).
Σε πολλές περιπτώσεις, οι διαφορές μεταξύ των πολύ χαμηλών πραγματικών εισοδημάτων και των πολύ υψηλών τεκμαρτών που θα προκύψουν με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων θα είναι αδύνατο πλέον να καλυφθούν με περισσεύματα εισοδημάτων ή εσόδων από παρελθόντα έτη, καθώς τα ποσά αυτά έχουν ήδη εξαντληθεί, δεδομένου ότι έχουν χρησιμοποιηθεί, σχεδόν στο σύνολό τους, για την κάλυψη τεκμηρίων τα προηγούμενα 4-5 χρόνια.
Σύμφωνα, ειδικότερα, με τα όσα ορίζουν οι διατάξεις των άρθρων 30-34 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, κατά την εκκαθάριση των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων που θα υποβληθούν στο δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, για να δηλωθούν τα εισοδήματα του 2017, θα ισχύσουν οι ακόλουθοι κανόνες:
Α. Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων θα προσδιορίσει το συνολικό ύψος του τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος κάθε φορολογούμενου με βάση το σύστημα των αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης και των δαπανών απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, αθροίζοντας τα ακόλουθα ποσά:
1. Την ελάχιστη τεκμαρτή δαπάνη διαβίωσης, η οποία ανέρχεται σε 3.000 ευρώ για κάθε άγαμο, διαζευγμένο ή χήρο φορολογούμενο και σε 5.000 ευρώ για τους έγγαμους συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση. Η ελάχιστη τεκμαρτή δαπάνη διαβίωσης υπολογίζεται μόνο εφόσον ο φορολογούμενος ή ένας εκ των δύο συζύγων δηλώνει έστω κι ένα ευρώ πραγματικό εισόδημα ή εφόσον βαρύνεται με οποιοδήποτε άλλο τεκμήριο διαβίωσης λόγω χρήσης κατοικίας, αυτοκινήτου, σκάφους κ.λπ.
2. Τα τεκμήρια διαβίωσης ή «αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης». Τα τεκμήρια διαβίωσης, τα οποία ονομάζονται πλέον «αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης», είναι ποσά τα οποία, σύμφωνα με τη λογική του υπουργείου Οικονομικών, αντιπροσωπεύουν τις ελάχιστες ετήσιες δαπάνες χρήσης και συντήρησης περιουσιακών στοιχείων, όπως κατοικίες, αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής, αεροσκάφη και πισίνες, αλλά και ποσά που, σύμφωνα με το υπουργείο, αντιπροσωπεύουν τα ελάχιστα ετήσια έξοδα του φορολογούμενου για την ατομική του συντήρηση. Στις «αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης» υπάγονται και οι πραγματικά καταβληθείσες δαπάνες για την πληρωμή διδάκτρων σε ιδιωτικά σχολεία καθώς και τα έξοδα για την καταβολή αποδοχών σε υπηρετικό προσωπικό.
Για τον προσδιορισμό του συνόλου των τεκμηρίων διαβίωσης ή των «αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης» κάθε φορολογούμενου λαμβάνονται, ειδικότερα, υπ’ όψιν:
α) Οι ιδιοκατοικούμενες ή μισθωμένες ή δωρεάν παραχωρηθείσες κύριες και δευτερεύουσες κατοικίες.
Το τεκμήριο διαβίωσης ή η «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» για κύρια κατοικία υπολογίζεται κλιμακωτά με βάση την επιφάνειά της, ως ακολούθως:
Το τεκμήριο διαβίωσης ή η «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» για κύρια κατοικία υπολογίζεται κλιμακωτά με βάση την επιφάνειά της, ως ακολούθως:
- μέχρι και 80 τ.μ. κύριοι χώροι, 40 ευρώ ανά τ.μ.
- από 81 τ.μ. μέχρι και 120 τ.μ. κύριοι χώροι, 65 ευρώ ανά τ.μ.
- από 121 τ.μ. μέχρι και 200 τ.μ. κύριοι χώροι, 110 ευρώ ανά τ.μ.
- από 201 τ.μ. μέχρι και 300 τ.μ. κύριοι χώροι, 200 ευρώ ανά τ.μ.
- από 301 τ.μ. και άνω κύριοι χώροι, 400 ευρώ ανά τ.μ.
Για τους βοηθητικούς χώρους της κύριας κατοικίας ισχύει «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» 40 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, ανεξάρτητα από το μέγεθος της επιφάνειας του ακινήτου. Όλα τα παραπάνω ποσά προσαυξάνονται κατά 40% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 2.800 έως 4.999 ευρώ το τ.μ. και κατά 70% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 5.000 ευρώ ανά τ.μ. και άνω. Για τις μονοκατοικίες, τα παραπάνω ποσά λαμβάνονται υπ’ όψιν αυξημένα κατά 20%. Επίσης για τις δευτερεύουσες κατοικίες τα παραπάνω ποσά «αντικειμενικών δαπανών διαβίωσης» λαμβάνονται υπ’ όψιν μειωμένα κατά 50%.
β) Τα επιβατικά αυτοκίνητα Ι.Χ.
Το τεκμήριο διαβίωσης ορίζεται ως εξής:
- Για αυτοκίνητα μέχρι και 1.200 κ.ε., σε 4.000 ευρώ.
- Για αυτοκίνητα μεγαλύτερα των 1.200 κ.ε. και μέχρι 2.000 κ.ε., προστίθενται 600 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
- Για αυτοκίνητα άνω των 2.000 κ.ε. και μέχρι 3.000 κ.ε., προστίθενται 900 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
- Για αυτοκίνητα άνω των 3.000 κ.ε., προστίθενται 1.200 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
Τα παραπάνω ισχύουν και για αυτοκίνητα μικτής χρήσης, καθώς και για αυτοκίνητα τύπου jeep.
Τα παραπάνω ποσά μειώνονται ανάλογα με την παλαιότητα του αυτοκινήτου, η οποία υπολογίζεται από το έτος πρώτης κυκλοφορίας του στην Ελλάδα, κατά ποσοστό 30% για χρονικό διάστημα κυκλοφορίας πάνω από 5 και μέχρι 10 έτη και κατά ποσοστό 50% για χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη.
Το τεκμήριο διαβίωσης δεν εφαρμόζεται για επιβατικά ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητα που διαθέτουν πιστοποιητικό αυθεντικότητας, καθώς και για επιβατικά αυτοκίνητα ειδικά διασκευασμένα για κινητικά ανάπηρους, με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67%.
γ) Τα δίδακτρα που καταβλήθηκαν ετησίως σε ιδιωτικά σχολεία στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης.
δ) Τα ποσά μισθοδοσίας που καταβάλλονται σε οικιακούς βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό προσωπικό.
ε) Τα σκάφη αναψυχής.
Τα τεκμήρια διαβίωσης ή οι «αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης» κλιμακώνονται ως εξής:
-
Για μηχανοκίνητα σκάφη ανοικτού τύπου χωρίς χώρο ενδιαίτησης (ταχύπλοα και μη) ολικού μήκους μέχρι 5 μέτρα, η «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» ανέρχεται στο ποσό των 4.000 ευρώ. Για όσα έχουν μήκος πάνω από 5 μέτρα, το ποσό αυτό αυξάνεται κατά 2.000 ευρώ το μέτρο.
- Για ιστιοφόρα ή μηχανοκίνητα ή μικτά σκάφη με χώρους ενδιαίτησης, ολικού μήκους μέχρι και 7 μέτρα, η «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» ορίζεται στο ποσό των 12.000 ευρώ. Για τα ίδια σκάφη με μήκος πάνω από 7 και μέχρι 10 μέτρα προστίθενται 3.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 10 μέτρων και μέχρι 12 μέτρα, προστίθενται 7.500 ευρώ ανά επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 12 μέτρων και μέχρι 15 μέτρα, προστίθενται 15.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 15 μέτρων και μέχρι 18 μέτρα, προστίθενται 22.500 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Για σκάφη άνω των 18 και μέχρι 22 μέτρα, προστίθενται 30.000 ευρώ για κάθε ένα επιπλέον μέτρο μήκους. Τέλος, για σκάφη πάνω από 22 μέτρα προστίθενται 50.000 ευρώ για κάθε επιπλέον μέτρο μήκους.
Τα ποσά της περίπτωσης αυτής μειώνονται 50% για τα πλοία αναψυχής που έχουν κατασκευαστεί ή κατασκευάζονται στην Ελλάδα εξ ολοκλήρου από ξύλο, τύπων «τρεχαντήρι», «βαρκαλάς», «πέραμα», «τσερνίκι» και «λίμπερτυ», που προέρχονται από την ελληνική ναυτική παράδοση.
Η «αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης» κάθε σκάφους μειώνεται ανάλογα με την παλαιότητά του κατά ποσοστό 15% αν έχει παρέλθει χρονικό διάστημα πάνω από 5 και μέχρι 10 έτη από τη χρονιά που νηολογήθηκε για πρώτη φορά και κατά 30% αν έχει περάσει χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη.
Τα παραπάνω ποσά μειώνονται κατά 50% για τα ιστιοφόρα σκάφη.
Για σκάφη με μόνιμο ναυτολογημένο πλήρωμα για ολόκληρο ή μέρος του έτους, στην παραπάνω δαπάνη προστίθεται και η αμοιβή του πληρώματος, ενώ τα σκάφη επαγγελματικής χρήσης δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν για την επαγγελματική δαπάνη.
στ) Τα ανεμόπτερα, τα αεροσκάφη και τα ελικόπτερα.
ζ) Οι πισίνες. Για τις εξωτερικές δεξαμενές κολύμβησης, το τεκμήριο ορίζεται, κλιμακωτά, σε 160 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο μέχρι και τα 60 τετραγωνικά μέτρα και σε 320 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο, για επιφάνεια άνω των 60 τετραγωνικών μέτρων.
Τα ανωτέρω ισχύουν και όταν η δεξαμενή είναι συναρμολογούμενη.
Προκειμένου για εσωτερική δεξαμενή κολύμβησης, τα παραπάνω ποσά αυτής της περίπτωσης διπλασιάζονται.
Προκειμένου για κοινόχρηστες πισίνες που βρίσκονται σε συγκροτήματα πολυκατοικιών, η ετήσια αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης επιμερίζεται στους ιδιοκτήτες των ακινήτων με βάση τα χιλιοστά κάθε διαμερίσματος στο οικόπεδο.
3. Τα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. Ως τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων θεωρούνται οι δαπάνες του φορολογούμενου για:
- την αποπεράτωση οικοδομών,
- την απόκτηση (αγορά κ.λπ.) ακινήτων, μετοχών, αμοιβαίων κεφαλαίων, ομολόγων, εντόκων γραμματίων του Δημοσίου, αυτοκινήτων, δικύκλων, τρικύκλων, σκαφών ή πλοίων αναψυχής,
- την αγορά κινητών αντικειμένων καθαρής αξίας άνω των 8.130 ευρώ ή 10.000 ευρώ μαζί με τον ΦΠΑ (έργων τέχνης, κοσμημάτων, επίπλων κ.λπ.)
- την αγορά ή τη σύσταση επιχειρήσεων,
- τη συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών
- τη χορήγηση δανείων
- δωρεές χρηματικών ποσών.
Β. Εάν το συνολικό δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου είναι μικρότερο από το συνολικό τεκμαρτό εισόδημα, το οποίο θα έχει προσδιοριστεί από το άθροισμα των τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, τότε η πρόσθετη διαφορά φορολογητέου εισοδήματος που θα προκύπτει θα φορολογείται:
- ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, εφόσον τουλάχιστον το 50,01% του συνολικού δηλωθέντος εισοδήματος προέρχεται από επιχειρηματική δραστηριότητα, ακίνητη περιουσία ή και κινητές αξίες. Σε κάθε τέτοια περίπτωση, η πρόσθετη διαφορά εισοδήματος θα φορολογείται με συντελεστές 22% μέχρι τα 20.000 ευρώ, 29% από τα 20.001 έως τα 30.000 ευρώ, 37% από τα 30.001 έως τα 40.000 ευρώ και 45% πάνω από τα 40.000 ευρώ. Επιπλέον, θα επιβάλλεται και προκαταβολή φόρου έναντι του επόμενου έτους, η οποία θα υπολογίζεται με συντελεστή 100% επί του κύριου φόρου εισοδήματος.
- ως εισόδημα από γεωργική δραστηριότητα, εφόσον τουλάχιστον το 50,01% του συνολικού δηλωθέντος εισοδήματος προέρχεται από γεωργική δραστηριότητα. Σε κάθε τέτοια περίπτωση, η πρόσθετη διαφορά εισοδήματος θα φορολογείται με συντελεστές 22% μέχρι τα 20.000 ευρώ, 29% από τα 20.001 έως τα 30.000 ευρώ, 37% από τα 30.001 έως τα 40.000 ευρώ και 45% πάνω από τα 40.000 ευρώ. Επιπλέον, θα επιβάλλεται και προκαταβολή φόρου έναντι του επόμενου έτους, η οποία θα υπολογίζεται με συντελεστή 100% επί του κύριου φόρου εισοδήματος.
- ως εισόδημα από μισθωτή εργασία, με αφορολόγητο όριο από 8.636 έως 9.545 ευρώ, εφόσον ο φορολογούμενος:
α) έχει αποκτήσει εισόδημα που προέρχεται είτε αποκλειστικά ή κατά ποσοστό άνω του 50% από μισθούς ή συντάξεις ή δεν έχει εισόδημα από καμία κατηγορία ή είναι εγγεγραμμένος στο μητρώο ανέργων του ΟΑΕΔ
β) έχει εισόδημα μόνο από κεφάλαιο (από τόκους, ακίνητα κ.λπ.) ή και από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου και το τεκμαρτό του εισόδημα δεν υπερβαίνει το ποσό των 9.500 ευρώ.
Γ. Σε πολλές περιπτώσεις φορολογουμένων που πιάνονται στα δίχτυα των τεκμηρίων τα τελευταία 4-5 συνεχόμενα έτη, λόγω μόνιμης απώλειας εισοδήματος που τους έχει προκαλέσει η παρατεταμένη οικονομική κρίση (και είχε ως συνέπεια το δηλωθέν εισόδημά τους κάθε χρόνο να είναι πολύ πιο χαμηλό από αυτό που προσδιορίζουν τα τεκμήρια), δεν θα υπάρξουν πλέον δυνατότητες κάλυψης της πολύ μεγάλης πρόσθετης διαφοράς φορολογητέου εισοδήματος, που θα προκύψει και φέτος λόγω των τεκμηρίων, με ποσά από ανάλωση κεφαλαίων προηγούμενων ετών. Κι αυτό διότι τα ποσά αυτά έχουν πλέον εξαντληθεί από τα προηγούμενα 4-5 έτη, που χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψη των τεκμηρίων στις αντίστοιχες φορολογικές δηλώσεις.
Εξαιρέσεις, απαλλαγές και μειώσεις
Οι διατάξεις για τον προσδιορισμό του εισοδήματος με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων δεν εφαρμόζονται:
α) Για τους Έλληνες ομογενείς και γενικά τους κατοίκους εξωτερικού με μία ή περισσότερες δευτερεύουσες κατοικίες ή και ένα ή περισσότερα επιβατικά ΙΧ αυτοκίνητα και σκάφη αναψυχής στην Ελλάδα.
β) Για κάθε επιβατικό αυτοκίνητο ΙΧ αναπήρου, το οποίο απαλλάσσεται από τα τέλη κυκλοφορίας.
γ) Για το αλλοδαπό προσωπικό που δεν διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα ή το ημεδαπό προσωπικό που διαμένει μόνιμα στο εξωτερικό και απασχολείται αποκλειστικά σε επιχειρήσεις που υπάγονται στις διατάξεις του α.ν. 89/1967, του α.ν. 378/1968 (Α’ 82) και του άρθρου 25 του ν. 27/1975, για το ποσό της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης, η οποία προκύπτει βάσει του επιβατικού αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης ή της κατοικίας.
δ) Σε περίπτωση αγοράς πάγιου εξοπλισμού επαγγελματικής χρήσης από πρόσωπα που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα.
ε) Σε περίπτωση αγοράς επιβατικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης, ειδικά διασκευασμένων για πρόσωπα που παρουσιάζουν κινητικές αναπηρίες που υπερβαίνουν σε ποσοστό το 67%.
Ως επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης ειδικά διασκευασμένα για κινητικά αναπήρους θεωρούνται εκείνα που διασκευάστηκαν ύστερα από άδεια της αρμόδιας αρχής για να οδηγούνται από πρόσωπα που παρουσιάζουν κινητική αναπηρία με ποσοστό πάνω από 67% ή για να μεταφέρουν αυτά τα πρόσωπα μαζί με τα αντικείμενα που είναι απαραίτητα για τη μετακίνησή τους.
στ) Για συνταξιούχους που έχουν υπερβεί το 65ο έτος της ηλικίας τους εφαρμόζονται ποσά τεκμηρίων διαβίωσης μειωμένα κατά ποσοστό 30%.
