ονομάστηκε Μακεδονική γιατί ο ιδρυτής της είχε γεννηθεί στη Χαριούπολη της περιφέρειας Αδριανουπόλεως, η οποία υπαγόταν τότε διοικητικά στο θέμα Μακεδονία. Πιθανότατα ο Βασίλειος προερχόταν από εξελληνισμένη αρμενική οικογένεια. Την ελληνική του καταγωγή επιβεβαιώνει και το όνομα της μητέρας του (Παγκαλώ). Η Μακεδονική Δυναστεία θα ανοίξει μια περίοδο μεγάλης ακμής και ισχύος του Βυζαντινού κράτους από το 867 μέχρι και το 1056.
Χάρη στις ικανότητες και τη ρώμη του, όταν ήρθε στην Κωνσταντινούπολη γύρω στο 855-860, προσέλκυσε γρήγορα την προσοχή ισχυρών ανθρώπων, από ιπποκόμος (του πατρίκιου Θεόφιλου) έγινε προσωπικός υπηρέτης του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄, του οποίου το 856 έγινε παρακοιμώμενος. Ο Βασίλειος βοήθησε το Μιχαήλ Γ΄ να απαλλαγεί από το θείο του, τον καίσαρα Βάρδα, το 866, γεγονός που οδήγησε στη στέψη του σε συναυτοκράτορα τον ίδιο χρόνο, ενώ προηγουμένως ο αυτοκράτορας τον είχε παντρέψει με την πρώην ερωμένη του Ευδοκία Ιγγερινή. Στις 24 Σεπτεμβρίου 867, στο παλάτι του Αγίου Μάμα στο Πέρα, άνθρωποι του Βασίλειου Μακεδόνα (μεταξύ των οποίων και ο αδελφός του Συμβάτιος) δολοφόνησαν το Μιχαήλ Γ΄. Kατόπιν τούτου ο Βασίλειος απέμεινε ο μοναδικός αυτοκράτορας. Ως επιβεβαίωση της νέας, απόλυτης εξουσίας του, ο Βασίλειος ανακηρύχθηκε επίσημα αυτοκράτορας στο ναό της Αγίας Σοφίας.
Χάρη στις ικανότητες και τη ρώμη του, όταν ήρθε στην Κωνσταντινούπολη γύρω στο 855-860, προσέλκυσε γρήγορα την προσοχή ισχυρών ανθρώπων
Στα 856, ήταν ιπποκόμος του αυλικού αριστοκράτη Θεοφιλίτζη, τον οποίο ακολούθησε σ’ ένα ταξίδι στην πόλη της Πάτρας. Ο εκεί φεουδάρχης Δανιήλ είχε πεθάνει αφήνοντας στην χήρα του, Δανιηλίδα, αμύθητη περιουσία. Ο Βασίλειος συνδέεται με τη Δανιηλίδα και φεύγει πλουσιότερος σε χρήμα και σε γνώση, καθώς μαθαίνει το τι σημαίνει να διατηρεί κανείς καλές σχέσεις με την υψηλή κοινωνία και το ιερατείο. Κάποιοι μάλιστα προφήτευσαν πως <<μέλλον λαμπρό>> τον περίμενε.
Οι Βυζαντινοί ήταν αποθαρρυμένοι γιατί μερικοί βάρβαροι νίκησαν όλους τους μαχητές τους αλλά ο Θεοφιλίτζης ο οποίος ήταν επίσης στο γεύμα, δήλωσε με βεβαιότητα ότι ο υπηρέτης του μπορεί να νικήσει το βούλγαρο. Η αρένα αμέσως ετοιμάστηκε εκ νέου, η αίθουσα συμπληρώθηκε με άμμο ώστε να γίνει κατάλληλη για τους μαχητές και ο νικηφόρος Βούλγαρος ξεκίνησε την πάλη με τον Βασίλειο.
Ο Βούλγαρος παλαιστής προσπαθούσε πολύ σκληρά να σηκώσει τον βυζαντινό ιπποκόμο στον αέρα. Ωστόσο, συνέβη το αντίθετο. Ο Βασίλειος, ο οποίος ήταν σωματικά δυνατότερος σήκωσε το βούλγαρο τον περιέστρεψε γύρω από τον εαυτό του, και με μια επιδέξια κίνηση που ήταν πολύ γνωστή στις πολεμικές τέχνες της εποχής, τον έριξε στο έδαφος. Οι Βυζαντινοί, των οποίων η τιμή σώθηκε από ένα γιγαντιαίο ιπποκόμο, συγκινημένοι χαιρέτησαν δυνατά το νικητή τους. Από την άλλη πλευρά, τραυματίας και αναίσθητος ο βούλγαρος παλαιστής μόλις που συνερχόταν. Με αυτό το επίτευγμα ο Βασίλειος τράβηξε το ενδιαφέρον των υψηλών κύκλων της αυτοκρατορικής αυλής.
Χωρίς δισταγμό, έφερε τον ιπποκόμο που σύμφωνα με ένα βυζαντινό συγγραφέα, ήταν όπως ο Αλέξανδρος στον Βουκεφάλα. Αυτός έπιασε τον απείθαρχο επιβήτορα και λίγα λεπτά αργότερα, είχε τον έλεγχο του αδάμαστου ζώου.
Ο Βασίλειος ο Μακεδόνας οικοδόμησε ή ανακαίνισε περισσότερες από τριάντα εκκλησίες ή μονές, όλες στην Κωνσταντινούπολη ή στα περίχωρα, το δε κύριο ίδρυμά του, η Νέα Εκκλησία στο Μεγάλο Παλάτι, μαζί με το Καινούργιον (παλάτι) που βρισκόταν στην περιοχή, συνιστούσε τη σαφέστερη έκφραση αυτής της νέας ιδέας της ανακαίνισης της Κωνσταντινούπολης, καθώς και της αυτοκρατορίας. Η Νέα Εκκλησία αποτελούσε έκφραση της υπεροχής του αυτοκράτορα επί της πνευματικής εξουσίας, η δε ημερομηνία των εγκαινίων, η 1η Μαΐου (880), καθιερώθηκε ως νέα επίσημη εορτή στην πρωτεύουσα, θυμίζοντας έντονα την 11η Μαΐου, ημέρα των εγκαινίων της πόλης το 330. Η Νέα Εκκλησία δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει, καθώς κατεδαφίστηκε από τους Οθωμανούς.
Νομοθετικό Έργο
Η βασιλεία του Βασιλείου Α’ χαρακτηρίζεται επίσης από ορισμένες προσπάθειες διάδοσης του Χριστιανισμού σε ειδωλολατρικούς και ετερόδοξους λαούς. Πιθανόν, την εποχή αυτή, η αυτοκρατορία προσπάθησε να προσηλυτίσει τους Ρώσους στο Χριστιανισμό, αλλά το ζήτημα αυτό έχει πολύ λίγο διαφωτιστεί. Μια σχετική πηγή αναφέρει ότι ο Βασίλειος έπεισε τους Ρώσους «να συμμετέχουν στο σωτήριο βάπτισμα» και να δεχθούν τον αρχιεπίσκοπο που χειροτόνησε ο Ιγνάτιος, αν και ακόμα δεν έχει καθοριστεί ποιους Ρώσους είχε υπόψη του ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου. Η μεταστροφή του μεγαλύτερου μέρους των σλαβικών φυλών, που ήταν στην Πελοπόννησο, έγινε την εποχή του Βασιλείου Α’, ενώ οι ειδωλολάτρες Σλάβοι παρέμεναν στα βουνά του Ταΰγετου. Είναι επίσης γνωστό ότι ο Βασίλειος εξανάγκασε τους Ιουδαίους της αυτοκρατορίας να δεχθούν τον Χριστιανισμό.
Οι περισσότερες στρατιωτικές επιχειρήσεις του Βασιλείου στέφτηκαν από επιτυχία. Η εκστρατεία που έγινε στο ανατολικό τμήμα της Μικράς Ασίας εναντίον των Παυλικιανών είχε σαν αποτέλεσμα να καταληφθεί από τη μεριά της αυτοκρατορίας η κυριότερη πόλη τους Τεφρική. Η κατάκτηση αυτή όχι μόνο αύξησε τις κτήσεις του Βυζαντίου αλλά συγχρόνως έφερε τον Βασίλειο πολύ κοντά στους Άραβες της Ανατολής. Μετά από αρκετούς αγώνες, οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο πλευρών πήραν τη μορφή συχνών προστριβών που δεν είχαν πολύ μεγάλες συνέπειες. Η νίκη τη μια φορά ήταν με το μέρος του Βυζαντίου και την άλλη με το μέρος των Αράβων. Τελικά όμως, η συνοριακή γραμμή του Βυζαντίου προωθήθηκε αρκετά (στη Μικρά Ασία) προς την Ανατολή.
Πολύ σημαντικές υπήρξαν οι σχέσεις του Βασιλείου με τους Άραβες της Δύσης, οι οποίοι την εποχή αυτή κατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της Σικελίας καθώς και αξιόλογα σημεία της Ν. Ιταλίας. Ο αυτοκράτορας ενίσχυσε σταθερά το στόλο με επαγγελματίες ναυτικούς, κι έτσι κέρδισε αρκετές νίκες εναντίον των Αράβων της Σικελίας. Οι Άραβες κατέλαβαν τα περισσότερα σικελικά εδάφη που είχαν απομείνει στους Βυζαντινούς μόνο όταν ο Βασίλειος απέσπασε από εκεί το στόλο, αναθέτοντάς του τη μεταφορά μαρμάρου για το χτίσιμο της Νέας Εκκλησίας.
Θάνατος του Βασιλείου Α’
Τον Αύγουστο του 886 ο Βασίλειος, ενώ βρισκόταν σε κυνήγι, πληγώθηκε και πέθανε.
Αυτός λοιπόν ο τελείως αμόρφωτος άνθρωπος, με το που αναλαμβάνει τα ηνία της Αυτοκρατορίας, αποδεικνύεται ένας μεγάλος πολιτικός άνδρας. Οργάνωσε έναν αξιόμαχο στρατό, βελτίωσε τη νομοθεσία, θεσπίσε δικαιώματα για τους αγρότες και τους μικροκαλλιεργητές, καταπολέμησε την διαφθορά των δημοσίων υπαλλήλων.
Επικεφαλής του στρατού συνέτριψε τους Άραβες, εξανάγκασε τους εμίρηδες της Ανατολής να δηλώσουν άμεσα υποταγή, έλεγξε όλη την Β.Αφρική στέλνοντας έναν ναύαρχο ονόματι Ωορύφα,ο οποίος νίκησε τους Σαρακηνούς στην θάλασσα και ελευθέρωσε όλα τα νησιά και τις ακτές από τους πειρατές.
Έδειξε μεγάλο ταλέντο και ικανότητες στη διακυβέρνηση και αναδείχθηκε σπουδαίος αυτοκράτορας γιατί με το έργο του ανόρθωσε το Βυζαντινό κράτος και το προετοίμασε για τη μεγάλη ακμή του επόμενου αιώνα.